Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie wdrożenia dyrektywy 2012/29/UE ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw (2016/2328(INI)).

Normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw

P8_TA(2018)0229

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie wdrożenia dyrektywy 2012/29/UE ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw (2016/2328(INI))

(2020/C 76/12)

(Dz.U.UE C z dnia 9 marca 2020 r.)

Parlament Europejski,

– uwzględniając art. 2 i 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) oraz art. 8, 10, 18, 19, 21, 79 i 82 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),

– uwzględniając art. 3, 6, 20, 21, 23, 24, 41 i 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej,

– uwzględniając europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC),

– uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1948 r.,

– uwzględniając konwencję ONZ o prawach dziecka z 1989 r.,

– uwzględniając Konwencję ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW) z 1979 r.,

– uwzględniając Deklarację podstawowych zasad wymiaru sprawiedliwości odnoszących się do ofiar przestępstw i nadużyć władzy, którą przyjęto na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ w dniu 29 listopada 1985 r.,

– uwzględniając Konwencję Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (konwencję stambulską) oraz decyzje Rady (UE) 2017/865 ¹  i (UE) 2017/866 ²  z dnia 11 maja 2017 r. w sprawie zawarcia, w imieniu Unii Europejskiej, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej,

– uwzględniając zalecenie Komitetu Ministrów Rady Europy nr CM/Rec(2006)8 z dnia 14 czerwca 2006 r. dla państw członkowskich w sprawie pomocy ofiarom przestępstw,

– uwzględniając zalecenie Komitetu Ministrów Rady Europy nr CM/Rec(2010)5 z dnia 31 marca 2010 r. dla państw członkowskich w sprawie środków zwalczania dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową,

– uwzględniając decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW z dnia 15 marca 2001 r. w sprawie pozycji ofiar w postępowaniu karnym ³ ,

– uwzględniając konkluzje Rady z dnia 6 grudnia 2013 r. w sprawie zwalczania przestępstw z nienawiści w UE oraz konkluzje Rady z dnia 5 czerwca 2014 r. w sprawie zapobiegania wszelkim formom przemocy wobec kobiet i dziewcząt, w tym okaleczaniu żeńskich narządów płciowych, i zwalczania takiej przemocy,

– uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541 z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie zwalczania terroryzmu i zastępującą decyzję ramową Rady 2002/475/WSiSW oraz zmieniającą decyzję Rady 2005/671/WSiSW ⁴ ,

– uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/800 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie gwarancji procesowych dla dzieci będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym ⁵ ,

– uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 606/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie wzajemnego uznawania środków ochrony w sprawach cywilnych ⁶ ,

– uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiającą normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępującą decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW ⁷ ,

– uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/99/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie europejskiego nakazu ochrony ⁸ ,

– uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu oraz ochrony ofiar, zastępującą decyzję ramową Rady 2002/629/WSiSW ⁹ ,

– uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej, zastępującą decyzję ramową Rady 2004/68/WSiSW ¹⁰ ,

– uwzględniając rezolucję z dnia 14 grudnia 2017 r. w sprawie wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej ¹¹ ,

– uwzględniając dyrektywę 2014/42/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zabezpieczenia i konfiskaty narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa w Unii Europejskiej ¹² ,

– uwzględniając dyrektywę Rady 2004/80/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. odnoszącą się do kompensaty dla ofiar przestępstw ¹³ ,

– uwzględniając badanie pt. "How can the EU and the Member Statesbetter help victims of terrorism? [Jak UE i państwa członkowskie mogą lepiej pomagać ofiarom terroryzmu?], które Departament Tematyczny ds. Praw Obywatelskich i Spraw Konstytucyjnych opublikował we wrześniu 2017 r.,

– uwzględniając badanie Agencji Praw Podstawowych UE opublikowane w grudniu 2017 r., zatytułowane "Second European Union minorities and discrimination survey" [Drugie badanie Unii Europejskiej na temat mniejszości i dyskryminacji],

– uwzględniając badanie Agencji Praw Podstawowych UE opublikowane w lutym 2017 r. pt. "Child-friendly justice - perspectives and experiences of children involved in judicial proceedings as victims, witnesses or parties in nine EU Member States" [Wymiar sprawiedliwości przyjazny dziecku - opinie i doświadczenia dzieci, które brały udział w postępowaniach sądowych w charakterze poszkodowanych, świadków lub stron w dziewięciu państwach członkowskich UE],

– uwzględniając sprawozdanie Agencji Praw Podstawowych UE w sprawie praw podstawowych za rok 2017 opublikowane w maju 2017 r.,

– uwzględniając sprawozdanie Agencji Praw Podstawowych UE w sprawie praw podstawowych za rok 2016 opublikowane w maju 2016 r.,

– uwzględniając badanie Agencji Praw Podstawowych UE pt. "Victims of crime in the EU:the extent and nature of support for victims" [Ofiary przestępstw w UE: zakres i charakter wsparcia dla ofiar przestępstw], opublikowane w styczniu 2015 r.,

– uwzględniając badanie Agencji Praw Podstawowych UE pt. "Severe labour exploitation: workers moving within or into the European Union" [Poważny wyzysk pracowników - pracownicy przybywający do UE lub przemieszczający się w jej obrębie], opublikowane w czerwcu 2015 r.,

– uwzględniając sprawozdanie Agencji Praw Podstawowych UE pt. "Violence against women: an EU-wide survey" [Przemoc wobec kobiet: badanie na poziomie UE], opublikowane w marcu 2014 r.,

– uwzględniając sprawozdanie dotyczące projektu IVOR zatytułowane "Implementing Victim-Oriented Reform of the criminal justice system in the EU" [Wdrażanie ukierunkowanej na ofiary reformy systemu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w UE], opublikowane dnia 6 maja 2016 r.,

– uwzględniając sprawozdanie Europejskiego Instytutu ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (EIGE) zatytułowane "Rights Directive from a gender perspective" [Analiza dyrektywy w sprawie ochrony praw ofiar z perspektywy płci],

– uwzględniając zasady Yogyakarta Principles plus 10, przyjęte dnia 10 listopada 2017 r. ("Zasady i zobowiązania państw w zakresie stosowania międzynarodowego prawa o prawach człowieka w odniesieniu do orientacji seksualnej, tożsamości płciowej, ekspresji płciowej i cech płciowych"),

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 12 września 2017 r. w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie zawarcia, w imieniu Unii Europejskiej, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej ¹⁴ ,

– uwzględniając europejską ocenę wdrażania dyrektywy 2012/29/UE przygotowaną przez Dział ds. Oceny Ex Post Biura Analiz Parlamentu Europejskiego,

– uwzględniając art. 52 Regulaminu oraz art. 1 ust. 1 lit. e) decyzji Konferencji Przewodniczących z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawie procedury udzielania zgody na sporządzenie sprawozdań z własnej inicjatywy i załącznik 3 do tej decyzji,

– uwzględniając wspólne posiedzenia Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia zgodnie z art. 55 Regulaminu,

– uwzględniając sprawozdanie Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia (A8-0168/2018),

A. mając na uwadze, że dyrektywa 2012/29/UE ustanawiająca normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw ("dyrektywa w sprawie ochrony praw ofiar") ma na celu umieszczenie ofiary przestępstwa w centralnym punkcie systemu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych oraz wzmocnienie praw ofiar przestępstw, tak aby każda ofiara mogła liczyć na taki sam zakres praw, niezależnie od miejsca popełnienia przestępstwa, narodowości lub statusu pobytu ofiary;

B. mając na uwadze, że do września 2017 r. 23 spośród 27 państw członkowskich dokonały transpozycji dyrektywy w sprawie ochrony praw ofiar do ustawodawstwa krajowego; mając na uwadze, że Komisja rozpoczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom przeciwko 16 państwom członkowskim, które w praktyce nadal nie dopełniły tego obowiązku; mając na uwadze, że dyrektywa umożliwiła dokonanie postępów w zajmowaniu się ofiarami przestępstw, które popełniono w innym państwie członkowskim; mając na uwadze, że utrzymują się niedociągnięcia w sprawach transgranicznych;

C. mając na uwadze, że choć na szczeblu unijnym istnieją ujednolicone normy i instrumenty służące poprawie życia obywateli UE, ofiary przestępstw są nadal traktowane odmiennie w poszczególnych krajach;

D. mając na uwadze, że pomimo wielu zmian wprowadzonych w państwach członkowskich ofiary przestępstw często nadal nie są świadome swoich praw, co ogranicza praktyczną skuteczność dyrektywy, w szczególności wymogu dostępności informacji;

