1. Wprowadzenie
Konieczność uzyskania wpisu na listę izby samorządu zawodowego przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane potwierdza również art. 12 ust. 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.), zgodnie z którym podstawą do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie stanowi wpis, w drodze decyzji, do centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane oraz - zgodnie z odrębnymi przepisami - wpis na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego, potwierdzony zaświadczeniem wydanym przez tą izbę, z określonym w nim terminem ważności.
Przepisy ustawy o samorządach zawodowych nie pozbawiają ważności nadanych uprawnień budowlanych, jak i nie naruszają art. 104 Prawa budowlanego, stanowiącego o zachowaniu prawa do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w dotychczasowym zakresie przez osoby, które uzyskały uprawnienia budowlane lub stwierdzenie posiadania przygotowania zawodowego do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie przed dniem jej wejścia w życie (tj. przed 1 stycznia 1995 r.).
Powyższe przepisy wprowadzają jedynie dodatkowy wymóg formalny w postaci obowiązku uzyskania wpisu na listę członków izby architektów lub inżynierów budownictwa. Procedura uzyskiwania wpisu członkowskiego nie oznacza jednak weryfikacji czy aktualizacji posiadanych uprawnień budowlanych. Każda osoba posiadająca uprawnienia budowlane ma prawo należeć do właściwej izby, jeżeli posiada odpowiedni rodzaj uprawnień budowlanych.
Zrzeszenie w izbach samorządu zawodowego następuje na zasadzie dobrowolności, dlatego też uzyskanie członkostwa we właściwej izbie samorządu zawodowego następuje wyłącznie na wniosek osoby zainteresowanej.
Z drugiej strony, brak wpisu na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego uniemożliwia wykonywanie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Zatem osoba, która będzie wykonywać samodzielną funkcję techniczną w budownictwie, nie będąc członkiem właściwej izby, będzie podlegać odpowiedzialności karnej, na podstawie art. 91 pkt 2 ustawy – Prawo budowlane.
Podstawowym kryterium przynależności do izby architektów lub inżynierów budownictwa jest fakt posiadania uprawnień budowlanych w specjalnościach i w zakresie określonym w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o samorządach zawodowych. I tak izba architektów zrzesza osoby, które:
1. posiadają uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej do projektowania bez ograniczeń i sprawdzania projektów architektoniczno-budowlanych,
2. posiadają uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej do projektowania bez ograniczeń uzyskane przed dniem wejścia w życie ustawy – Prawo budowlane, tj. przed 1 stycznia 1995 r.
3. są obywatelami państw członkowskich, którzy nabyli kwalifikacje zawodowe do wykonywania działalności w budownictwie, równoznacznej wykonywaniu samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie architektury, odpowiadające wymaganiom określonym w pkt 1 i 2 oraz posiadają odpowiednią decyzję o uznaniu kwalifikacji zawodowych.
Natomiast izba inżynierów budownictwa zrzesza osoby, które:
1. posiadają uprawnienia budowlane w specjalnościach:
– konstrukcyjno-budowlanej,
– drogowej,
– mostowej,
– kolejowej,
– wyburzeniowej,
– telekomunikacyjnej,
– instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych,
– instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych,
2. posiadają uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej:
– do projektowania w ograniczonym zakresie,
– do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń,
– do kierowania robotami w ograniczonym zakresie,
3. posiadają uprawnienia budowlane w zakresie odpowiadającym zakresowi specjalności, o których mowa w pkt 1 i 2, uzyskane przed dniem wejścia w życie ustawy – Prawo budowlane,
4. są obywatelami państw członkowskich, którzy nabyli kwalifikacje zawodowe do wykonywania działalności w budownictwie, równoznacznej wykonywaniu samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, odpowiadające wymaganiom określonym w pkt 1-3 oraz posiadają odpowiednią decyzję o uznaniu kwalifikacji zawodowych.
Zauważyć jednak należy, że osoby posiadające uprawnienia budowlane w specjalności:
– kolejowej,
– wyburzeniowej,
– telekomunikacyjnej,
mają obowiązek wpisu na listę członków właściwej izby inżynierów budownictwa dopiero od dnia 31 maja 2004 r., kiedy weszły w życie przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane (Dz. U. Nr 93, poz. 888). Ponieważ dopiero na mocy art. 1 pkt 6 ww. ustawy, dodano do Prawa budowlanego 3 nowe omawiane specjalności uprawnień budowlanych, które wcześniej nadawane były przez trzy różne organy administracji publicznej. Dodanie tych specjalności do treści art. 14 Prawa budowlanego, zobowiązuje osoby legitymujące się powyższymi uprawnieniami budowlanymi do przynależności do izb inżynierów budownictwa, zgodnie z art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy o samorządach zawodowych.
