a także mając na uwadze, co następuje:(1) Dla właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego energii konieczne jest, aby energia importowana do Unii podlegała w pełni zasadom ustanawiającym rynek wewnętrzny energii. Przejrzystość i zgodność z prawem Unii stanowią ważne aspekty zapewniania stabilności energetycznej Unii. Nieprawidłowo funkcjonujący rynek wewnętrzny energii stawia Unię w ryzykownej i niekorzystnej sytuacji pod względem bezpieczeństwa dostaw energii, a także uniemożliwia konsumentom europejskim i przemysłowi europejskiemu czerpanie wynikających z niego potencjalnych korzyści.
(2) W celu zabezpieczenia dostaw energii w Unii konieczna jest dywersyfikacja źródeł energii i budowa nowych połączeń międzysystemowych między państwami członkowskimi. Jednocześnie kluczowe znaczenie ma intensyfikacja współpracy w zakresie bezpieczeństwa energetycznego z państwami sąsiadującymi z Unią i z partnerami strategicznymi.
(3) Celem strategii unii energetycznej przyjętej przez Komisję w dniu 25 lutego 2015 r. jest zapewnienie konsumentom bezpiecznej, zrównoważonej i konkurencyjnej energii po przystępnych cenach. Do osiągnięcia tego celu w znacznym stopniu przyczyni się prowadzenie polityki energetycznej, polityki handlowej i polityki zewnętrznej w sposób spójny i konsekwentny. W szczególności, uwzględniając analizy przeprowadzone na potrzeby europejskiej strategii bezpieczeństwa energetycznego z dnia 28 maja 2014 r., w strategii unii energetycznej podkreślono, że pełna zgodność umów dotyczących zakupu energii od państw trzecich z prawem Unii jest ważnym elementem służącym zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego. W tym samym duchu Rada Europejska w swoich konkluzjach z dnia 19 marca 2015 r. wezwała również do pełnej zgodności z prawem unijnym wszystkich umów dotyczących kupowania gazu od dostawców zewnętrznych, przede wszystkim poprzez zwiększenie przejrzystości takich umów i zwiększenie ich zgodności z unijnymi postanowieniami w zakresie bezpieczeństwa energetycznego.
(4) Parlament Europejski w swojej rezolucji z dnia 15 grudnia 2015 r. zatytułowanej "W kierunku europejskiej unii energetycznej" podkreślił potrzebę zwiększenia spójności polityki zewnętrznej Unii w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego oraz potrzebę większej przejrzystości umów związanych z energią.
(5) Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 994/2012/UE 3 była przydatna do gromadzenia informacji o obowiązujących umowach międzyrządowych i identyfikacji problemów w zakresie ich zgodności z prawem Unii.
(6) Niemniej jednak decyzja nr 994/2012/UE okazała się nieskuteczna pod względem zapewnienia zgodności umów międzyrządowych z prawem Unii. Decyzja ta opierała się w dużej mierze na ocenie umów międzyrządowych dokonywanej przez Komisję już po ich zawarciu przez państwa członkowskie z państwem trzecim. Doświadczenie zebrane w ramach wykonywania decyzji nr 994/2012/UE wykazało, że ocena przeprowadzona ex post nie wykorzystuje w pełni możliwości zapewnienia zgodności umów międzyrządowych z prawem Unii. W szczególności umowy międzyrządowe często nie zawierają odpowiednich klauzul dotyczących rozwiązania ani klauzul dostosowawczych, które umożliwiłyby państwom członkowskim usunięcie niezgodności umowy międzyrządowej z prawem Unii w rozsądnym terminie. Ponadto, po uzgodnieniu stanowisk sygnatariuszy, istnieje presja polityczna, aby nie zmieniać już żadnych aspektów umowy.
(7) Wysoki stopień przejrzystości w odniesieniu do umów między państwami członkowskimi a państwami trzecimi w dziedzinie energii będzie sprzyjać zacieśnieniu wewnątrzunijnej współpracy w zakresie stosunków zewnętrznych w dziedzinie energii oraz przyczyni się do osiągnięcia długofalowych celów polityki unijnej w obszarze energii, klimatu i bezpieczeństwa dostaw energii.