E. mając na uwadze, że w ramach udzielanego wsparcia prawnego grupy wsparcia ofiar klasyfikują potrzeby ofiar w czterech kategoriach: prawo do sprawiedliwości, godności, prawdy i pamięci, z których ostatnia oznacza bezwarunkowe odrzucenie terroryzmu;

F. mając na uwadze, że w niektórych państwach członkowskich nie ma służb udzielających wsparcia ofiarom ani koordynacji między nimi na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym, co utrudnia ofiarom dostęp do oferowanych usług wsparcia;

G. mając na uwadze, że schroniska i ośrodki dla kobiet, a także przeznaczone dla nich infolinie to główne możliwości wspierania kobiet będących ofiarami przemocy oraz ich dzieci; mając na uwadze, że w Europie brakuje wystarczającej liczby schronisk i ośrodków dla kobiet; mając na uwadze, że pilnie potrzeba większej liczby schronisk dla kobiet, ponieważ zapewniają one bezpieczeństwo, zakwaterowanie, doradztwo i wsparcie dla kobiet, które przeżyły przemoc domową, i dla ich dzieci; mając na uwadze, że brak schronisk dla kobiet może zagrażać życiu;

H. mając na uwadze, że jeżeli atak terrorystyczny ma miejsce w jednym państwie członkowskim, a ofiara ma miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim, oba państwa członkowskie powinny ściśle współpracować, żeby ułatwić udzielanie pomocy ofierze;

I. mając na uwadze, że gdyby organy rządowe i instytucje krajowe podjęły skuteczne działania służące ochronie ofiar, obywatele wspieraliby i ufali instytucjom, co pozytywnie wpłynęłoby na ich reputację;

J. mając na uwadze, że ofiary przestępstw, zwłaszcza ofiary przemocy związanej z płcią, mogą mieć do czynienia z wieloma różnymi pracownikami służby zdrowia i mogą w pierwszej kolejności kontaktować się z nimi, aby złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa; mając na uwadze dowody na to, że pracownicy służby zdrowia, np. lekarze lub inni pracownicy mający kontakt z pacjentami, są w minimalnym stopniu szkoleni pod kątem skutecznego reagowania na przemoc na tle płciowym;

K. mając na uwadze, że kobiety będące ofiarami przemocy na tle płciowym zawsze wymagają szczególnego wsparcia i ochrony ze względu na ich szczególną podatność na dalszą wiktymizację lub wiktymizację wtórną;

L. mając na uwadze, że wiele przypadków przemocy domowej w UE - zwłaszcza w sprawach obejmujących mniejszości narodowe, migrantów, osoby o zależnym lub niepewnym statusie rezydenta, osoby LGBTI, przemoc na tle antysemickim, seksualne wykorzystywanie dzieci, przemoc domową i przemoc związaną z płcią, handel ludźmi oraz ofiary pracy przymusowej - nadal nie jest systematycznie zgłaszanych, a jej sprawcy nie są ujawniani; mając na uwadze, że około dwie trzecie kobiet będących ofiarami przemocy na tle płciowym nie zgłasza przypadków tej przemocy władzom w obawie przed odwetem, zażenowaniem oraz stygmatyzacją społeczną;

M. mając na uwadze, że przestępstwa z nienawiści wobec osób LGBTI są rzeczywistym problemem w całej UE; mając na uwadze, że przestępstwa te nie są zgłaszane w wystarczającym stopniu, przez co nie szanuje się praw ofiar;

N. mając na uwadze badanie Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej zatytułowane "Making hate crime visible in the European Union: acknowledging victims' rights" [Nagłaśnianie w UE przestępstw popełnianych z nienawiści - uznawanie praw ofiar], w którym stwierdza się, że status imigranta wiąże się z większym ryzykiem wiktymizacji kryminalnej, niezależnie od innych znanych czynników ryzyka;

O. mając na uwadze, że w państwach członkowskich nasiliły się rasistowskie przestępstwa z nienawiści wobec migrantów i osób ubiegających się o azyl; mając na uwadze, że bardzo niewielu sprawców tych przestępstw z nienawiści stanęło przed sądem;

P. mając na uwadze, że choć na mocy art. 1 dyrektywy wszystkim ofiarom przestępstw przysługują równe prawa bez dyskryminacji, w rzeczywistości większość państw członkowskich nie wprowadziła w życie strategii politycznych lub procedur gwarantujących, że nieposiadające dokumentów ofiary będą mogły bezpiecznie zgłosić wyzysk w pracy, przemoc na tle płciowym oraz inne formy nadużycia, nie ryzykując sankcji związanych z imigracją; mając na uwadze, że taki stan rzeczy jest w nieproporcjonalnie dużym stopniu trudny dla kobiet i dziewcząt, którym również bardziej grozi handel ludźmi i wykorzystywanie seksualne; mając na uwadze, że w badaniu Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej pt. "Second European Union minorities and discrimination survey" [Drugie badanie Unii Europejskiej na temat mniejszości i dyskryminacji] stwierdza się, że tylko jeden na ośmiu respondentów zgłosił niedawny przypadek dyskryminacji w związku z jego pochodzeniem etnicznym lub faktem bycia imigrantem;

Q. mając na uwadze, że art. 1 dyrektywy stanowi, że prawa w niej określone stosuje się do ofiar w sposób niedyskryminacyjny, również niezależnie od ich prawa do pobytu;

R. mając na uwadze, że kampania #MeToo unaoczniła, że system wymiaru sprawiedliwości nie oferuje kobietom i dziewczętom wystarczającej sprawiedliwości i ochrony oraz że w rezultacie ofiary przemocy na tle płciowym nie otrzymują potrzebnego im wsparcia;

S. mając na uwadze, że ratyfikacja i pełne wdrożenie konwencji stambulskiej stanowi spójne europejskie ramy prawne zapobiegania przemocy wobec kobiet i walki z nią oraz ochrony ofiar tej przemocy; mając na uwadze, że definicja przemocy na tle płciowym powinna opierać się na konwencji stambulskiej, a także uwzględniać strukturalny charakter przemocy wobec kobiet oraz inne formy przemocy na tle płciowym i jej związki ze zjawiskiem braku równości między kobietami i mężczyznami, które jest nadal szeroko rozpowszechnione w społeczeństwie; mając na uwadze, że zjawisko przemocy w bliskich związkach należy rozpatrywać z perspektywy płci, ponieważ w nieproporcjonalnie większym stopniu dotyka ono kobiet;

T. mając na uwadze, że kobiety są najbardziej narażone na uporczywe nękanie, które jest często spotykaną formą przemocy na tle płciowym; mając również na uwadze, że wiele kodeksów karnych państw członkowskich nie uznaje uporczywego nękania za przestępstwo;

U. mając na uwadze, że należy zwrócić szczególną uwagę na bezpieczeństwo i ochronę dzieci kobiet będących ofiarami przemocy na tle płciowym i przemocy domowej;

V. mając na uwadze, że często nie powiadamia się należycie ofiar o postępowaniach sądowych i ich wynikach; mając na uwadze, że ofiary zbyt często dowiadują się o wypuszczeniu sprawcy niespodziewanie, z mediów lub innych źródeł zewnętrznych, a nie od właściwych organów;

W. mając na uwadze, że ofiary lub członkowie rodzin nie otrzymują wystarczających informacji na temat przysługujących im praw w przypadku przestępstwa popełnionego w państwie członkowskim innym niż państwo zamieszkania ofiary; mając na uwadze, że państwa członkowskie w różny sposób definiują pojęcie "ofiary"; mając na uwadze, że w konsekwencji zakres przepisów krajowych jest odmienny (na przykład czasami obejmuje członków rodziny);

X. mając na uwadze, że łatwo dostępne i szeroko propagowane telefony zaufania są dla wielu kobiet pierwszym krokiem w kierunku uzyskania wsparcia i pomocy, których potrzebują, gdy spotykają się z przemocą w bliskich związkach;

Y. mając na uwadze, że tylko 27 % mieszkańców Unii zna jednakowy dla całej UE numer alarmowy 112; mając na uwadze, że jak dotąd nie wszyscy mają do niego dostęp;

