1. Wprowadzenie
Strategiczny potencjał zarządzania zasobami ludzkimi w dostarczaniu wartości jest bardzo ważny w organizacjach sektora usług, które ze względu na charakter tworzenia i sposób dostarczania wartości są w dużej mierze zależne od kapitału ludzkiego. Problem ten jest szczególnie zauważalny w usługach wiedzochłonnych 1 , do których zaliczana jest opieka zdrowotna 2 .
2. Opieka zdrowotna jako usługi wiedzochłonne
Usługi wiedzochłonne, nazywane również usługami opartymi na wiedzy lub usługami wysokich technologii, definiowane są jako usługi dostarczane przez organizacje o wysokiej intelektualnej wartości dodanej. Przewaga konkurencyjna, która wynika z kapitału ludzkiego, jest rezultatem zatrudniania pracowników o niezwykłych umiejętnościach i wiedzy. Kiedy kompetencje są postrzegane jako kapitał, zadaniem organizacji jest stymulacja tych umiejętności, które prowadzą do zachowań wspierających faktyczną i trwałą przewagę konkurencyjną organizacji. W podejściu zasobowym przyjmuje się założenie, że kompetencje są trwałym zasobem organizacji, w praktyce jednak pracownicy posiadają swobodę opuszczania organizacji, a wraz z nimi odchodzą także ich kompetencje. Sposobem na pozyskanie wyjątkowych kompetencji jest m.in. zdobywanie ich od konkurencji dzięki „podkupywaniu” pracowników o szczególnych kompetencjach.
Można też zauważyć, że organizacje wiedzochłonne zdecydowanie częściej niż inne organizacje wykorzystują niektóre metody rozwoju kompetencji pracowniczych, do których można zaliczyć e-learning, dostarczanie fachowej literatury, samokształcenie czy udział w kursach dodatkowych 3 .
Sektor ochrony zdrowia ma złożony i specyficzny charakter, dlatego musi przyciągnąć profesjonalistów z różnych dyscyplin, aby zagwarantować wszechstronną, kompletną obsługę. Szpitale zmieniają się więc w ośrodki intensywnego biznesu wiedzy. Profesjonaliści zatrudnieni w opiece zdrowotnej oczekują dostępu do informacji, która może wpływać na ich decyzje. W informatyce zdrowotnej nastąpiła obecnie zmiana zainteresowań - od stworzenia i współdzielenia się wiedzą na rzecz jej informacyjnego rozpowszechniania 4 .
Głównym wyzwaniem, przed którym stają pracownicy ochrony zdrowia jest wykonywanie codziennej pracy przy jednoczesnym śledzeniu najnowszych badań naukowych. Jednym z problemów, z którym muszą się mierzyć jest nadmiar wysoce specjalistycznej wiedzy z zakresu biomedycyny i brak klinicznie istotnych informacji, które mogą być wykorzystywane podczas konsultacji medycznych. Ten „paradoks informacyjny” oraz istniejące zapotrzebowanie na wiarygodne informacje spowodowały powstanie nowej gałęzi medycyny - medycyny opartej na dowodach, która polega na skrupulatnym, precyzyjnym i roztropnym wykorzystywaniu najlepszych dostępnych w danym czasie dowodów naukowych w trakcie podejmowania decyzji odnośnie konkretnego pacjenta. Internetowe serwisy udostępniające informacje medyczne oparte na dowodach mogą przyczynić się do znacznej poprawy w sposobie zarządzania wiedzą w wirtualnych społecznościach pracowników ochrony zdrowia 5 .
Należy pamiętać także o tym, że jednym z głównych wyzwań stojących obecnie przed organizacjami jest utrata wiedzy w przypadku gdy pracownicy opuszczają organizację 6 .
