20 kwietnia, godzina 6 rano - do mieszkania Kingi Matusiak w Gdyni, prezes Revital Clinic, wtargnęła policja. Wystraszona kobieta, przy boku której stał pięcioletni syn, udostępniła mieszkanie. Policjanci zarekwirowali jej telefony i komputery. Zaraz potem pojechali do firmy, którą zarządza, prywatnego podmiotu leczniczego zajmującego się terapią pacjentów onkologicznych, i tam również zajęli telefony i komputery. Następnie udali się do księgowego obsługującego klinikę i zażądali wszystkich dokumentów związanych z tą lecznicą.
- Czułam się jak najgorszy przestępca, to było jak napad. Dopiero dwa tygodnie temu odzyskałam jeden z laptopów. Policja nadal nie oddała mi jednego telefonu - mówi serwisowi Prawo.pl prezes Matusiak.

Sprawdź w LEX: Czy pracownicy, powracający do pracy po trwającej ponad 30 dni kwarantannie, muszą zostać poddani badaniom kontrolnym? >

Lekarze wystawiali e-zwolnienia po zamknięciu kliniki

Rzecz idzie o e-zwolnienia, które wystawiali lekarze zatrudnieni w Revital Clinic. Gdy rozpoczęła się pandemia, klinika została zamknięta, ale uruchomiła jednocześnie portal www.zwolnienia-lekarskie.pl
- Zrobiliśmy to po to, aby nasi pacjenci, którzy zostali pozbawieni dostępu do leczenia u nas, mogli w razie potrzeby i pogorszenia stanu zdrowia uzyskać, po telekonsultacji z lekarzem, e-zwolnienie. Usługa była płatna, bo i my nie mieliśmy kontraktu z NFZ - mówi Kinga Matusiak.

Czytaj w LEX: Kontrola zwolnień lekarskich - nowe narzędzia kontroli >

Jak podkreśla, lekarze pracujący w jej klinice mieli certyfikaty ZUS potrzebne do wystawiania zwolnień. Wystawili ich ponad 700. Teraz ci pacjenci są wzywani na policję, celem złożenia wyjaśnień, dotyczących wystawionego im zwolnienia.
-Żadnych zarzutów pani Matusiak jeszcze nie postawiliśmy - była przesłuchiwana w charakterze świadka. A my prowadzimy śledztwo w tej sprawie na okoliczność sprzedaży zwolnień lekarskich poprzez stronę internetową - mówi prokurator Grażyna Wawryniuk z Prokuratury Okręgowej w Gdańsku.

Czytaj w LEX: Upoważnienie asystentów medycznych do wydawania zaświadczeń w imieniu lekarza >

Kontrola e-zwolnień w całym kraju

Lekarze mówią, że w całym kraju trwają kontrole ZUS, co do zasadności wystawienia e-zwolnień w wyniku teleporady. Z danych przekazanych redakcji Prawo.pl przez ZUS nie wynika jednak, by kontrole się nasiliły. Wręcz ich ilość spadła. Być może ma to związek z faktem, że kontrole ze względu na pandemię, były prowadzone zdalnie, a nie w wyniku wizyt osobistych w przychodniach. W II kwartale 2020 r. ZUS przeprowadził 42,9 tys. kontroli osób posiadających zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy. W  I półroczu br. było ich 143,2 tys.  W konsekwencji urzędnicy ZUS wydali 2,9 tys. decyzji wstrzymujących dalszą wypłatę zasiłków chorobowych, a w I półroczu br. 10,2 tys. Kwota wstrzymanych z tego tytułu zasiłków w II kw. 2020 r. osiągnęła 3 650,9 tys. zł, natomiast w I półroczu br. - 11 688,8 tys. złotych.

Czytaj w LEX: Czy pracodawca może nie przyjąć zwolnienia lekarskiego wystawionego przez lekarza po wystąpieniu nieobecności?  >

 

Zwolnień lekarskich pojawiło się więcej na początku pandemii, na początku ogłoszenia izolacji.
- Wówczas lekarze mogli ich wystawiać więcej m.in. rodzicom małych dzieci, gdyż nie uregulowana pozostawała kwestia zasiłku opiekuńczego i rodzice prosili o zwolnienia na dziecko. Wiem, że koledzy miewają problemy z ZUS, który podważa zasadność wysłania kogoś na chorobowe. Urzędnicy robią kontrole wsteczne i gdy uznają, że lekarz bezpodstawnie wystawił zwolnienie, to ograniczają mu prawo do wystawiania L-4, albo w ogóle je zabierają - wskazuje Tomasz Zieliński, lekarz rodzinny i wiceprezes Federacji Porozumienie Zielonogórskie.