Z. mając na uwadze, że w bardzo wielu przypadkach ofiara jest również najważniejszym świadkiem w procesie sądowym i należy ją chronić przed ewentualnymi działaniami odwetowymi lub groźbami ze strony sprawcy, m.in. zapobiegając dalszej wiktymizacji lub wiktymizacji wtórnej; mając na uwadze, że zeznania świadków mają zasadnicze znaczenie dla prawidłowego działania systemu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych i zaufania do niego oraz odgrywają kluczową rolę w skutecznym wykrywaniu i ściganiu przestępczości zorganizowanej i grup terrorystycznych, co może prowadzić do ich likwidacji; mając na uwadze, że państwa członkowskie powinny podjąć odpowiednie środki w celu skutecznej ochrony świadków, a także zintensyfikować wymianę najlepszych praktyk i współpracę międzynarodową w tej dziedzinie;

AA. mając na uwadze, że zgłaszano praktyczne braki we wdrażaniu dyrektywy w sprawie ochrony praw ofiar, w szczególności pod względem:

– zapewnienia odpowiednich usług wsparcia dla ofiar, stosownie do ich szczególnych potrzeb,

– właściwego wdrażania wymogów zapewnienia indywidualnej oceny ofiar,

– prawidłowego ustanowienia mechanizmów umożliwiających przekazanie kopii zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa domniemanemu przestępcy,

– zapewnienia równego dostępu do usług wsparcia i specjalistycznych usług wsparcia wszystkim ofiarom, w tym ofiarom będącym osobami niepełnosprawnymi, LGBTI i dziećmi, ofiarom przemocy na tle płciowym, w tym przemocy seksualnej, oraz ofiarom przestępstw z nienawiści i przestępstw związanych z naruszeniem czci, niezależnie od statusu ich pobytu,

– zagwarantowania szybkich, skutecznych i przyjaznych dla ofiar procedur w sprawach rozstrzyganych przed sądem karnym, uwzględniających szczególne potrzeby grup osób najbardziej podatnych na zagrożenia,

– gromadzenia danych na temat kultury przemocy, mizoginizmu i stereotypów związanych z płcią oraz ich związku z popełnianiem przestępstw na tle nienawiści, a także analizy tych aspektów,

– informowania ofiar o sytuacji sprawców w świetle prawa karnego lub procesowego;

AB. mając na uwadze, że ofiary przestępstw regularnie donoszą, że długotrwały proces wymiaru sprawiedliwości sam w sobie jest rodzajem wiktymizacji - wtórnej lub ponownej; mając na uwadze, że do czynników wpływających na sposób, w jaki ofiary postrzegają ten system, należy sposób, w jaki są traktowane w trakcie procesu, a także przysługujący im stopień kontroli i dostęp do wymiaru sprawiedliwości o partycypacyjnym charakterze;

AC. mając na uwadze, że ofiary terroryzmu ucierpiały w wyniku zamachów, które docelowo mają wyrządzić szkodę społeczeństwu lub większej grupie, którą te ofiary reprezentują. mając na uwadze, że ofiarom tym potrzebne są zatem: szczególna pomoc, szczególne wsparcie oraz uznanie ich statusu ze względu na szczególny charakter przestępstwa, które przeciwko nim popełniono;

AD. mając na uwadze, że ofiarom zamachów terrorystycznych w Brukseli w 2016 r. nie przyznano niektórych praw wynikających z przepisów dyrektywy w sprawie ofiar, takich jak prawo do pomocy finansowej i odszkodowania, bądź niewłaściwie je wykonano;

Ocena wdrożenia dyrektywy

1. krytycznie odnosi się do faktu, że do listopada 2017 r. Komisja nie przedstawiła Parlamentowi i Radzie sprawozdania na temat stosowania dyrektywy w sprawie ochrony praw ofiar, do czego była zobowiązana zgodnie z art. 29 dyrektywy; wzywa państwa członkowskie do współpracy i przekazywania Komisji wszelkich istotnych danych i statystyk z myślą o ułatwieniu jej oceny wdrażania dyrektywy;

2. krytycznie odnosi się do faktu, że do września 2017 r., dwa lata po wyznaczonym terminie, oficjalnej transpozycji dyrektywy w sprawie ochrony praw ofiar dokonały zaledwie 23 spośród 27 państw członkowskich, a niektóre z tych państw przestrzega jej tylko częściowo lub stosuje jedynie niektóre jej przepisy;

3. zauważa pomyślne wdrożenie niektórych przepisów dyrektywy w sprawie ochrony praw ofiar przez kilka państw członkowskich, mianowicie:

– prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego,

– prawa do bycia wysłuchanym,

– prawa do ochrony dzieci będących ofiarami,

– praw ofiar w chwili składania zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa,

– prawa do otrzymywania informacji od momentu pierwszego kontaktu z właściwym organem;

4. ubolewa jednak z powodu innych istotnych braków w transpozycji i wdrożeniu dyrektywy w wielu państwach członkowskich, ze wskazaniem na:

– skomplikowane procedury dostępu do usług wsparcia oraz braki w systemie wsparcia ofiar, w tym wystarczający dostęp do pomocy prawnej i odszkodowania, brak wsparcia finansowego przy świadczeniu usług wsparcia i brak ich koordynacji, oraz niespójne mechanizmy kierowania ofiar do służb udzielających wsparcia;

– fakt, że ofiary często nie otrzymują informacji w zrozumiałej formie w więcej niż jednym języku, przez co ofiary mają de facto trudności w uzyskaniu ochrony za granicą, w innym państwie członkowskim;

– brak stabilnej podstawy prawnej w sprawach transgranicznych oraz w odniesieniu do praw ofiar przebywających w innych państwach członkowskich, a także niepodjęcie środków dla zapewnienia, by brak statusu pobytu lub niepewność co do tego statusu nie stanowiły przeszkody dla możliwości dochodzenia przez ofiary praw przysługujących im na mocy dyrektywy;

5. podkreśla niezbędny charakter prawidłowego przebiegu pierwszego kontaktu z ofiarą, szczególnie z ofiarami przemocy związanej z płcią; zauważa jednak, że niektóre najbardziej narażone ofiary - takie jak ofiary nieletnie i niewykształcone, niepełnosprawne lub w starszym wieku, jak również (ze względu na nieznajomość języka) migranci lub ofiary handlu ludźmi - mogą mieć problemy ze zrozumieniem przedstawianych im informacji, a zatem nie mogą w pełnym zakresie skorzystać z prawa do informacji określonego w art. 4 dyrektywy, co sprawia, że konieczna jest obecność wykwalifikowanych ekspertów udzielających wsparcia ofiarom; zauważa, że art. 4 jest jednym z atutów dyrektywy, ponieważ pomaga ofiarom korzystać z prawa do dostępnego wsparcia i ochrony przewidzianych w dyrektywie;

6. wzywa państwa członkowskie do promowania łatwego dostępu do wymiaru sprawiedliwości i odpowiedniej, bezpłatnej pomocy prawnej, ponieważ przyczynia się to w znacznym stopniu do przerwania milczenia i zwiększenia zaufania ofiar do wymiaru sprawiedliwości, ogranicza ryzyko bezkarności, a ofierze umożliwia rozpoczęcie procesu odzyskiwania równowagi psychologicznej;

7. wzywa wszystkie państwa członkowskie do wdrażania i stosowania w skuteczny sposób zagwarantowanego w art. 4 dyrektywy w sprawie praw ofiar prawa do informacji przysługującego wszystkim ofiarom i potencjalnym ofiarom; podkreśla konieczność udoskonalenia mechanizmów informacyjnych między państwami członkowskimi, by ofiary nie tylko znały swoje prawa, ale też wiedziały, dokąd się zwrócić o pomoc w wykonywaniu tych praw; zauważa, że osoby, które udzielają ofiarom pierwszego wsparcia, powinny być dla nich równocześnie pierwszym źródłem informacji o ich prawach i o programach, których celem jest rozwiązywanie problemów wynikających z wiktymizacji; podkreśla, że nieudzielanie ofierze informacji przed rozpoczęciem postępowania karnego, w jego toku i po jego zakończeniu skutkuje ograniczonym korzystaniem z praw przysługujących ofierze i niezadowoleniem z systemu wymiaru sprawiedliwości oraz zniechęca ofiary do aktywnego udziału w postępowaniu karnym;

8. wyraża ubolewanie, że zbyt wiele państw członkowskich nie wprowadziło do ustawodawstwa krajowego indywidualnych ocen ofiar, co jest źródłem niesprawności procesu rozpoznawania i ustalania potrzeb ofiar, traktowania ofiar z szacunkiem i godnością, a w konsekwencji udzielania ofiarom ochrony stosownej do ich szczególnych potrzeb;