3. Specyfika wiedzy w ochronie zdrowia
W załączniku do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 września 2015 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej - dalej r.o.w.u. w rozdziale drugim zatytułowanym: „Przedmiot umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej i warunki udzielania świadczeń opieki zdrowotnej”, w § 4 r.o.w.u. i § 5 r.o.w.u., zdefiniowane jest, że świadczeniodawca ponosi odpowiedzialność za ordynowanie leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych świadczeniobiorcom, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz z aktualnym stanem wiedzy medycznej, co jest nierozerwalnie związane z osobami, które będą te czynności wykonywać. Dlatego świadczeniodawca jest odpowiedzialny za udzielanie lub za zaniechanie udzielania świadczeń przez osoby przez siebie zatrudnione albo udzielające świadczeń w jego imieniu na innej podstawie niż umowa o pracę oraz osoby, którym udzielanie świadczeń powierzył, jak również odpowiada za szkody powstałe, także u osób trzecich, w związku z udzielaniem lub zaniechaniem udzielania świadczeń.
Wiedza to efekt przyswajania informacji poprzez uczenie się. Jest zbiorem faktów, zasad, teorii i praktyk powiązanych z dziedziną pracy lub nauki. W kontekście europejskich ram kwalifikacji wiedzę opisuje się jako teoretyczną lub faktograficzną 7 .
Należy pamiętać o tym, że proste przenoszenie do jednostek ochrony zdrowia wiedzy, doświadczeń i metod, które są wykorzystywane przy projektowaniu procesów i struktur w przedsiębiorstwach, jest ryzykowne z uwagi na specyfikę tego sektora 8 .
Podstawą wyjątkowej, dominującej pozycji środowiska lekarskiego była niespotykana, rozbudowana wiedza. Wyjątkowość wiedzy tej grupy zawodowej była oczywista w przeszłości, jednak z upływem czasu jej uprzywilejowane cechy stawały się mniej widoczne, ponieważ ogólny poziom wykształcenia stale się podnosił, a w sektorze ochrony zdrowia zaczęły pojawiać się nowe grupy zawodowe, coraz lepiej wykształcone i przygotowane do podejmowania działań służących zdrowiu. Ponadto wszyscy, niezależnie od rodzaju wykształcenia, uzyskiwali dostęp do informacji medycznej za pomocą Internetu.
E. Freidson zdawał sobie z tego sprawę, ale uważał, że procesy te nie osłabiają jego tezy o dominującej pozycji lekarzy. Posługiwał się pojęciem „luki wiedzy”, która wystarczała, aby uzasadniać tezę o wyjątkowej pozycji lekarzy. Ponadto kontynuowana i nieredukowana luka w wiedzy pozwalała twierdzić, że pozycja lekarzy w porównaniu do innych grup zawodowych w sektorze zdrowotnym oraz w relacji do pacjentów nie uległa osłabieniu w hierarchii prestiżu ani wiedzy, zachowali oni też monopolistyczną pozycję w dysponowaniu tą wiedzą.
Dominująca pozycja lekarzy ulegała osłabieniu także z powodu zmian zachodzących w funkcjonowaniu systemów zdrowotnych. Warto tu wymienić m.in. szybko postępującą instytucjonalizację działań medycznych, zwiększające się wykorzystanie technologii medycznych oraz coraz szersze stosowanie technologii informacyjnej 9 .
Należy zaznaczyć, że zarówno wiedza, jak i profesjonalne umiejętności od zawsze były nieodłącznym elementem świadczenia usług medycznych. W przeszłości można było obserwować asymetrię, jeżeli chodzi o wiedzę w relacjach lekarz - pacjent czy pielęgniarka - lekarz. Personel medyczny posiadający wiedzę specjalistyczną nabytą w trakcie kształcenia dyplomowego i podyplomowego oraz zdobywania doświadczenia zawodowego występował w roli dominującej (paternalistycznej) w stosunku do pacjenta, który taką pozycję podporządkowania akceptował, a postępowanie personelu medycznego uważał za właściwe. Obecnie asymetria ta uległa zmniejszeniu dzięki lepszemu dostępowi pacjentów do wiedzy medycznej poprzez dostępność literatury fachowej, możliwość porównywania i weryfikacji diagnozy oraz konkurencję na rynku usług medycznych. Jednak zarówno wiedza, jak i umiejętności fachowe personelu medycznego wciąż stanowią priorytetowy aspekt procesu leczenia 10 .
