Pytanie pochodzi z publikacji Serwis Prawo i Zdrowie

Czy okręgowa izba pielęgniarek i położnych może wymagać od pracodawcy wykazu pielęgniarek i położnych oraz kwot opłacanych składek członkowskich na rzecz samorządu zawodowego?

Odpowiedź:

Obowiązek opłacania składki członkowskiej przez pielęgniarkę, położną wynika z art. 11 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 174, poz. 1038 z późn. zm.) - dalej u.s.p.p., który stanowi, że członkowie samorządu mają obowiązek regularnie opłacać składkę członkowską.

Wysokość składki określa w drodze uchwały Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych (art. 20 pkt 11 u.s.p.p.). Natomiast przepisy ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych nie przewidują, aby pracodawca dokonywał naliczenia i potrącenia z wynagrodzenia za pracę, składki członkowskiej na rzecz samorządu zawodowego. Jedynie w sytuacji, gdy właściwa okręgowa izba pielęgniarek i położnych zawrze umowę z pracodawcą, wówczas ten zobowiązany będzie do naliczania, potrącania i przekazywania składek, pod warunkiem, że pielęgniarka, położna wyrazi w formie pisemnej zgodę na dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia - por. art. 91 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.). Dodać należy, że umowa winna określać, iż oprócz obowiązku przekazania składek potrąconych z wynagrodzeń poszczególnych pielęgniarek i położnych, pracodawca powinien doręczyć stosowny wykaz zawierający imię i nazwisko pielęgniarki, położnej oraz kwotę potrąconej składki.

W przypadku braku umowy sytuacja jest bardziej skomplikowana. Prawdopodobnie pytanie dotyczące możliwości wymagania od pracodawcy udostępnienia okręgowej izbie pielęgniarek i położnych wykazu pielęgniarek i położnych zatrudnionych u danego pracodawcy wraz kwotą opłacanych składek członkowskich na rzecz samorządu zawodowego, zrodziło się w sytuacji, gdy pielęgniarki, położne nie aktualizują swoich danych w rejestrze i nie opłacają regularnie składek członkowskich, a okręgowa izba pielęgniarek i położnych nie zawarła stosownej umowy z pracodawcą. W takiej sytuacji nie można w ogóle mówić o kwotach odprowadzanych składek członkowskich na rzecz samorządu zawodowego z uwagi na brak podstawy prawnej do ich przekazywania. Wówczas problemem może okazać się ustalenie wysokości należnej składki, ponieważ Uchwała nr 19 VI Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Położnych z dnia 7 grudnia 2011 r. w sprawie wysokości składki członkowskiej oraz zasad jej podziału w § 2 ust. 1 pkt 1 stanowi, że miesięczna składka członkowska wynosi 1% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego w przypadku zatrudnienia na stanowisku pielęgniarki lub położnej na podstawie umowy o pracę albo na podstawie stosunku służbowego. Wobec takich regulacji trudnym może okazać się wyliczenie kwoty składki.

W związku z faktem, że ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych oraz ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1435 z późn. zm.) - dalej u.z.p.p., nie zawierają regulacji obligujących pracodawcę do udostępnienia danych osobowych pielęgniarek, położnych, należy rozważyć skorzystanie z przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014, poz. 1182 z późn. zm.) - dalej u.o.d.o.

W kontekście ustawa o ochronie danych osobowych należy zwrócić uwagę na zadania publiczne ciążące na samorządzie pielęgniarek i położnych. Jednym z tych zadań jest prowadzenie rejestru pielęgniarek i rejestru położnych. W myśl art. 48 ust. 1 u.z.p.p. rejestr pielęgniarek i rejestr położnych prowadzi okręgowa rada pielęgniarek i położnych. Rejestr ten zawiera szereg szczegółowych danych dotyczących pielęgniarki, położnej enumeratywnie wyliczonych w art. 44 ust. 1 u.z.p.p. w tym nazwę pracodawcy oraz datę zatrudnienia i stanowisko, poczynając od daty rozpoczęcia wykonywania zawodu. Stosownie do art. 46 u.z.p.p. to na pielęgniarce ciąży ustawowy obowiązek niezwłocznego zawiadomienia właściwej okręgowej rady pielęgniarek i położnych o wszelkich zmianach danych, jednak nie później niż w terminie 14 dni od dnia ich powstania.

Udostępnianie danych osobowych przez administratora danych innemu podmiotowi stanowi, w myśl przepisu art. 7 pkt 2 u.o.d.o., jeden ze sposobów przetwarzania danych. Dopuszczalność przetwarzania danych osobowych określa art. 23 u.o.d.o. Poza sytuacją, w której dana osoba wyraża zgodę na przetwarzanie jej danych osobowych, możliwe jest zastosowanie art. 23 ust. 1 pkt 4 u.o.d.o., w myśl którego przetwarzanie danych osobowych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy jest niezbędne do wykonania określonych prawem zadań realizowanych dla dobra publicznego (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 lipca 2009 r. sygn. Akt I OSK 1007/08). Prowadzenie rejestru pielęgniarek i rejestru położnych jest zadaniem publicznym zleconym samorządowi zawodowemu przez organy państwa, zatem uprawnionym jest wystąpienie do pracodawcy z wnioskiem o przekazanie wykazu pielęgniarek i położnych zatrudnionych u tego pracodawcy, w sytuacji gdy pielęgniarki i położne takich informacji nie przekazują. Powyższy przepis umożliwia okręgowej radzie pielęgniarek i położnych wystąpienie do pracodawcy w celu uzyskania danych niezbędnych do ich uaktualnienia w rejestrze.

Natomiast art. 23 ust. 1 pkt 5 u.o.d.o., może stanowić podstawę udostępnienia danych o wysokości wynagrodzenia pielęgniarki, położnej w celu ustalenia wysokości należnej samorządowi składki członkowskiej. Artykuł 23 ust. 1 pkt 5 u.o.d.o. dopuszcza bowiem przetwarzanie danych osobowych, gdy jest to niezbędne dla wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych albo odbiorców danych, a przetwarzanie nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą. Wobec powyższego, w przypadku okręgowej izby pielęgniarek i położnych, w obliczu art. 11 ust. 2 pkt 4 u.s.p.p. wniosek taki jest uzasadniony, w szczególności w sytuacji, gdy niezbędne jest ustalenie prawidłowej wysokości składki członkowskiej, do uiszczenia której obligują pielęgniarkę, położną przepisy ustawy.

Na marginesie dodać należy, że w myśl art. 92 u.s.p.p. nieopłacone w terminie składki członkowskie i koszty postępowania w sprawach odpowiedzialności zawodowej podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, co wzmacnia niejako pozycję okręgowej rady pielęgniarek i położnych.

W sytuacji, gdy pracodawca odmówi udostępnienia ww. danych osobowych, przedmiotową odmowę należałoby zaskarżyć do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, który w oparciu o art. 18 ust. 1 u.o.d.o., w formie decyzji administracyjnej może nakazać pracodawcy (administratorowi danych) przywrócenie stanu zgodnego z prawem, a mianowicie nakazać udostępnienie żądanych danych.

Iwona Choromańska, autorka współpracuje z Serwisem Prawo i Zdrowie

Odpowiedzi udzielono 14.10.2015 r.