Przed nowelizacją ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (ustawa z 16 października 2019 r. o zmianie ustawy - Prawo własności przemysłowej oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) wymóg wskazywania wartości przedmiotu sporu w pismach procesowych dotyczył także postępowań (w pierwszej i drugiej instancji) z zakresu prawa własności intelektualnej oraz zwalczania nieuczciwej konkurencji, jako spraw rozpatrywanych przez wydziały cywilne i gospodarcze. Na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów roszczenia majątkowe niepieniężne wynikające przykładowo z prawa autorskiego czy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wymagały bowiem uiszczenia opłaty stosunkowej, a więc obliczonej od wartości przedmiotu sporu. Tematyka określania wartości przedmiotu sporu w tego typu sprawach nie była w tamtym czasie wolna od wątpliwości. Wskazywano bowiem, że z uwagi na brak jednolitych kryteriów regulujących określenie wartości przedmiotu sporu było to istotnie utrudnione i w praktyce prowadziło do sytuacji, w których pełnomocnicy procesowi nagminnie wnosili o ustalenie opłaty tymczasowej i niejako „zwalniali się” z obowiązku określenia wartości przedmiotu sporu.
Czytaj też: Nie używam, ale innym też nie pozwolę – czyli o próbach monopolizacji znaków >
Pomimo nowelizacji, wciąż istnieją wątpliwości
Wraz z nowelizacją ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (cytowana wyżej nowelizacja z 2019 r.) oraz nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego wprowadzającej postępowanie odrębne w sprawach własności intelektualnej (ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw) wyżej opisane wątpliwości odnośnie konieczności i sposobu oznaczania wartości przedmiotu sporu, zostały częściowo rozwiane. Obecnie w sprawach o ochronę praw autorskich, praw własności przemysłowej oraz ochronę innych praw na dobrach niematerialnych, w tym europejskich praw własności intelektualnej oraz roszczeń o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji, w przypadku roszczeń niepieniężnych, pobiera się opłatę stałą (art. 26a ust. 1 u.k.s.c.). Jednocześnie właściwość rzeczowa w sprawach z zakresu własności intelektualnej określona została na gruncie przepisów o postępowaniu odrębnym, a więc nie zależy od wartości przedmiotu sporu. Oznacza to, że jedynie ostatnia z przesłanek wskazanych w art. 1261 par. 1 k.p.c. może mieć zastosowanie, a więc, że wartość przedmiotu sporu w omawianych sprawach mogłaby mieć znaczenie jedynie dla dopuszczalności skargi kasacyjnej.
Czytaj też w LEX: Struktura pism składanych przez profesjonalnych pełnomocników w świetle nowelizacji KPC >
Kryteria ustalania wartości przedmiotu sporu w przypadku roszczenia o zaniechanie i publikację
Chociaż wartość przedmiotu sporu w omawianych sprawach będzie wymagana dopiero na etapie skargi kasacyjnej (a więc jako wartość przedmiotu zaskarżenia), ustawa w dalszym ciągu nie rozwiewa wątpliwości wskazywanych na początku niniejszego artykułu, tj. jakimi kryteriami należy się kierować określając ją w sprawach własności intelektualnej w zakresie roszczeń majątkowych, niepieniężnych. Chodzi przede wszystkim o często występujące w praktyce roszczenie o zaniechanie oraz o publikacje.
W przypadku tego pierwszego roszczenia, na gruncie uprzednio obowiązującego stanu prawnego, w doktrynie wskazywano, że określenie wartości przedmiotu sporu nie powinno opierać się na wyliczeniu potencjalnych zysków naruszającego powstałych w wyniku dokonanego naruszenia, a raczej na „interesie określonej osoby w możliwości niezakłóconego korzystania ze swoich praw” . Uzupełniająco, opierając się na orzecznictwie niemieckim wskazywano także na przesłanki wartości przedmiotu ochrony, czas trwania naruszenia, intensywność naruszenia (w tym wartość poniesionych szkód, zakres terytorialny naruszenia) czy prawdopodobieństwo kontynuowania naruszenia w przyszłości , a także wielkość przedsiębiorstw stron postępowania, okres, na który uprawniony żąda zaniechania oraz inne szczególne okoliczności dotyczące danej sprawy. Wydaje się, że także obecnie powyższe kryteria będą adekwatne, jednak w dalszym ciągu, w wielu sprawach ustalenie wartości przedmiotu sporu w sprawach o zaniechanie (bardzo przecież częstych w praktyce), nawet w oparciu o te kryteria, będzie niemożliwe lub istotnie utrudnione i może okazać nieco przypadkowe.
W przypadku szeroko pojętego roszczenia o publikację (złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie) w orzecznictwie wskazuje się, że do wartości przedmiotu sporu nie zalicza się kosztów ogłoszeń związanych z publikacją oświadczenia (zob. przykładowo wyrok SN z 24 listopada 2009 r., V CSK 71/09; postanowienie SA w Poznaniu z 26 września 2013 r., I ACz 1388/13, LEX nr 1381500). Powyższe powoduje, że także do tych roszczeń należy zastosować ogólną zasadę ustalenia tej wartości na podstawie interesu uprawnionego do niezakłóconego korzystania z prawa.
Czytaj też w LEX: Wartość przedmiotu sporu >
Podsumowanie
Podsumowując, należy wskazać, że chociaż nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ułatwiła istotnie postępowania z zakresu własności intelektualnej, z uwagi na brak konieczności wskazywania wartości przedmiotu sporu w zakresie roszczeń majątkowych niepieniężnych w pierwszej i drugiej instancji, to wątpliwości w tym zakresie nie zostały wyeliminowane całkowicie. Konieczność obliczenia i podania wartości przedmiotu zaskarżenia wciąż istnieje w przypadku skargi kasacyjnej, gdyż warunkuje ona jej dopuszczalność. Należy więc uznać, że chociaż problemy w tym zakresie pojawiają się w praktyce dużo rzadziej (nie wszystkie bowiem sprawy kończą się skargą kasacyjną), to nie zostały wyeliminowane całkowicie.
Zuzanna Ochońska-Borowska, radca prawny
Czytaj też w LEX: Konsekwencje nieposiadania konta na portalu informacyjnym sądu przed adwokata i radcę prawnego >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.