Usługę zdrowotną charakteryzuje profesjonalizm, co jest związane z wysokim ryzykiem i niepewnością pacjenta. Zazwyczaj niemożliwa jest szybka ocena jej jakości, a przede wszystkim skuteczności. Profesjonalista udzielający świadczeń zdrowotnych na ogół dysponuje niewspółmiernie większą wiedzą medyczną w stosunku do tej posiadanej przez pacjenta (asymetria informacji). Usługi opieki medycznej są z reguły niepodzielne, co oznacza, że są jednocześnie „wytwarzane” (udzielane) i „konsumowane” (otrzymywane), a lekarz oraz pozostały personel medyczny stanowią część usługi, przy której pacjent musi być zawsze obecny 11 .
Tylko relacja partnerska pomiędzy pacjentem a personelem medycznym stwarza optymalny układ wzajemnych oddziaływań oraz ułatwia udzielenie skutecznej pomocy choremu. Natomiast opisana wyżej relacja paternalistyczna eliminuje wzajemną współpracę pacjenta i lekarza. Zrozumienie złożoności i wieloczynnikowości procesu chorobowego u pacjenta stanowi podstawę informacji przekazanej pacjentowi o jego chorobie, ze szczególnym uwzględnieniem czynników ryzyka choroby i ryzyka oraz skutków zaistniałych powikłań 12 .
Usługi medyczne są oparte na wiedzy, a procesy leczenia przebiegają znacznie szybciej, jeżeli lekarz dostarcza pacjentowi odpowiedniej informacji na temat przyczyn, rodzaju i stadium choroby, komunikuje się z pacjentem w sposób dla niego przystępny i zrozumiały, jest skoncentrowany na rozwiązywaniu jego problemów. Jednym z ważniejszych składników usług medycznych jest edukacja zdrowotna, która kładzie nacisk na działania typu ex ante, skupiające się na minimalizowaniu przyczyn choroby, a nie na modelu typu ex post, czyli leczeniu skutków choroby 13 .
Należy pamiętać o tym, że dialog prowadzony pomiędzy personelem medycznym a pacjentem leży u podstaw marketingu relacji, który kładzie nacisk na bezpośrednie relacje osobowe między świadczeniodawcą a świadczeniobiorcą (pacjentem) i „miękkie”, bardziej subtelne metody kształtowania relacji z konsumentem przy zachowaniu jego prawa do autonomiczności wyboru. Szczególną rolę w marketingu relacyjnym odgrywa zintegrowana komunikacja, która jest definiowana jako porozumienie i budowanie dialogu oraz wzajemnego zaufania pomiędzy partnerami komunikacji. Komunikacja jest w tym ujęciu rodzajem aktywności, która łączy partnerów wymiany i tworzy względnie trwałe relacje (więzi) między nimi 14 .
4. Rozszerzenie kompetencji pielęgniarek i położnych - recepty
W konsekwencji nowelizacji ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej - dalej u.z.p.p. od dnia 1 stycznia 2016 r. uprawnienia do wystawiania recept uzyskały pielęgniarki i położne, które ukończą kurs specjalistyczny w zakresie wystawiania recept, albo które w ramach kształcenia w szkołach pielęgniarskich i położnych lub w ramach szkolenia specjalizacyjnego nabędą wiedzę objętą takim kursem (art. 15a ust. 1, 2 i 7 u.z.p.p.).
Pielęgniarki i położne, które posiadają odpowiednie wykształcenie i odbyły odpowiednie przeszkolenie w zakresie wystawiania recept, mogą ordynować leki w dwóch obszarach wykonywania zawodu: samodzielnego wykonywania świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych (art. 15a ust. 1 u.z.p.p.) oraz realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji (art. 15a ust. 2 u.z.p.p.).