Czytaj w LEX: Poddanie określonej osoby przymusowej kwarantannie podczas epidemii koronawirusa - konsekwencje prawne >

Działania ZUS uderzą w efektywność telemedycyny

Eksperci sugerują, że to co robią kontrolerzy ZUS, stoi w sprzeczności z tym, do czego rząd zachęcał wiosną b.r.
- Na początku pandemii minister zdrowia i NFZ zalecali, a GIS wydał rekomendacje, aby świadczenia zdrowotne były udzielane w ramach teleporady. Założeniem było ograniczanie zakażeń koronawirusem. Konsekwencją takiej konsultacji (analogicznie jak stacjonarnej) może być wystawienie e-zwolnienia. Obecnie ZUS rozpoczął wzmożone kontrolę wystawianych w ramach telemedycyny e-ZLA. Obniży to efektywność świadczeń udzielanych w tej formie. W rezultacie coś, co dobrze działało, może w wyniku takich działań doprowadzić do zahamowania teleporad -mówi dr Sebastian Sikorski, adwokat, specjalista od prawa medycznego.

Jak widać, w praktyce nie rozstrzygniętą kwestią pozostaje czy lekarz może wystawić e-zwolnienie, bez uprzedniego zbadania pacjenta. Zgodnie z brzmieniem art. 42, medyk orzeka o stanie zdrowia określonej osoby, po uprzednim, osobistym jej zbadaniu, bądź zbadaniu jej za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, a także po analizie dostępnej dokumentacji medycznej tej osoby. 

Wystawienie e-zwolnienia bez osobistego badania

- W obecnie obowiązującym stanie prawnym nie ma przeszkód do wystawienia e-ZLA po przeprowadzeniu badania z zastosowaniem systemów telemedycznych – e-wizyty. Interpretacja , zgodnie z którą lekarz nie może w ramach e-wizyty wystawić e-ZLA, jest nieuprawniona- wskazuje mec. Sikorski

Jeszcze w marcu ZUS potwierdzał serwisowi Prawo.pl, że w obowiązującym stanie prawnym nie ma przeszkód do wystawiania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy po badaniu ubezpieczonego lub chorego członka rodziny, przeprowadzonym za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.

W czasie izolacji często zresztą nie było możliwości dostania się do lekarzy rodzinnych, z których większość przestawiła się na teleporady. Nadal w wielu przychodniach, mających kontrakt z NFZ, trudno jest się dostać na wizytę osobistą. Łatwiej bywa w przychodniach bez kontraktu.
Radosław Tymiński, prawnik obsługujący lekarzy, wskazuje, że bezpieczniej dla nich jest, gdy wystawiają e-zwolnienia po orzeczeniu o stanie zdrowia pacjenta, po jego bezpośrednim zbadaniu.
-Zwolnienie na pewno można wystawić zdalnie, gdy pacjent ma wypis po zabiegu ze szpitala i  jest poinformowany, że ma się zgłosić do swojego lekarza, a ten wystawia dokument na podstawie dostarczonych dokumentów - wskazuje mec. Tymiński. W większości przypadków zaleca lekarzom przyjmowanie pacjentów do gabinetu.

Rząd jednak rekomendował wiosną lekarzom przejście na teleporady. Jak widać ci, którzy chcieli pomóc niektórym pacjentom w uzyskiwaniu zwolnień, teraz ponoszą negatywne konsekwencje. Kinga Matusiak, obawia się, że w wyniku zmasowanych działań służb i ZUS, jej firma upadnie.

ZUS: Możemy kontrolować każde zwolnienie

Zgodnie z prawem ZUS w przypadkach ujawnienia okoliczności świadczących o możliwości naruszenia przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych ma obowiązek zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa - mówi serwisowi Prawo.pl Paweł Żebrowski - rzecznik prasowy Zakładu. W takich przypadkach takie zawiadomienie kierowane jest do prokuratury lub na policję (art. 304 par. 2 k.p.k.). Czynności we wspomnianej sprawie prowadzi prokuratura i to ten organ podejmie decyzję o dalszych działaniach - dodaje.

- Pragnę zwrócić uwagę, że ogłoszenie stanu epidemii nie wpłynęło na realizację przez ZUS zadania ustawowego jakim jest kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy - mówi rzecznik ZUS. Przypomina, że kontrolą może zostać objęte każde zwolnienie lekarskie, w tym zwolnienie wystawione w ramach świadczeń zdrowotnych udzielonych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. - Lekarz orzecznik ZUS w ramach kontroli zwolnienia lekarskiego może przeprowadzić badanie osoby, dla której wystawiono zwolnienie lekarskie, a także zażądać od lekarza, który wystawił zwolnienie, udostępnienia dokumentacji medycznej, która była podstawą do wystawienia zwolnienia oraz udzielenia wyjaśnień i informacji w sprawie - mówi Paweł Żebrowski. W razie wątpliwości lekarze orzecznicy mają również prawo skierować osobę, której zostało wystawione zwolnienie lekarskie na badanie do lekarza konsultanta lub na badanie dodatkowe. Decyzja o sposobie kontroli danego zwolnienia podejmowana jest indywidualnie w każdej sprawie, z uwzględnieniem m.in. danych zawartych w treści tego zwolnienia. Kontrola zwolnień lekarskich podejmowana jest zarówno z inicjatywy ZUS jak i na wniosek pracodawcy - konkluduje rzecznik ZUS.