9. zwraca uwagę, że brak transpozycji dyrektywy do prawa krajowego niektórych państw członkowskich oznacza, że obywatele tych państw są dyskryminowani pod względem praw przysługujących im jako obywatelom europejskim;

10. wyraża ubolewanie w związku z faktem, że dyrektywa w sprawie ochrony praw ofiar ogranicza możliwość korzystania przez ofiary z prawa do uzyskania pomocy prawnej, ponieważ jej przepisy zobowiązują państwa członkowskie do udzielania pomocy wyłącznie tym ofiarom, które posiadają status prawny strony w postępowaniu karnym, i przewidują, że warunki lub zasady proceduralne regulujące dostęp ofiar do pomocy prawnej określa prawo krajowe; podkreśla, że wskazane ograniczenia mogą być szczególnie uciążliwe dla ofiar przemocy związanej z płcią, które nie złożą zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa i ich sprawy nigdy nie będą rozpatrywane w danym systemie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych;

11. zauważa, że inne instrumenty, które zawierają kolejne podobne uregulowania praw ofiar, utrudniają spójność z dyrektywą w sprawie praw ofiar;

12. przypomina, że obywatele państw trzecich i obywatele UE, którzy padli ofiarą przestępstwa w innym państwie członkowskim, także mogą korzystać z praw, wsparcia i ochrony, które daje dyrektywa niezależnie od statusu ich pobytu, oraz że ofiary przestępstw popełnionych w państwie członkowskim innym niż to, w którym zamieszkują, mają możliwość złożenia zawiadomienia do właściwych organów państwa członkowskiego miejsca zamieszkania; zaznacza jednak, że prawo to jest często pozbawione skuteczności w wyniku niepewności przepisów państw członkowskich dotyczących eksterytorialności; wzywa państwa członkowskie, by zagwarantowały, że status pobytu nie będzie stanowił kryterium, które warunkuje pełne korzystanie z praw ofiar, oraz by doprecyzowały swoje krajowe przepisy o eksterytorialności; Wzywa państwa członkowskie, by zagwarantowały nierezydentom będącym ofiarami przestępstw dostęp do usług wsparcia i informacji o przysługujących im prawach oraz by przyjęły konkretne środki, które skupiałyby się w szczególności na prawach wszystkich ofiar do odszkodowania i na ich prawach w postępowaniu karnym; W tym kontekście zwraca się do państw członkowskich o podejmowanie stosownych działań w celu ułatwienia współpracy między ich właściwymi organami lub podmiotami zapewniającymi specjalistyczną pomoc, tak by zapewnić ofiarom skuteczny dostęp do tych informacji i usług;

13. przypomina państwom członkowskim, że ofiary znajdujące się w nieuregulowanej pobytowej również powinny bez obawy przed deportacją mieć dostęp do praw i usług, w tym do schronisk i innych specjalistycznych usług przewidzianych w tej dyrektywie, takich jak ochrona prawna oraz wsparcie psychospołeczne i finansowe ze strony państw członkowskich; wzywa państwa członkowskie do ustanowienia środków gwarantujących, że te prawa i usługi będą dostępne bez dyskryminacji; z zadowoleniem przyjmuje podjęte przez niektóre państwa członkowskie działania zmierzające do przyznania ofiarom nieposiadającym dokumentów zezwolenia na pobyt ze względów humanitarnych lub na czas trwania postępowania karnego, co może zachęcić ofiary do zgłaszania przestępstw i przeciwdziałać atmosferze bezkarności; zachęca państwa członkowskie do ustanowienia przepisów, które umożliwią ofiarom o zależnym statusie pobytu wyjście z sytuacji, w których padają ofiarami nadużyć, poprzez umożliwienie im uzyskania niezależnego statusu pobytu; wzywa także Komisję, by wspierała i ułatwiała wymianę i ocenę istniejących dobrych praktyk wśród państw członkowskich, w których ujmuje się perspektywę ofiar i społeczeństwa obywatelskiego;

Zalecenia

Ocena indywidualna

14. przypomina, że jednym z najważniejszych celów dyrektywy w sprawie ochrony praw ofiar jest poprawa sytuacji ofiar przestępstw w całej UE oraz umieszczenie ofiary przestępstwa w centralnym punkcie systemu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych;

15. wzywa państwa członkowskie do wzmocnienia praw ofiar przestępstw z nienawiści, w tym przestępstw przeciwko osobom LGBTI i przestępstw z pobudek rasistowskich;

16. podkreśla, że indywidualne oceny mają zasadnicze znaczenie dla wzmocnienia pozycji wszystkich ofiar dzięki informowaniu ofiar o prawach - w tym o prawie do podejmowania decyzji - przysługujących im w postępowaniu, w którym biorą udział, a jeżeli ofiara jest dzieckiem - o prawie dostępu do szczególnych gwarancji procesowych, które stosuje się do ofiary od samego początku postępowania sądowego; wzywa państwa członkowskie do właściwego wdrożenia do prawa krajowego terminowych, indywidualnych ocen ofiar, w tym - w razie potrzeby - podczas pierwszego kontaktu ofiar z właściwym organem, co stanowi kluczowy krok proceduralny służący rozpoznaniu i określeniu szczególnych potrzeb ofiary, a następnie do zapewnienia jej szczególnej ochrony zgodnie z tymi potrzebami oraz do zapobiegania wtórnej i powtórnej wiktymizacji, zastraszaniu i działaniom odwetowym; podkreśla, że należy regularnie dokonywać przeglądu ocen indywidualnych w celu ustalenia bieżących potrzeb w zakresie wsparcia, a w odpowiednim czasie po popełnieniu przestępstwa ofiarom należy zapewnić przegląd działań następczych w oparciu o istniejącą wiedzę na temat reakcji na przeżycia traumatyczne; przypomina, że ocena indywidualna jest szczególnie potrzebna w przypadku ofiar handlu ludźmi oraz dzieci będących ofiarami niegodziwego traktowania w celach seksualnych, ze względu na skutki społeczne, fizyczne i psychologiczne tych przestępstw; przypomina, że we wszystkich indywidualnych ocenach należy uwzględniać problematykę płci, ponieważ kobiety i osoby LGBTQI będące ofiarami przemocy uwarunkowanej płcią wymagają szczególnej uwagi i ochrony ze względu na wysokie ryzyko powtórnej wiktymizacji, oraz że należy zapewnić szczególne środki i specjalistyczne wsparcie;

Usługi wsparcia dla ofiar

17. ubolewa nad trudnościami, jakie napotykają ofiary w dostępie do usług wsparcia; ubolewa, że w niektórych państwach członkowskich nadal nie utworzono usług wsparcia dla ofiar; podkreśla, że usługi wsparcia dla ofiar i prawa przysługujące ofiarom powinny być zawarowane dla wszystkich ofiar w całej UE i dostępne nawet wtedy, gdy dana osoba nie udowodniła jeszcze, że jest ofiarą przestępstwa, lub przed wszczęciem oficjalnej procedury czy podjęciem oficjalnych czynności; wzywa państwa członkowskie do zapewnienia schronisk dla kobiet i ośrodków dla kobiet oraz do zwiększenia ich liczby i dostępu do nich, a także do zapewnienia pomocy kobietom będącym ofiarami wszelkich form przemocy uwarunkowanej płcią oraz do dopilnowania, by kobietom, które padły ofiarą przemocy, nigdy nie odmawiano schronienia; nalega, by rozszerzyć zakres usług, tak by lepiej odpowiadały potrzebom wszystkich kobiet, w szczególności kobiet żyjących z niepełnosprawnością i migrantek, w tym imigrantek nieposiadających dokumentów; podkreśla, że takie usługi powinny również obejmować mobilne specjalistyczne wsparcie, takie jak udzielanie informacji i doradztwo, pomoc w postępowaniu sądowym i pomoc potrzebującym; uważa, że schroniska dla kobiet powinny pomagać wszystkim kobietom borykającym się z przemocą w bliskich związkach oraz powinny być dostępne 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu i bezpłatnie dla kobiet i ich dzieci, tak aby kobiety mogły czuć się bezpiecznie i zgłaszać przypadki przemocy uwarunkowanej płcią;

18. wzywa państwa członkowskie do zwracania szczególnej uwagi na indywidualną ocenę dzieci oraz dzieci będących ofiarami wszelkich form przestępstw - w szczególności handlu ludźmi, m.in. w celu wykorzystywania seksualnego - przemocy uwarunkowanej płcią oraz niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego; przypomina, że dzieci będące ofiarami zawsze uznaje się za dzieci mające szczególne potrzeby w zakresie ochrony ze względu na ich szczególną sytuację, zgodnie z art. 22 ust. 4 dyrektywy; podkreśla potrzebę traktowania dzieci i młodych ofiar w sposób odpowiednio uwzględniający ich trudną sytuację;