(8) Aby uniknąć niezgodności z prawem Unii i zwiększyć przejrzystość, państwa członkowskie powinny bezzwłocznie informować Komisję o zamiarze podjęcia negocjacji dotyczących nowych umów międzyrządowych lub zmian w takich umowach. Komisja powinna być regularnie informowana o postępach w negocjacjach. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość zwrócenia się do Komisji, aby wzięła udział w negocjacjach jako obserwator. Komisja powinna mieć możliwość wystąpienia z żądaniem uczestnictwa w negocjacjach w charakterze obserwatora.
(9) W trakcie negocjacji umowy międzyrządowej Komisja powinna mieć możliwość doradzania zainteresowanemu państwu członkowskiemu sposobów uniknięcia niezgodności takiej umowy z prawem Unii. W ramach tego doradztwa Komisja powinna mieć również możliwość zwrócenia zainteresowanemu państwu członkowskiemu uwagi na odpowiednie cele unijnej polityki energetycznej, zasadę solidarności między państwami członkowskimi oraz przyjęte przez Radę stanowisko Unii lub konkluzje Rady Europejskiej. Nie powinno to jednak stanowić części dokonywanej przez Komisję oceny prawnej projektu umowy międzyrządowej lub zmiany takiej umowy.
(10) Aby zapewnić zgodność z prawem Unii oraz biorąc pod uwagę fakt, że umowy międzyrządowe w dziedzinie gazu lub ropy naftowej oraz zmiany takich umów mają obecnie największy względny wpływ na właściwe funkcjonowanie wewnętrznego rynku energii i bezpieczeństwo dostaw energii w Unii, państwa członkowskie powinny, ex ante, zgłaszać Komisji projekty umów międzyrządowych dotyczących gazu lub ropy naftowej, zanim staną się one prawnie wiążące dla stron. W duchu współpracy Komisja powinna wspierać państwo członkowskie w identyfikacji problemów dotyczących zgodności projektu umowy międzyrządowej lub zmiany takiej umowy z prawem Unii. Zainteresowane państwo członkowskie byłoby wówczas lepiej przygotowane do zawarcia umowy zgodnej z prawem Unii.
(11) Komisja powinna mieć wystarczająco dużo czasu na przeprowadzenie takiej oceny, aby zapewnić możliwie jak największą pewność prawa bez powodowania nieuzasadnionych opóźnień. Komisja powinna w stosownych przypadkach rozważyć skrócenie terminów przewidzianych na dokonanie oceny, w szczególności w przypadku gdy zażąda tego państwo członkowskie lub jeśli informowało ono Komisję dostatecznie szczegółowo podczas negocjacji, przy uwzględnieniu zakresu, w jakim projekt umowy międzyrządowej lub zmiany takiej umowy opiera się na klauzulach wzorcowych. Aby w pełni skorzystać ze wsparcia Komisji w przypadku zwrócenia się do niej przez państwo członkowskie o przeprowadzenie oceny ex ante, powinno ono powstrzymać się od zawarcia umowy międzyrządowej dotyczącej gazu, ropy naftowej lub energii elektrycznej, dopóki Komisja nie przekaże mu swojej oceny. Państwa członkowskie powinny podjąć wszystkie niezbędne działania w celu osiągnięcia właściwego rozwiązania służącego wyeliminowaniu wszelkich wykrytych niezgodności.
(12) W kontekście strategii unii energetycznej przejrzystość dotychczasowych i przyszłych umów międzyrządowych ma w dalszym ciągu kluczowe znaczenie i stanowi ważny aspekt zapewniania stabilności energetycznej Unii. Państwa członkowskie powinny zatem nadal zgłaszać Komisji obowiązujące i przyszłe umowy międzyrządowe, zarówno te, które weszły już w życie, jak i te tymczasowo stosowane w rozumieniu art. 25 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów, a także nowe umowy międzyrządowe.
(13) Komisja powinna ocenić zgodność z prawem Unii umów międzyrządowych, które już weszły w życie lub są stosowane tymczasowo w dacie wejścia w życie niniejszej decyzji i poinformować państwa członkowskie o tej ocenie. W przypadku niezgodności z prawem Unii państwa członkowskie powinny podjąć wszystkie niezbędne działania w celu osiągnięcia właściwego rozwiązania służącego jej wyeliminowaniu.