Należy zwrócić uwagę, że ustawowe kompetencje pielęgniarek i położnych do ordynowania leków są węższe od uprawnień lekarzy. Pielęgniarki i położne nie mogą ordynować leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, w tym wystawiać na nie recepty 15 .
Ponadto pielęgniarki i położne posiadające tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo mają prawo wystawiać skierowania na wykonanie określonych badań diagnostycznych, w tym medycznej diagnostyki laboratoryjnej, z wyjątkiem badań wymagających metod diagnostycznych i leczniczych stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta (art. 15a ust. 6 u.z.p.p.).
Obowiązek ukończenia kursu specjalistycznego, o którym mowa w art. 15a ust. 1 i 2 u.z.p.p., nie dotyczy jednak pielęgniarek i położnych, które w ramach kształcenia na uczelniach nabędą wiedzę objętą takim kursem (art. 15a ust. 7 u.z.p.p.).
Wprowadzony nowelą art. 15b ust. 1 u.z.p.p. nakłada na pielęgniarkę i położną obowiązek uprzedniego osobistego zbadania fizykalnego pacjenta. Jednakże pielęgniarka i położna mogą bez dokonania osobistego badania pacjenta wystawić receptę (recepta zaoczna) niezbędną do kontynuacji leczenia oraz receptę albo zlecenie na zaopatrzenie w wyroby medyczne jako kontynuację zaopatrzenia w wyroby medyczne, jeżeli jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej (art. 15b ust. 2 u.z.p.p.). W takim przypadku, stosownie do art. 15b ust. 3 u.z.p.p., recepty lub zlecenia mogą być przekazane osobie upoważnionej przez pacjenta do odbioru recepty lub zlecenia albo przedstawicielowi ustawowemu pacjenta lub osobie trzeciej, jeżeli pacjent oświadczy podmiotowi udzielającemu świadczeń zdrowotnych, że recepty lub zlecenia mogą być odebrane przez osoby trzecie bez szczegółowego określania tych osób 16 .
Uprawnienie do ordynacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, w tym również refundowanych, związane jest z możliwością samodzielnego, niezależnego od woli lekarza prowadzenia farmakoterapii pacjenta, po uprzednim przeprowadzeniu przez pielęgniarkę badania przedmiotowego oraz wywiadu. Z tego też powodu dano pielęgniarkom prawo do wystawiania skierowań na badania diagnostyczne. Powyższe uprawnienia kształtują na nowo relacje pacjenta z pielęgniarką (położną) w systemie ochrony zdrowia. Porada pielęgniarska może zakończyć się ordynacją, a więc zaleceniem pacjentowi przyjmowania określonej farmakoterapii. Rozszerzenie uprawnień pielęgniarek (położnych) zwiększa dostępność pacjentów do leków poprzez stworzenie możliwości dokonywania wyboru, do którego specjalisty chce się udać w celu otrzymania recepty 17 .
Z kolei uprawnienie dla pielęgniarek i położnych do kontynuacji leczenia w ramach realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji związane jest z możliwością wystawiania recept na leki (z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe) oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia.
W obowiązującym do 1 stycznia 2016 r. stanie prawnym wizyta u lekarza czasem sprowadzała się jedynie do otrzymania recepty na ciągle przyjmowane leki, natomiast od tego dnia pielęgniarka (położna) na prawo wystawić receptę na podstawie wpisów w indywidualnej dokumentacji medycznej pacjenta dokonanych przez lekarza, który ustalił samodzielnie lub przy wsparciu innego lekarza rozpoznanie choroby oraz dokonał wyboru leków.