Szkolenie

19. podkreśla, że zapewnienie dalszych programów szkoleniowych na szczeblu UE ma nadrzędne znaczenie dla harmonizacji i normalizacji procedur we wszystkich państwach członkowskich, jak również dla zapewnienia równego traktowania obywateli europejskich;

20. wzywa państwa członkowskie do zapewnienia specjalnych szkoleń dla osób odpowiedzialnych za pomoc ofiarom aktów terrorystycznych, jak również do przeznaczenia na ten cel niezbędnych zasobów;

21. wzywa Komisję i państwa członkowskie do zapewnienia programów szkoleniowych i wytycznych uwzględniających problematykę płci dla wszystkich specjalistów zajmujących się ofiarami przestępstw, takich jak prawnicy, policjanci, prokuratorzy, sędziowie, pracownicy służby zdrowia, pracownicy socjalni i organizacje społeczeństwa obywatelskiego; zachęca państwa członkowskie, by odpowiednio wykorzystywały fundusze UE na te cele szkoleniowe; wzywa państwa członkowskie, by szczególnie zadbały o przestrzeganie wszystkich obowiązków dotyczących szkolenia funkcjonariuszy policji, tak by w razie popełnienia przestępstwa mogli lepiej i szybko przeprowadzać oceny indywidualne; wzywa państwa członkowskie, by zapobiegały dalszej wiktymizacji lub wtórnej wiktymizacji ofiar przestępstw, by udzielały ofiarom informacji na temat ich praw i usług, do których mają dostęp, oraz by wzmocniły ich pozycję dla ograniczenia stresu pourazowego; podkreśla, że szkolenia te powinny również zostać włączone do programów edukacyjnych, we współpracy ze społeczeństwem obywatelskim i organizacjami pozarządowymi, oraz że należy regularnie zapewniać wszystkim specjalistom zajmującym się ofiarami przestępstw obowiązkowe i specjalistyczne szkolenia, aby rozwinąć podejście dostosowane do specyfiki i potrzeb każdego rodzaju ofiary, pomóc specjalistom w zapobieganiu przemocy i zapewnić odpowiednie wsparcie grupom szczególnie narażonym, takim jak dzieci, kobiety będące ofiarami przemocy uwarunkowanej płcią, ofiary handlu ludźmi, osoby LGBTI i osoby niepełnosprawne; podkreśla, że szkolenie personelu to element niezbędny do skutecznego osiągnięcia celów dyrektywy; uważa, że szkolenia te powinny obejmować wskazówki, jak zapewnić ofiarom ochronę przed przymusem, wykorzystywaniem i przemocą oraz szanować ich nietykalność fizyczną i psychiczną; uważa ponadto, że wszystkie sesje szkoleniowe powinny kłaść nacisk na zasadę niedyskryminacji, która stanowi kamień węgielny dyrektywy;

22. przypomina, że dzieci będące ofiarami przestępstw są szczególnie narażone i że szczególną uwagę należy poświęcić szkoleniu specjalistów zajmujących się ofiarami przestępstw na dzieciach, zwłaszcza w przypadkach niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego, z uwzględnieniem potrzeb różnych grup wiekowych; podkreśla, że specjaliści ci powinni komunikować się z dziećmi w sposób przyjazny dla dzieci;

23. zachęca Komisję, by nadała konkretną treść Międzynarodowemu Dniu Ofiar Terroryzmu, organizując przynajmniej dwa razy na rok międzynarodowe spotkanie służące wymianie doświadczeń i dobrych praktyk między organami lokalnymi, regionalnymi i krajowymi państw członkowskich oraz gromadzeniu świadectw ofiar; uważa, że powinno to przyczynić się do zapewnienia szybkiej, jednolitej i pełnej transpozycji dyrektywy, wczesnego rozpoznania problemów związanych ze wspólnym stosowaniem dyrektywy oraz procesu stałej oceny jej zdolności do podnoszenia świadomości, a także do nadania wymiaru operacyjnego przejawom solidarności oraz wsparcia instytucjonalnego i społecznego dla ofiar;

24. podkreśla, że pracownicy służby zdrowia odgrywają kluczową rolę w rozpoznawaniu ofiar przemocy domowej, ponieważ przemoc wobec kobiet w bliskich związkach ma długoterminowy wpływ zarówno na zdrowie fizyczne, jak i psychiczne; wzywa państwa członkowskie do zapewnienia pracownikom służby zdrowia dostępu do informacji na temat usług wsparcia dla ofiar i praw ofiar oraz do prowadzenia ukierunkowanych szkoleń dla szerokiego kręgu pracowników służby zdrowia, w tym lekarzy ogólnych, lekarzy specjalizujących się w pomocy w nagłych wypadkach, pielęgniarek, asystentów medycznych, klinicznych pracowników socjalnych i personelu recepcyjnego, w celu zapewnienia ofiarom skutecznej reakcji, zwłaszcza w przypadkach przemocy uwarunkowanej płcią, co umożliwi pracownikom służby zdrowia rozpoznanie przypadków potencjalnego znęcania się, oraz do zachęcania kobiet będących ofiarami do kontaktu z właściwym organem;

Aspekt transgraniczny

25. wzywa państwa członkowskie do udzielania pomocy finansowej i prawnej członkom rodzin ofiar poważnych przestępstw, tj. przestępstw, w wyniku których ofiara poniosła śmierć lub doznała ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, popełnionych w państwie członkowskim innym niż to, w którym ofiara zamieszkuje, szczególnie w przypadku, gdy rodzina nie dysponuje środkami finansowymi pozwalającymi jej przybyć do tego państwa członkowskiego i stawić się w sądzie, sfinansować wsparcie psychologiczne lub zapewnić powrót ofiary do kraju;

26. wzywa państwa członkowskie do usprawnienia formalności i przyspieszenia procesu przekazywania wyroków dotyczących przemocy związanej z płcią wydanych w danym państwie, zwłaszcza w przypadku par międzynarodowych, by odpowiednie organy w państwach obu małżonków mogły jak najszybciej podjąć odpowiednie działania i by uniknąć przyznawania pieczy nad dziećmi ojcu oskarżonemu w innym państwie o stosowanie przemocy związanej z płcią;

27. zwraca się do Komisji i Rady o dalsze rozwijanie praw ofiar, tak aby UE mogła odegrać wiodącą rolę w ochronie praw ofiar; Prawa proceso we

28. podkreśla znaczenie bezpłatnej pomocy prawnej przy zapewnieniu jak najmniejszego obciążenia biurokratycznego dla ofiary;

29. wzywa w szczególności państwa członkowskie do ustanowienia poufnych i anonimowych procedur zgłaszania przestępstw, zwłaszcza w przypadku niegodziwego traktowania w celach seksualnych oraz wykorzystywania osób niepełnosprawnych i niepełnoletnich, żeby monitorować i oceniać liczbę zgłoszeń oraz zapewnić ofiarom nieposiadającym dokumentów możliwość składania skarg bez ryzyka konsekwencji związanych z imigracją;

30. wzywa państwa członkowskie, by wzmocniły środki prawne w postępowaniu karnym, które zagwarantują ochronę dzieci będących ofiarami, w tym uwzględnią szczególne potrzeby dzieci będących ofiarami przemocy uwarunkowanej płcią, zwłaszcza jeżeli matka dziecka zostaje zamordowana przez partnera, przez cały czas trwania postępowania karnego, oraz by zapewniły im pomoc i wsparcie społeczne i psychologiczne po jego zakończeniu, żeby zapobiec narażeniu dzieci będących ofiarami na wtórną wiktymizację; wzywa państwa członkowskie do wzmocnienia konkretnych środków, które zmierzają do zwiększenia roli krajowych telefonów zaufania dla dzieci będących ofiarami, mając na uwadze, że dzieci w ograniczonym stopniu donoszą o przestępstwie, którego padły ofiarą;

31. wzywa państwa członkowskie, by przy określaniu prawa do opieki i prawa do odwiedzin uwzględniały istotne przypadki przemocy uwarunkowanej płcią, w tym przemocy domowej, oraz uważa, że prawa i potrzeby świadków będących dziećmi powinny należy również uwzględniać przy udzielaniu ofiarom ochrony i wsparcia;

