Zgodnie z przepisami ustawy z 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1318,) praw pacjenta powinni przestrzegać nie tylko podmioty lecznicze, ale również: Minister Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia, osoby wykonujące zawód medyczny oraz inne osoby uczestniczące w udzielaniu świadczeń zdrowotnych.

Rzecznik Praw Pacjenta jest organem powołanym w celu ochrony praw pacjenta. Warto zwrócić uwagę na instrumenty jakie posiada Rzecznik Praw Pacjenta postępowaniach w przedmiocie naruszeń indywidualnych praw pacjenta oraz praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. W obu przypadkach Rzecznik działa z urzędu lub na wniosek. Natomiast istotnym elementem różnicującym skuteczność obu postępowań są środki jakimi dysponuje RPP. Należy podkreślić, że w przypadku spraw o naruszenie indywidualnych praw pacjenta Rzecznik zgodnie z art. 53 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta może: wyjaśnić wnioskodawcy i pacjentowi, którego sprawa dotyczy, że nie stwierdził naruszenia praw pacjenta, na co przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, lub może skierować wystąpienie do podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie praw pacjenta, bądź też może zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, która dopuściła się naruszenia. Skuteczność tych środków jest niska.

Tymczasem w przypadku praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjenta, zgodnie z art. 62 i 64 ustawy o prawach pacjenta, Rzecznik po postępowaniu wstępnym postanawia o wszczęciu postępowania administracyjnego w sprawie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjenta. Po zakończeniu postępowania wydaje decyzję administracyjną w której określa zakres naruszenia zbiorowych praw pacjenta oraz wskazuje działania niezbędne do usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów, wyznaczając terminy podjęcia tych działań. Decyzji tej nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Należy jednak podkreślić, że zgodnie z przepisami nie wydaje się decyzji, jeżeli podmiot stosujący praktyki naruszające zbiorowe prawa pacjenta zaprzestał stosowania tej praktyki. Ponadto Rzecznik może nałożyć na podmiot naruszający prawa pacjenta karę administracyjną do wysokości 500 000 złotych w przypadku, kiedy podmiot ten nie podjął w wyznaczonym terminie działań określonych w decyzji.

 [-DOKUMENT_HTML-]

Mając to na uwadze , należy podkreślić, że w przypadku naruszeń indywidualnych praw pacjenta Rzecznik nie dysponuje odpowiednim instrumentarium umożliwiającym sprawowanie władztwa administracyjnego w zakresie ochrony praw pacjenta. Zatem jako wniosek de lege ferenda należy zgłosić zmianę przepisu art. 53 ust. 1 w taki sposób, aby również w przypadku naruszeń indywidualnych praw pacjenta Rzecznik miał kompetencje do wydania decyzji administracyjnej i nadania jej rygoru natychmiastowej wykonalności. Ponadto należy wprowadzić przepisy umożliwiające penalizację stosowania praktyk naruszających prawa pacjenta. W obecnym stanie prawnym RPP nakłada karę administracyjną wyłącznie w przypadku zaniechania wykonania czynności wskazanych w decyzji. Natomiast samo naruszenie praw pacjenta nie jest zagrożone karą.

 Zupełnie nierozwiązaną w ustawie kwestią pozostaje egzekwowanie przestrzegania praw pacjenta przez organy administracji publicznej i płatnika. W tym zakresie należałoby wprowadzić przepisy umożliwiające sprawowanie kontroli przez RPP nad działaniami Ministra Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia.

Konkludując trzeba podkreślić, że o ile przepisy ustawy z 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta dość precyzyjnie określają prawa pacjentów, o tyle w sposób niewystarczający normują uprawnienia Rzecznika w zakresie ochrony praw pacjenta. W konsekwencji ochrona praw pacjenta nie jest tak skuteczna jak być powinna. 

Anna Banaszewska,doktorantka katedry Prawa Konstytucyjnego ALK Leona Koźmińskiego; Kancelaria Prawo Gospodarka Zdrowie, partner Ekspert Zespołu Konsultacyjnego przy Rzeczniku Praw Pacjenta

 [-OFERTA_HTML-]