Ustawodawca, dając pielęgniarkom i położnym uprawnienie do kontynuacji leczenia rozpoczętego przez lekarza wskazał, że czynność ta będzie sprowadzała się do wykonania polecenia wydanego przez lekarza i udokumentowanego w dokumentacji medycznej pacjenta. Przy takim rodzaju uprawnienia ustawodawca nie przewidział możliwości przeprowadzenia z pacjentem wywiadu bądź badania fizykalnego. W takim przypadku można postawić tezę, że pielęgniarki będą pełniły rolę zbliżoną do asystentek medycznych i będą urzeczywistniały decyzję w zakresie farmakoterapii lekowej podjętą przez prowadzącego proces diagnostyczno-terapeutyczny lekarza w ramach kontynuacji leczenia np. w przypadku chorób przewlekłych takich jak cukrzyca czy nadciśnienie 18 .
Szczegółowe regulacje związane z nowymi uprawnieniami zawodowymi zostały zawarte w aktach wykonawczych do ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej:
rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2015 r. w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wykazu wyrobów medycznych i wykazu badań diagnostycznych,
rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 28 października 2015 r. w sprawie recept wystawianych przez pielęgniarki i położne.
W związku z obowiązkiem ukończenia przez pielęgniarki i położne kursu specjalistycznego CKPPP opracowało program kursu zatytułowanego „Ordynowanie leków i wypisywanie recept dla pielęgniarek i położnych”, który składa się z dwóch części.
Część pierwsza, która dotyczy ordynowania leków i wypisywania recept, adresowana jest dla pielęgniarek i położnych posiadających dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo oraz pielęgniarek i położnych posiadających tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa (zgodnie z art. 15a ust. 1 u.z.p.p.). Po ukończeniu tej części kursu pielęgniarka lub położna zdobędzie uprawnienia do wykonywania świadczeń zdrowotnych w zakresie samodzielnej ordynacji leków zawierających określone substancje czynne, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, w tym wystawiania na nie recept, samodzielnej ordynacji środków spożywczych specjalnego przeznaczenia, w tym wystawiania na nie recept, samodzielnej ordynacji wyrobów medycznych, w tym wystawiania na nie recept lub zleceń, wystawiania recept w ramach realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji na leki, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz na środki spożywcze specjalnego przeznaczenia, niezbędne do kontynuacji leczenia, wystawiania recept lub zleceń w ramach realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji na wyroby medyczne oraz samodzielnej ordynacji leków z kategorii OTC.
Łączna liczba godzin przeznaczonych na realizację programu kursu specjalistycznego w kontakcie z wykładowcą (opiekunem stażu) wynosi 65 godzin dydaktycznych, z podziałem na zajęcia teoretyczne - 45 godzin oraz zajęcia praktyczne - 20 godzin.
Ponadto organizator kształcenia, w porozumieniu z kierownikiem kursu, ma prawo dokonać modyfikacji czasu trwania zajęć teoretycznych. Oznacza to, że 90% łącznej liczby godzin przeznaczonych na realizację programu nie podlega zmianie. Wskazane 10%, co stanowi nie więcej niż sześciu godzin, może być wykorzystane na samokształcenie 19 .
Część druga kursu specjalistycznego, dotycząca wypisywania recept w ramach kontynuacji leczenia, przeznaczona jest dla pielęgniarek i położnych, które posiadają dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo oraz pielęgniarek i położnych posiadających tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa zgodnie z art. 15a ust. 2 u.z.p.p.
Po ukończeniu tej części kursu pielęgniarka lub położna jest uprawniona do wykonywania świadczeń zdrowotnych w zakresie wystawiania recept, w ramach realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji, na leki, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, niezbędne do kontynuacji leczenia, wystawiania recept w ramach realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji na środki spożywcze specjalnego przeznaczenia, jak również samodzielnej ordynacji leków z kategorii OTC.
Łączna liczba godzin przeznaczonych na realizację programu kursu specjalistycznego w kontakcie z wykładowcą (opiekunem stażu) wynosi 44 godziny dydaktyczne i obejmuje zajęcia teoretyczne w wymiarze 30 godzin, jak również zajęcia praktyczne w wymiarze 14 godzin.