32. przypomina państwom członkowskim o konieczności zapewnienia bezpłatnego tłumaczenia pisemnego i ustnego, wskazując, że brak informacji w innych językach może stanowić przeszkodę dla skutecznej ochrony ofiary i formę dyskryminacji ofiary;

33. wzywa Komisję i państwa członkowskie do aktywnego włączania się w kampanie informacyjne podnoszące świadomość społeczeństwa o przysługujących ofiarom prawach ustanowionych przez prawo UE, w tym o szczególnych potrzebach ofiar będących dziećmi, i do ścisłej współpracy w takich kampaniach; podkreśla, że te kampanie uświadamiające powinny być również organizowane w szkołach, by informować dzieci o ich prawach, a także wyposażyć je w narzędzia pozwalające na rozpoznawanie wszelkich form przestępczości, których byłyby ofiarami lub świadkami; wzywa Komisję i państwa członkowskie, by organizowały kampanie zachęcające kobiety i osoby LGBTQI do zgłaszania wszelkich form przemocy uwarunkowanej płcią, tak aby można je było chronić i uzyskać potrzebne im wsparcie;

34. wzywa państwa członkowskie, by w codziennej pracy funkcjonariuszy policji wymieniały najlepsze praktyki związane z podejściem nakierowanym na ofiarę;

35. wzywa państwa członkowskie do aktywnego udziału - zarówno na szczeblu regionalnym, jak i krajowym - w kampaniach na rzecz zapobiegania przemocy uwarunkowanej płcią i wtórnej wiktymizacji ofiar w systemie wymiaru sprawiedliwości oraz w mediach, a także do wspierania zmiany kulturowej w opinii publicznej, aby zapobiec postawom lub zachowaniom, które zmierzają do obwiniania ofiar, co może powodować u ofiar konkretnych przestępstw, takich jak przemoc na tle płciowym lub wykorzystywanie seksualne, dodatkowe traumatyczne przeżycia; wzywa państwa członkowskie, by zachęcały sektor prywatny, sektor technologii informacyjnych i media do wykorzystania ich potencjału i udziału w zapobieganiu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej;

36. zachęca państwa członkowskie do wymiany najlepszych praktyk dotyczących ustanawiania mechanizmów zachęcających ofiary do składania zawiadomienia o przestępstwie i ułatwiających ten proces;

37. wzywa państwa członkowskie, by ustanowiły szczególne środki na wypadek ataków skutkujących masową liczbą ofiar, aby umożliwić dużej liczbie ofiar udział w postępowaniu karnym;

38. przypomina państwom członkowskim, że należy zwrócić szczególną uwagę na ryzyko zastraszania i odwetu oraz potrzebę ochrony godności i integralności fizycznej ofiar, w tym podczas przesłuchania i składania zeznań, w celu ustalenia, czy i w jakim stopniu osoby te powinny skorzystać ze środków ochrony w trakcie postępowania karnego;

39. podkreśla znaczenie obowiązku informowania ofiar o postępach w postępowaniu karnym wszczętym przeciwko sprawcom przestępstw przeciwko nim, w szczególności w przypadku wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności, które zostały wydane lub są wykonywane;

Perspektywa instytucjonalna

40. wzywa Komisję do wypełnienia jej obowiązków sprawozdawczych ustanowionych w dyrektywie;

41. podkreśla znaczenie odpowiednich zdezagregowanych, porównywalnych danych o wszystkich przestępstwach, w szczególności o przemocy wobec kobiet i handlu ludźmi, dla lepszego zrozumienia problemu oraz podniesienia świadomości, dokonania oceny i poprawy działań państw członkowskich służących wsparciu ofiar;

42. wzywa Komisję do przeciwdziałania prawnym i praktycznym niedociągnięciom we wdrażaniu dyrektywy przez właściwe współdziałanie różnych instrumentów ochrony ofiar w UE, takich jak dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/99/UE w sprawie europejskiego nakazu ochrony, dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu oraz ochrony ofiar, dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej oraz dyrektywa 2014/42/UE w sprawie zabezpieczenia i konfiskaty narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa w UE; wzywa wszystkie państwa członkowskie i UE, by ratyfikowały i w całości wdrożyły konwencję stambulską Rady Europy ¹⁵ , żeby zapobiegać i przeciwdziałać przemocy wobec kobiet i dziewcząt, oraz by spójnie wdrożyły te ważne instrumenty, żeby zapewnić ofiarom w Europie możliwość pełnego korzystania z przysługujących im praw;

43. wzywa Komisję do uwzględnienia w monitorowaniu i sprawozdawczości badań sektorowych i do zapewnienia jednolitego stosowania dyrektywy, aby chronić wszystkie ofiary bez względu na podłoże wiktymizacji lub szczególne cechy, takie jak rasa, kolor skóry, religia, płeć, tożsamość płciowa, ekspresja płciowa, orientacja seksualna, cechy płciowe, niepełnosprawność, status migracyjny lub inny status;

44. przypomina, że definicja "ofiary" obejmuje członków rodziny ofiary, oraz wzywa państwa członkowskie do jak najszerszej wykładni pojęcia "członkowie rodziny" - i innych ważnych pojęć, takich jak "szczególnie bezbronne" - aby bez potrzeby nie ograniczać listy potencjalnych podmiotów praw;

45. apeluje do państw członkowskich o wprowadzenie środków mających na celu zagwarantowanie, by komunikacja ustna i pisemna spełniała normy prostego języka, dostosowanego do małoletnich i osób niepełnosprawnych, i odbywała się w języku zrozumiałym dla ofiary, tak aby ofiary mogły otrzymywać obszerne, właściwe i ukierunkowane informacje o przysługujących im prawach przed rozpoczęciem postępowania karnego, w trakcie tego postępowania i po jego zakończeniu;

46. wzywa państwa członkowskie do zapewnienia, że w przypadku gdy korzystanie z praw jest związane z terminami przedawnień, pod uwagę będą brane opóźnienia wynikające z trudności związanych z tłumaczeniami pisemnymi i ustnymi;

47. mając na uwadze, że uporczywe nękanie jest powszechną formą przemocy uwarunkowanej płcią, która wymaga specjalnych środków prewencji, wzywa siedem państw członkowskich, które jeszcze tego nie uczyniły, do ustanowienia przepisów, w których uporczywe nękanie zostanie uznane za przestępstwo - zgodnie z wezwaniem zawartym w art. 34 konwencji stambulskiej - na podstawie odpowiednich przepisów dyrektywy w sprawie praw ofiar regulujących prawo do ochrony, a w szczególności prawo do unikania kontaktu ze sprawcą lub z innymi potencjalnymi sprawcami lub wspólnikami;

48. wzywa państwa członkowskie, by zapobiegały dalszej wiktymizacji wynikającej z poniżania ofiary i honorowych ataków na nią ze strony grup społecznych bliskich pierwotnemu sprawcy; przypomina, że wypowiedzi takie oznaczają powtórną wiktymizację, a zgodnie z art. 10 ust. 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka ¹⁶  nie obejmuje ich wolność słowa;

49. wzywa państwa członkowskie, aby w razie ataku uruchamiały telefoniczną linię alarmową, a najlepiej by włączyły taką usługę do zestawu usług świadczonych pod europejskim numerem alarmowym 112, oraz by zapewniały możliwość komunikacji w obcym języku; apeluje w związku z tym do wszystkich państw członkowskich o natychmiastowe wdrożenie w ustawodawstwie krajowym art. 22 dyrektywy w sprawie ochrony praw ofiar;

50. wzywa państwa członkowskie, by zapewniły, że jeżeli ofiara terroryzmu nie mieszka w państwie członkowskim, w którym miał miejsce akt terrorystyczny, to państwo członkowskie będzie współpracowało z państwem członkowskim miejsca zamieszkania w celu ułatwienia pomocy ofierze;

51. wzywa państwa członkowskie do zapewnienia przez 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu otwartej i bezpłatnej krajowego telefonu zaufania dla kobiet i osób LGBTQI będących ofiarami przemocy uwarunkowanej płcią;

52. wzywa państwa członkowskie do zapewniania ofiarom pomocy przez służby wspierające ofiary, w tym wsparcia psychologicznego, przed rozpoczęciem postępowania karnego, w trakcie tego postępowania i po jego zakończeniu; podkreśla ważną rolę społeczeństwa obywatelskiego we wsparciu dla ofiar; uważa jednak, że rządy nie muszą wykorzystywać organizacji pozarządowych, aby to one świadczyły kluczowe usługi wsparcia ofiar ("wolontariat"); Nalega na państwa członkowskie, by zapewniły zwiększenie środków finansowych i zasobów dla organizacji pozarządowych działających w dziedzinie praw kobiet i praw ofiar oraz by stworzyły możliwości rozwoju mechanizmów wspierania ofiar, angażując organy ścigania, służby zdrowia i opieki społecznej oraz społeczeństwo obywatelskie;