(14) Niniejsza decyzja powinna mieć zastosowanie do umów międzyrządowych. Umowy międzyrządowe wyrażają, w szczególności poprzez swą treść, że zamiarem stron jest, by umowa miała wiążący charakter, całkowicie lub częściowo, niezależnie od formalnej nazwy umowy. Zgłaszać należy wyłącznie umowy międzyrządowe dotyczące zakupu energii, handlu nią, jej sprzedaży, przesyłu, magazynowania lub dostawy w co najmniej jednym państwie członkowskim lub do co najmniej jednego państwa członkowskiego lub budowy lub eksploatacji infrastruktury energetycznej z fizycznym połączeniem z co najmniej jednym państwem członkowskim. W przypadku wątpliwości państwa członkowskie powinny niezwłocznie podejmować konsultacje z Komisją. Co do zasady umowy, które wygasły lub nie są już stosowane, nie powinny być objęte niniejszą decyzją.
(15) Prawnie wiążący charakter danego instrumentu lub jego części, a nie jego formalna nazwa, decyduje o tym, czy na potrzeby niniejszej decyzji kwalifikuje się on jako umowa międzyrządowa, czy - w przypadku braku prawnie wiążącego charakteru - jako instrument niewiążący.
(16) Państwa członkowskie nawiązują stosunki z państwami trzecimi, nie tylko zawierając z nimi umowy międzyrządowe, lecz również poprzez instrumenty niewiążące, które często są formalnie określane jako protokoły ustaleń, wspólne oświadczenia, wspólne oświadczenia ministrów, wspólne działania, wspólne kodeksy postępowania lub przy użyciu podobnych sformułowań. Ponieważ instrumenty takie nie mają charakteru prawnie wiążącego, państwa członkowskie nie mogą być prawnie zobowiązane do ich wdrożenia, w tym w przypadkach, gdy takie wdrożenie byłoby niezgodne z prawem Unii. Pomimo swojego niewiążącego charakteru, takie instrumenty mogą być wykorzystywane do określania szczegółowych ram dla infrastruktury energetycznej i dostaw energii. Dla większej przejrzystości państwa członkowskie powinny mieć możliwość przedkładania Komisji instrumentów niewiążących - lub zmian takich instrumentów, łącznie z wszelkimi załącznikami do nich - tj. porozumień między co najmniej jednym państwem członkowskim a co najmniej jednym państwem trzecim, które nie mają charakteru prawnie wiążącego i które określają warunki dostaw energii lub rozwoju infrastruktury energetycznej, np. poprzez zawarcie w nich interpretacji prawa Unii dotyczącego tej problematyki. Jeżeli instrument niewiążący lub jego zmiana odnoszą się wyraźnie do innych tekstów, państwo członkowskie powinno mieć również możliwość przedłożenia tych innych tekstów.
(17) Umowy międzyrządowe i instrumenty niewiążące, które muszą być zgłaszane w całości Komisji na podstawie innych aktów Unii lub które dotyczą kwestii objętych zakresem Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, nie powinny być objęte niniejszą decyzją.
(18) Niniejsza decyzja nie powinna ustanawiać obowiązków w odniesieniu do umów między przedsiębiorstwami. Państwa członkowskie powinny mieć jednak możliwość zawiadamiania Komisji na zasadzie dobrowolności o takich umowach, do których wyraźnie odsyłają umowy międzyrządowe lub instrumenty niewiążące.
(19) Komisja powinna udostępniać uzyskane informacje o umowach międzyrządowych wszystkim pozostałym państwom członkowskim w bezpiecznej postaci elektronicznej, aby polepszyć koordynację i przejrzystość między państwami członkowskimi i tym samym wzmocnić ich pozycję negocjacyjną wobec państw trzecich. Komisja powinna uwzględniać wnioski państw członkowskich o traktowanie przekazanych jej informacji jako poufnych. Wnioski o zachowanie poufności nie powinny jednak ograniczać dostępu samej Komisji do informacji poufnych, gdyż Komisja musi dysponować pełnymi informacjami na potrzeby własnej oceny. Komisja powinna być odpowiedzialna za zagwarantowanie stosowania klauzuli poufności. Wnioski o zachowanie poufności pozostają bez uszczerbku dla prawa dostępu do dokumentów przewidzianego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1049/2001 4 .