Tak jak w przypadku części pierwszej szkolenia organizator kształcenia, w porozumieniu z kierownikiem kursu, ma prawo dokonać modyfikacji czasu trwania zajęć teoretycznych. Oznacza to, że 90% łącznej liczby godzin przeznaczonych na realizację programu nie podlega zmianie. Wskazane 10%, co stanowi nie więcej niż cztery godziny, może być wykorzystane na samokształcenie.
Zgodnie z Krajowymi Ramami Kwalifikacji zaświadczenie o ukończeniu kursu specjalistycznego „Ordynowanie leków i wypisywanie recept” - część II w zakresie wypisywania recept w ramach kontynuacji leczenia otrzymuje pielęgniarka lub położna, która 20 posiada znajomość regulacji prawnych w zakresie kontynuacji zlecania leków oraz środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, a także specjalistyczną wiedzę w zakresie danych dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa kontynuacji terapii produktów leczniczych i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego.
Sprawowanie pieczy nad realizacją obowiązku doskonalenia zawodowego należy do zadań samorządu zawodowego, jednak brak jakiegokolwiek mechanizmu monitorowania realizowania tego obowiązku w przypadku osób wykonujących zawód pielęgniarki w rzeczywistości uniemożliwia sprawowanie takiego nadzoru. Z jednej strony nierealizowanie obowiązku ustawicznego doskonalenia zawodowego przez pielęgniarkę sugeruje, że narusza ona prawny i etyczny nakazu doskonalenia, a w konsekwencji może ponieść odpowiedzialność zawodową w ramach pieczy sprawowanej przez samorząd zawodowy. Z drugiej jednak strony ustawodawca nie przewidział, na wzór systemu doskonalenia zawodowego lekarzy i aptekarzy (art. 53 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich; tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 522, art. 45 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich; tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1429 z późn. zm.), mechanizmu sprawdzającego realizację etycznego i prawnego obowiązku doskonalenia zawodowego poprzez obowiązek uzyskiwania określonej ustawowo liczby punktów edukacyjnych odnotowywanej w rejestrze samorządu zawodowego. Tym samym niedopełnienie tak nakreślonego obowiązku nie stanowi dla organów samorządu zawodowego uzasadnionej informacji o podejrzeniu niedostatecznego przygotowania zawodowego. Mamy w tym przypadku pewien konflikt, ponieważ jeżeli samorząd zawodowy uzyska informacje o niedostatecznym przygotowaniu zawodowym pielęgniarki do wykonywania zawodu z innych źródeł (np. od pracodawcy), nie może rozpocząć postępowania poprzez powołanie komisji, na wzór samorządu lekarskiego, która wyda opinię o przygotowaniu zawodowym osoby wykonującej zawód pielęgniarki - art. 11 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. W konsekwencji samorząd nie może zobowiązać pielęgniarki do odbycia uzupełniającego przeszkolenia na jej koszt 21 .
5. Zakończenie
Autor podziela sformułowania Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (International Council of Nurses), że pielęgniarstwo w wielu miejscach na świecie stało się dyscypliną bardziej złożoną, techniczną i wymagającą coraz większej wiedzy i umiejętności. Nierzadko pielęgniarki postrzegane są jako ważny zasób interdyscyplinarnego zespołu, jako grupa zawodowa, która posiada własną wiedzę i doświadczenie w zakresie zarządzania opieką nad pacjentem i gotowa pełnić bardziej specjalistyczne funkcje 22 . Przykładem tego jest rozszerzenie kompetencji pielęgniarek na ordynowanie leków i wypisywanie recept do czego muszą posiadać ogromną wiedzę. Ponadto wiedza, którą powinni posiadać i w odpowiedni sposób wykorzystywać profesjonaliści w sektorze ochrony zdrowia odgrywa bardzo ważną rolę, bowiem od wiedzy zależy zdrowie, a często życie ludzi.