Modele planowania w budownictwie

Podstawowym narzędziem świadczącym o sterowaniu miasta są opracowania planistyczne- tj. studium uwarunkowań, plan miejscowy, a w przypadku jego braku decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Dzięki danym narzędziom możliwe jest przede wszystkim podjęcie decyzji dotyczących zagospodarowania, a także ocena negatywnych jak i pozytywnych stron danej decyzji.

Jakie wyróżniamy sposoby planowania? Jan Maciej Chmielewski – architekt, kierownik Katedry Urbanistyki i Gospodarki Przestrzennej na Politechnice Warszawskiej uważa,  iż sposób planowania uzależniony jest od potrzeb jak i charakteru opracowania tegoż planowania. Wyróżnia on dwa sposoby:
- planowanie antycypacyjne
- planowanie śledzące.

Czym jest planowanie antycypacyjne?  Jest to planowanie o długim horyzoncie czasowym – długoterminowe. Ten rodzaj planowania cechuje wizjonerstwo, dotyczące zarówno zmiany elementów zagospodarowania jak i jego strukturalnego szkieletu. Wadą tego planowania jest niepewność prognozy. Jej docelowy charakter oraz niska elastyczność w dostosowaniu się do zachodzących zmian rozwojowych może prowadzić do powstania wysokiego napięcia rozwojowego. W związku z tym ten rodzaj planowania zaleca się przy opracowywaniu planów struktury, czy też strategii rozwojowych.

A na czym polega planowanie śledzące? Jest to planowanie sporządzone w krótkim horyzoncie czasowym- krótkoterminowe. Oparte jest na prognozie – program rozwoju (często stanowi on konsekwencję podjętych działań). W związku z tym napięcia rozwojowe występują rzadko – jest elastyczny na zmiany. Wady jakie posiada ten typ planowania to incydentalność oraz brak ciągłości. Pierwsza z nich wywołana jest czynnikami pozaplanistycznymi, druga zaś wycinkowym podejmowaniem decyzji. Ten rodzaj planowania zaleca się w opracowywaniu planów operacyjnych, planów miejscowych dla obszarów inwestycyjnych.

Kiedy stosować plan struktury, a kiedy operacyjny? Plan struktury uwzględnia elementy zagospodarowania i relacje jakie między nimi zachodzą. Cel stanowi ustalenie strategii zmian w zagospodarowaniu adekwatnie do zmieniających się uwarunkowań lokalnych. Plan operacyjny sporządza się dla danego fragmentu miasta, który ma zostać poddany przekształceniom. Zawiera on wytyczne oraz kierunki działania zmierzające do realizacji danego programu rozwojowego.

Konkludując plan struktury jest odzwierciedleniem polityki przestrzennej miasta opracowany w perspektywie dłuższego horyzontu czasowego. Natomiast plan operacyjny stanowi nadrzędny mechanizm danej polityki. Obydwa plany stanowią ważne narzędzia w planowaniu przestrzennym. Brak ich opracowania skutkuje brakiem możliwości podjęcia decyzji dotyczących zagospodarowania przestrzeni.