53. wzywa państwa członkowskie, by z udziałem specjalistów udzielały wsparcia ofiarom terroryzmu w zakresie planowania reakcji w nagłych wypadkach, aby zapewnić świadczenie odpowiednich usług wsparcia bezpośrednio po ataku, jak również w perspektywie długoterminowej;

54. wzywa państwa członkowskie, by ustanowiły szczególne środki w celu zapewnienia, że ofiarom, które nie mają miejsca zamieszkania na terytorium danego państwa członkowskiego, gdzie przeprowadzono atak terrorystyczny, zostaną udzielone odpowiednie informacje; jest zdania, że środki te powinny skupiać się w szczególności na prawach ofiar niemających miejsca zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, w którym miał miejsce atak, które to prawa przysługują ofiarom w postępowaniu karnym i odszkodowawczym;

55. wzywa państwa członkowskie do nieustannej walki z bezkarnością i zadbania o to, by sprawców doprowadzano przed wymiar sprawiedliwości, tak by ofiary mogły czuć się chronione; ponadto wzywa państwa członkowskie do działania w sposób międzysektorowy, żeby ustalić czynniki systemowe, które przyczyniają się do powtórnej wiktymizacji osób znajdujących się w trudnej sytuacji lub osób, które doświadczają wysokiego stopnia dyskryminacji, oraz żeby tym czynnikom zaradzić, ponieważ jej zaniechanie może mieć negatywny wpływ na odzyskanie przez ofiarę równowagi pod względem psychologicznym;

56. wzywa państwa członkowskie do ustanowienia prawnych mechanizmów w celu uznania gloryfikacji konkretnego aktu terroryzmu za przestępstwo, jeżeli upokarza ona ofiary i skutkuje wtórną wiktymizacją poprzez naruszenie godności ofiar i utrudnienie ich powrotu do zdrowia;

57. uważa, że ofiary terroryzmu powinny zajmować centralne miejsce w społeczeństwie europejskim jako symbol obrony pluralizmu demokratycznego; dlatego też apeluje o organizowanie konferencji, wznoszenie memoriałów oraz opracowywanie materiałów audiowizualnych, żeby zwiększać świadomość obywateli europejskich, a także o stworzenie rejestru ofiar europejskich do celów administracyjnych;

58. wzywa państwa członkowskie do zapewnienia lepszej ochrony ofiarom przemocy uwarunkowanej płcią, w tym przemocy seksualnej, żeby poprawić dostęp do wymiaru sprawiedliwości oraz nadać skuteczny charakter postępowaniu karnemu;

59. przypomina o specyfice ofiar ataków terrorystycznych ze względu na szczególne cechy i potrzeby tej kategorii ofiar; wzywa Komisję do opracowania odrębnej dyrektywy w sprawie ochrony ofiar terroryzmu;

60. wzywa państwa członkowskie do zagwarantowania usług wsparcia, takich jak wsparcie i doradztwo w związku z traumatycznymi przeżyciami, oraz dostępu do niezbędnej opieki zdrowotnej, m.in. w zakresie zdrowia reprodukcyjnego, w ramach ukierunkowanego wsparcia dla ofiar o szczególnych potrzebach, takich jak dzieci, kobiety będące ofiarami przemocy uwarunkowanej płcią, ofiary handlu ludźmi, osoby LGBTI i osoby niepełnosprawne;

61. wzywa państwa członkowskie do wprowadzenia odpowiednich mechanizmów kontroli jakości na potrzeby oceny, czy wypełniły ciążące na nich obowiązki dotyczące uwzględniających problematykę płci i przyjaznych dzieciom standardów w zakresie zapewniania przez służby wsparcia ofiar usług, które mają zachęcać ofiary do składania zawiadomienia o przestępstwie i skutecznie je chronić;

62. wzywa państwa członkowskie do pomocy ofiarom w kwestiach prawnych, finansowych i praktycznych oraz w przypadku ryzyka dalszej wiktymizacji;

63. zwraca się do Komisji, by podkreślała możliwość skorzystania z finansowanego przez UE projektu "Infovictims" jako narzędzia informowania ofiar o postępowaniu karnym za pomocą różnych środków komunikacji, takich jak broszury i plakaty, oraz docierania w ten sposób do ofiar; uważa, że projekt ten przyczynia się do wymiany dobrych praktyk w zakresie udzielania ofiarom przestępstw informacji;

64. wzywa państwa członkowskie, by ustanowiły skoordynowane mechanizmy gromadzenia informacji o ofiarach ataków terrorystycznych, których dokonano na ich terytorium, oraz by zapewniły ofiarom, poprzez utworzenie i rozwój kompleksowego punktu informacyjnego, portalu internetowego oraz awaryjnej linii telefonicznej lub innych środków komunikacji, takich jak poczta elektroniczna lub narzędzia do przekazywania wiadomości multimedialnych, umożliwiających dostęp do bezpiecznych, zindywidualizowanych, konkretnych i istotnych informacji, zgodnie z potrzebami użytkowników, wraz z poufnymi, bezpłatnymi i łatwo dostępnymi usługami wsparcia; podkreśla, że ta usługa wsparcia musi być w stanie zapewnić ofiarom terroryzmu pomoc i wsparcie dostosowane do ich szczególnych potrzeb, takie jak wsparcie emocjonalne i psychologiczne, a także doradztwo i informacje we wszelkich kwestiach prawnych, praktycznych i finansowych; ta usługa musi być w stanie pomagać ofiarom w kontaktach z różnymi organami administracyjnymi, a w razie potrzeby reprezentować je w tym zakresie w bezpośrednim następstwie ataku i w toku postępowania karnego, a także zapewniać pomoc w krajowych procedurach występowania z roszczeniem o odszkodowanie;

65. wzywa państwa członkowskie, by przyjęły odpowiednie środki w celu uniknięcia w miarę możliwości ataków na życie prywatne ofiary i członków jej rodziny, w szczególności w związku z czynnościami śledczymi i w przewidzianym prawem postępowaniu;

66. wzywa Komisję do przekształcenia obecnego portalu e-sprawiedliwość w bardziej przyjazną dla użytkownika platformę, która dostarczy ofiarom zwięzłych i zrozumiałych informacji na temat ich praw i procedur, jakie muszą zastosować;

67. wzywa państwa członkowskie, by przy pełnym poszanowaniu wolności słowa zaangażowały się wraz z mediami i dziennikarzami w przyjęcie środków samoregulacyjnych w następstwie ataku terrorystycznego, żeby zagwarantować ochronę życia prywatnego ofiar i członków ich rodzin, a także uznać wartość współpracy z wyspecjalizowanymi służbami zajmującymi się pomocą i wsparciem dla ofiar w pomocy ofiarom w radzeniu sobie z medialną uwagą, jaką się im poświęca;

68. wzywa państwa członkowskie do ustanowienia mechanizmów koordynacji, których stosowanie zapewni skuteczne przechodzenie od pomocy doraźnej, uwzględniającej problematykę płci, udzielanej ofiarom natychmiast po przestępstwie, do pomocy, której ofiary potrzebują w perspektywie długookresowej; przypomina o konieczności włączenia w ten proces i we wszystkie etapy planowania, podejmowania decyzji i wykonania organów lokalnych i regionalnych świadczących zwykle większość usług wsparcia potrzebnego ofiarom; podkreśla, że tego typu mechanizmy powinny zapewniać w szczególności kierowanie ofiar do wsparcia długookresowego, realizowanego przez różne instytucje na różnych etapach; uważa, że mechanizmy te powinny również pełnić funkcję transgraniczną, aby zapewnić usługi wsparcia dla ofiar oraz gwarantować prawo ofiary do otrzymania informacji, pomocy i odszkodowania w miejscu zamieszkania, jeżeli przestępstwo miało miejsce w państwie członkowskim innym niż to, w którym ofiara zamieszkuje;