(20) Jeżeli państwo członkowskie traktuje umowę międzyrządową jako poufną, powinno przedstawić Komisji jej streszczenie zawierające przedmiot, cel, zakres, czas trwania, jej strony oraz informacje na temat jej głównych elementów w celu udostępnienia takiego streszczenia pozostałym państwom członkowskim.
(21) Stała wymiana informacji na temat umów międzyrządowych na poziomie Unii powinna umożliwić opracowanie najlepszych praktyk. Na podstawie tych najlepszych praktyk Komisja, we współpracy z państwami członkowskimi, a w stosownych przypadkach we współpracy z Europejską Służbą Działań Zewnętrznych w odniesieniu do polityki zewnętrznej Unii, powinna opracować opcjonalne klauzule wzorcowe na potrzeby umów międzyrządowych między państwami członkowskimi a państwami trzecimi, a także wskazówki, w tym wykaz przykładowych klauzul, które nie są zgodne z prawem Unii i wobec tego nie powinny być stosowane. Stosowanie takich klauzul wzorcowych powinno zapobiegać niezgodności umów międzyrządowych z prawem Unii, w szczególności z przepisami dotyczącymi wewnętrznego rynku energii i z unijnym prawem konkurencji, oraz niezgodności z umowami międzynarodowymi zawartymi przez Unię. Takie klauzule wzorcowe lub wskazówki powinny służyć właściwym organom jako instrument odniesienia; przyczynią się one w ten sposób do zwiększenia przejrzystości i zgodności z prawem Unii. Stosowanie takich klauzul wzorcowych powinno być opcjonalne oraz powinna istnieć możliwość dostosowania ich treści do konkretnych okoliczności.
(22) Lepsza wzajemna wiedza na temat obowiązujących i nowych umów międzyrządowych powinna umożliwić większą przejrzystość i lepszą koordynację w kwestiach energetycznych między samymi państwami członkowskimi oraz między państwami członkowskimi a Komisją. Taka usprawniona koordynacja powinna umożliwić państwom członkowskim czerpanie pełnych korzyści ze znaczenia politycznego i gospodarczego Unii oraz umożliwić Komisji proponowanie rozwiązań problemów pojawiających się w związku z umowami międzyrządowymi.
(23) Komisja powinna ułatwiać koordynację między państwami członkowskimi i do niej zachęcać w celu wzmocnienia ogólnej strategicznej roli Unii w dziedzinie energii w oparciu o należycie zdefiniowane oraz skuteczne i skoordynowane podejście wobec państw będących producentami, państw tranzytowych i państw będących odbiorcami.
(24) Ponieważ cel niniejszej decyzji, a mianowicie wymiana informacji między państwami członkowskimi i Komisją odnośnie do umów międzyrządowych w dziedzinie energii, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na skutki niniejszej decyzji, mającej zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich, możliwe jest jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza decyzja nie wykracza poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia tego celu.
(25) Przepisy niniejszej decyzji powinny pozostawać bez uszczerbku dla stosowania przepisów Unii w zakresie uchybień zobowiązaniom państwa członkowskiego, pomocy państwa i konkurencji. W szczególności, Komisja ma prawo do wszczęcia postępowania w sprawie uchybienia zgodnie z art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) w przypadku uznania, że państwo członkowskie uchybiło jednemu ze zobowiązań, które ciążą na nim na mocy TFUE.
(26) Komisja powinna ocenić, czy niniejsza decyzja jest wystarczająca i skuteczna pod względem zapewniania zgodności umów międzyrządowych z prawem Unii oraz wysokiego poziomu koordynacji między państwami członkowskimi w odniesieniu do umów międzyrządowych w dziedzinie energii.
(27) Należy zatem uchylić decyzję nr 994/2012/UE,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DECYZJĘ:
