Strasburg: akademia muzyczna powinna była przyjąć niewidomą studentkę

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 23 lutego uznał, że odmowa przyjęcia niewidomej studentki na akademię muzyczną z powodu jej niepełnosprawności stanowiła naruszenie zakazu dyskryminacji w związku z prawem do nauki.

Skargę do Trybunału wniosła obywatelka Turcji - osoba niewidoma, która zdała egzaminy wstępne na akademię muzyczną. Elementem procedury przyjęcia na uczelnię jest opinia na temat stanu zdrowia kandydata - zgodnie z odpowiednim zaświadczeniem medycznym skarżąca może uczestniczyć w zajęciach w tych sekcjach akademii, gdzie wzrok nie jest wymagany. Uczelnia stwierdziła jednak, iż nie ma takich miejsc, gdzie wzrok nie byłby wymagany, i zażądała zmiany zaświadczenia. W efekcie skarżąca nie została przyjęta na studia. Przed Trybunałem skarżąca zarzuciła, że w ten sposób zostało naruszone jej prawo do nauki (art. 2 protokołu nr 1 do Konwencji o prawach człowieka) i zakaz dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność (art. 14 Konwencji o prawach człowieka).

Trybunał zgodził się ze skarżącą i stwierdził naruszenie jej praw podstawowych.

Zgodnie z prawem tureckim obowiązującym w tym czasie niepełnosprawne dzieci miały prawo do nauki, a ich dyskryminacja z tego powodu była zabroniona. Mimo obowiązywania wskazanych norm prawa materialnego, dostęp skarżącej do uczelni został zablokowany w oparciu o przepisy proceduralne, a mianowicie o przepisy regulujące kwestię wydawania zaświadczeń o stanie zdrowia kandydatów przed przyjęciem na uczelnię. Skarżąca przedstawiła takie zaświadczenie, które zostało natychmiast odrzucone przez uczelnię (co więcej, uczelnia zażądała wydania nowego zaświadczenia, w którym stwierdzono, że skarżąca nie jest zdolna do nauki ze względu na swoją niepełnosprawność). Mimo iż odmowę przyjęcia skarżącej na studia próbowano tłumaczyć niespełnieniem przez nią wymagań formalnych, Trybunał uznał, iż był to jedynie pretekst, a rzeczywistym powodem jej nieprzyjęcia był fakt, iż jest niewidoma. Trybunał wskazał także, iż zważywszy na łatwość, z jaką pierwsze zaświadczenie medyczne zostało odrzucone i zakwestionowane przez uczelnię, trudno oczekiwać spełnienia przez skarżącą wymagania, którego dookreślenie pozostawiono wyłącznie do uznania uczelni.

Skarżąca zdała egzamin państwowy na wyższą uczelnię, co jednoznacznie wskazywało, iż miała pełne kwalifikacje do tego, by na tej uczelni studiować. Brak odpowiedniej infrastruktury dla osób niewidomych nie może zostać w tej mierze uwzględniony jako ważny argument na odmowę jej tego prawa, tym bardziej że organy krajowe nie podjęły żadnej próby zidentyfikowania faktycznych potrzeb skarżącej jako osoby niewidomej i nie wykazały, w jaki sposób jej niepełnosprawność faktycznie uniemożliwia udział w lekcjach muzyki.

Władze uczelni nigdy nie podjęły żadnej próby oceny infrastruktury uczelni w odniesieniu do potrzeb niepełnosprawnych studentów. Nie pokusiły się również o żadne działania, które ułatwiałyby takim studentom udział w zajęciach. W tym świetle Trybunał uznał, iż skarżącej odmówiono możliwości kształcenia muzycznego bez obiektywnego i uzasadnionego powodu, naruszając tym samym jej prawo do nauki z art. 2 protokołu nr 1 do Konwencji w związku z zakazem dyskryminacji z art. 14 Konwencji.

Çam przeciwko Turcji - wyrok ETPC z dnia 23 lutego 2016 r., skarga nr 51500/08.