69. wzywa państwa członkowskie, aby w przypadku ataku terrorystycznego utworzyły centrum koordynacyjne skupiające organizacje i ekspertów właściwych do udzielania informacji, wsparcia i świadczenia praktycznych usług ofiarom, ich rodzinom i bliskim; podkreśla, że usługi te powinny być poufne, bezpłatne i łatwo dostępne dla wszystkich ofiar terroryzmu oraz że powinny obejmować w szczególności;

a) specjalistyczne wsparcie emocjonalne i psychologiczne, takie jak wsparcie i doradztwo w związku z przeżyciami traumatycznymi specjalnie dostosowane do potrzeb ofiar terroryzmu;

b) usługi rehabilitacji zawodowej w celu pomocy ofiarom cierpiącym z powodu urazów i obrażeń w znalezieniu nowej pracy lub zmianie zawodu;

c) ułatwienie dostępu do bezpiecznych wirtualnych połączeń umożliwiających kontakt ofiar z innymi ofiarami oraz grupami wsparcia ofiar;

d) usługi wsparcia w społecznościach lokalnych;

e) usługi umożliwiające informowanie członków rodzin o identyfikacji ofiar i ich szczątków oraz o sprowadzeniu zwłok do kraju;

70. ubolewa, że w porównaniu z konwencją stambulską zakres dyrektywy w sprawie praw ofiar jest bardziej ograniczony, jeżeli chodzi o ochronę ofiar przemocy uwarunkowanej płcią (w tym kobiet, którym okaleczono narządy płciowe); z zadowoleniem jednak przyjmuje wzmocniony w dyrektywie mechanizm odpowiedzialności za prawa ofiar i podkreśla, że oba instrumenty należy upowszechniać łącznie, aby maksymalnie zwiększyć ochronę ofiar przemocy uwarunkowanej płcią;

71. zachęca państwa członkowskie do zapewnienia ofiarom terroryzmu, które są stronami w postępowaniu karnym, odpowiednich materiałów informacyjnych oraz bezpłatnej pomocy prawnej, żeby ofiary te mogły uzyskać rozstrzygnięcie w sprawie odszkodowania;

72. wzywa Komisję do zaproponowania utworzenia europejskiego funduszu wsparcia dla ofiar aktów terrorystycznych;

73. wzywa państwa członkowskie do:

a) stworzenia specjalnej, stałej strony internetowej, na której można uzyskać dostęp do wszystkich podanych do wiadomości publicznej informacji o służbie wsparcia zapewnionej w następstwie zamachu terrorystycznego w danym państwie członkowskim i na której powinny być udostępnione w trybie pilnym następujące informacje: dane kontaktowe wszelkich organizacj i odpowiedzialnych za zapewnianie wsparcia i informacji dla ofiar, członków rodzin i członków społeczeństwa w następstwie ataku terrorystycznego, a także informacje na temat ataku i środków ustanowionych w odpowiedzi na atak, w tym informacje o poszukiwaniu zaginionych ofiar lub możliwości skontaktowania się w ich sprawie oraz środki mające na celu pomoc ofiarom w powrocie do domu, które powinny zawierać następujące informacje:

i. jak odzyskać wszelkiego rodzaju własność utraconą w wyniku ataku;

ii. typowe psychologiczne reakcje ofiar ataku i wytyczne dla ofiar odnośnie sposobów łagodzenia negatywnych reakcji, a także informacje na temat możliwych niewidocznych obrażeń, takich jak utrata słuchu;

iii. informacje na temat wymiany dokumentów identyfikacyjnych;

iv. informacje na temat sposobu uzyskania pomocy finansowej, odszkodowań lub świadczeń rządowych;

v. informacje na temat konkretnych praw ofiar terroryzmu oraz członków rodzin, w tym praw w postępowaniu karnym określonych w dyrektywie w sprawie praw ofiar;

vi. wszelkie inne informacje uznane za niezbędne do celów zapewnienia, aby ofiary były poinformowane o swoich prawach, zasadach bezpieczeństwa lub dostępnych usługach;

b) stworzenia strony internetowej z prywatnym dostępem dla ofiar ataków terrorystycznych i członków ich rodzin, na której znajdą się nieudostępnione publicznie informacje przeznaczone dla ofiar;

c) planowania, w jaki sposób informować członków rodzin o sytuacji ofiar;

d) gromadzenia w jednolity sposób informacji o ofiarach przez wszystkie organy i organizacje odpowiedzialne za przyjęcie i leczenie ofiar oraz udzielanie im pomocy; informacje należy gromadzić zgodnie z potrzebami wszystkich organizacji zaangażowanych w reagowanie na atak terrorystyczny i w udzielanie wsparcia ofiarom i ich rodzinom;

74. wzywa państwa członkowskie do ustanowienia krajowej sieci służb udzielających wsparcia ofiarom, żeby zacieśnić współpracę między tymi organizacjami, oraz do powołania grup roboczych w celu wymiany dobrych praktyk, rozwoju szkoleń i poprawy komunikacji między organami a ofiarami przestępstw;

75. zwraca się do Komisji o podjęcie dialogu z państwami członkowskimi w celu zmniejszenia rażących różnic ¹⁷  między odszkodowaniami finansowymi, które przyznają poszczególne państwa ofiarom zamachów terrorystycznych;

76. podkreśla, że państwa członkowskie muszą reagować na potrzeby ofiar przestępstw z szacunkiem, w sposób delikatny i profesjonalny, aby pomóc w zachęcaniu ofiar przestępstw do zgłaszania ich organom ścigania lub personelowi medycznemu;

77. wzywa państwa członkowskie do dopilnowania, by linia alarmowa 112 była w pełni dostępna dla osób niepełnosprawnych oraz by organizowano kampanie informacyjne, żeby upowszechnić wiedzę o jej istnieniu;

78. ponownie wzywa Komisję do jak najszybszego przedstawienia ogólnoeuropejskiej strategii na rzecz zapobiegania i zwalczania wszelkich form przemocy uwarunkowanej płcią, która to strategia powinna obejmować wiążący akt prawny w celu wsparcia państw członkowskich w zakresie zapobiegania wszelkim formom przemocy wobec kobiet i dziewcząt oraz przemocy ze względu na płeć i ich zwalczania; ponownie apeluje do Komisji o uruchomienie klauzuli pomostowej przez przyjęcie jednomyślnej decyzji określającej przemoc wobec kobiet i dziewcząt (i inne formy przemocy uwarunkowanej płcią) za przestępstwo zgodnie z art. 83 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej;

79. wzywa państwa członkowskie do ustanowienia mechanizmów dochodzenia od sprawców odpowiednich odszkodowań pieniężnych;

80. apeluje do państw członkowskich o skuteczne wdrożenie wszystkich przepisów dyrektywy w sprawie ochrony praw ofiar w pełnej współpracy z Komisją i innymi odpowiednimi podmiotami, w tym ze społeczeństwem obywatelskim, oraz o zapewnienie na to wystarczających środków finansowych i ekonomicznych;

81. wzywa Komisję, by wpisała do Europejskiej agendy bezpieczeństwa priorytetową ochronę bezpieczeństwa osobistego oraz ochronę wszystkich osób przed przemocą uwarunkowaną płcią i przemocą interpersonalną;

o

o o

82. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.

1 Dz.U. L 131 z 20.5.2017, s. 11.

2 Dz.U. L 131 z 20.5.2017, s. 13.

3 Dz.U. L 82 z 22.3.2001, s. 1.

4 Dz.U. L 88 z 31.3.2017, s. 6.

5 Dz.U. L 132 z 21.5.2016, s. 1.

6 Dz.U. L 181 z 29.6.2013, s. 4.

7 Dz.U. L 315 z 14.11.2012, s. 57.

8 Dz.U. L 338 z 21.12.2011, s. 2.

9 Dz.U. L 101 z 15.4.2011, s. 1.

10 Dz.U. L 335 z 17.12.2011, s. 1.

11 Teksty przyjęte, P8_TA(2017)0501.

12 Dz.U. L 127 z 29.4.2014, s. 39.

13 Dz.U. L 261 z 6.8.2004, s. 15.

14 Teksty przyjęte, P8_TA(2017)0329.

15 Zobacz rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 12 września 2017 r. w sprawie zawarcia konwencji stambulskiej.

16 Wyrok Izby z dnia 16 lipca 2009 r. w sprawie C-573 Féret przeciwko Belgii.

17 Krajowe odszkodowania finansowe w niektórych państwach członkowskich wynoszą symboliczne jedno euro, a w innych mogą sięgać 250 000 EUR lub nawet więcej.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2020.76.114
• Rodzaj: Rezolucja
• Tytuł: Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie wdrożenia dyrektywy 2012/29/UE ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw (2016/2328(INI)).
• Data aktu: 30/05/2018
• Data ogłoszenia: 09/03/2020