Na uwagę zasługuje również fakt, że osoba posiadająca uprawnienia budowlane do projektowania w specjalności architektonicznej bez ograniczeń oraz uprawnienia budowlane w innym zakresie lub innej specjalności, aby mogła wykonywać funkcje wynikające w posiadanych decyzji powinna być członkiem dwóch izb, tj. izby architektów i inżynierów budownictwa. Powyższe wiąże się oczywiście z ponoszeniem podwójnych kosztów związanych z przynależnością do izb.

2. Kontrola przynależności do izby
Kontrolowanie posiadania przez osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie uprawnień do pełnienia tych funkcji jest jednym z podstawowych obowiązków organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego, określonych w art. 81 ust. 1 pkt 1) lit. d) ustawy – Prawo budowlane.
Realizacja tego zadania jest niezbędna m.in. na etapie wydawania decyzji o pozwoleniu na budowę. Zgodnie z art. 35 ust. 1 pkt 4 ustawy – Prawo budowlane, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę lub odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego, właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej obowiązany jest sprawdzić wykonanie projektu, a także jego sprawdzenie, przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia budowlane i legitymującą się aktualnym na dzień opracowania projektu – lub jego sprawdzenia – zaświadczeniem wydanym przez właściwą izbę, z określonym w nim terminem ważności. Ponadto sprawdzeniu podlega również przynależność takiej osoby do właściwej (nie zaś którejkolwiek) izby samorządu zawodowego, która powinna zostać udokumentowana odpowiednim zaświadczeniem wydanym przez tę izbę. Przy czym zaświadczenia takie są „terminowe”, tzn. wydawane są na okres 6 lub 12 miesięcy, co jest związane z opłaceniem składki członkowskiej w danej izbie. Dlatego bardzo ważne jest sprawdzenie ważności przedstawianego zaświadczenia.
W razie stwierdzenia naruszeń w powyższym zakresie, właściwy organ nakłada postanowieniem obowiązek usunięcia wskazanych nieprawidłowości, określając termin ich usunięcia, a po jego bezskutecznym upływie, wydaje decyzję o odmowie zatwierdzenia projektu i udzielenia pozwolenia na budowę (art. 35 ust. 3).
Brak ważnego zaświadczenia może świadczyć o nieprzynależności do właściwej izby samorządu zawodowego, ale również o zawieszeniu członkostwa w izbie lub skreśleniu z listy członków, co wiąże się z brakiem możliwości wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.
I tak, zawieszenie w prawach członka izby, zgodnie z art. 42 ust. 3 ustawy o samorządach zawodowych, następuje w wypadku:
– orzeczenia kary zakazu wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, na okres od roku do 5 lat, połączonego z obowiązkiem złożenia w wyznaczonym terminie egzaminu,
– orzeczenia kary dyscyplinarnej o zawieszeniu w prawach członka izby,
– nieuiszczenia składek członkowskich przez okres dłuższy niż 6 miesięcy,
– wniosku członka izby, który czasowo zaprzestał wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie.
Natomiast skreślenie z listy członków izby, zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy o samorządach, następuje w wypadku:
– wniosku członka,
– orzeczenia o stwierdzeniu utraty uprawnień budowlanych,
– orzeczenia kary skreślenia z listy członków izby,
– śmierci członka.
Skreślenie z listy członków okręgowych izb może nastąpić także w przypadku nieuiszczenia składek członkowskich przez okres 1 roku (art. 42 ust. 2 ustawy o samorządach zawodowych).
Wpis na listę członków okręgowej izby samorządu zawodowego, skreślenie z listy lub zawieszenie w prawach członka następuje w formie uchwały podjętej przez okręgową radę izby. Od powyższej uchwały służy odwołanie do Krajowej Rady Izby w terminie 30 dni od daty doręczenia uchwały (art. 19 ust. 2 i 4 ustawy).
Natomiast w przypadku niepodjęcia uchwały przez radę okręgową izby w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku o wpis lub niepodjęcia uchwały przez Krajową Radę Izby w ciągu 2 miesięcy od dnia doręczenia odwołania, zainteresowanemu służy skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 19 ust. 5 ustawy).
(...)