Nowelizacja zakłada, że dopalacze będą traktowane na równi z narkotykami. Ustawa modyfikuje definicje środka odurzającego, substancji psychotropowej i nowej substancji psychoaktywnej, wskazując w sposób ogólny w ustawie, czym są owe substancje i środki, jednocześnie formułując upoważnienie dla ministra właściwego do spraw zdrowia do określenia, w drodze rozporządzenia, wykazu substancji psychotropowych z podziałem na grupy, wykazu środków odurzających z podziałem na grupy oraz wykazu nowych substancji psychoaktywnych.
Zespół oceni szkodliwość
Zgodnie z uchwaloną ustawą, nowe substancje zawarte w dopalaczach będą podlegały ocenie funkcjonującego obecnie przy Ministrze Zdrowia Zespołu do spraw oceny ryzyka zagrożeń dla zdrowia lub życia ludzi związanych z używaniem nowych substancji psychoaktywnych. Zespół będzie rekomendował Ministrowi umieszczenie ich w wykazie nowych substancji psychoaktywnych. Wykaz nowych substancji psychoaktywnych będzie mógł przy tym zawierać nie tylko nowe substancje psychoaktywne, ale także ich grupy.
Ustawodawca wprowadził tym samym możliwość definiowania kontrolowanych substancji nie w oparciu o listy indywidualnych substancji, ale o ich grupy o określonej strukturze chemicznej, czyli tzw. prawo generyczne. Ujęcie substancji w rozporządzeniu następuje w związku z szybkim tempem pojawiania się nowych substancji. W przypadku rozporządzenia, czas niezbędny do prowadzenia prac legislacyjnych jest krótszy niż w przypadku zmiany regulacji ustawowych, co ma przede wszystkim umożliwić skuteczniejszą oraz szybszą ochronę społeczeństwa przed niebezpiecznymi substancjami.
Większa skuteczność profilaktyki
Ponadto ustawodawca uzupełnił przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii o rozwiązania, które z założenia mają przyczynić się do zwiększenia skuteczności profilaktyki narkomanii w środowisku szkolnym oraz posłużyć minimalizowaniu ryzyka sięgania po różne środki i substancje psychoaktywne przez dzieci i młodzież w wieku szkolnym. Ustawa uzupełnia również przepisy w zakresie leczenia i rehabilitacji o nowe substancje psychoaktywne, mając na uwadze, że powodują one uzależnienie.
Po wejściu ustawy w życie, certyfikat specjalisty psychoterapii uzależnień będzie mogła otrzymać wyłącznie osoba, która posiada tytuł zawodowy lekarza lub tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa, lub osoba, która uzyskała tytuł magistra po studiach na kierunkach: praca socjalna, psychologia, pedagogika, pedagogika specjalna, socjologia, resocjalizacja, zdrowie publiczne, nauki o rodzinie, teologia lub filozofia. Rozwiązanie takie podyktowane jest potrzebą ujednolicenia przepisów w obszarze dotyczącym szkoleń certyfikujących.
Farmakoekonomika w zarządzaniu zasobami ochrony zdrowia
W przypadku wykonywania działalności dotyczącej wytwarzania, przetwarzania, przerabiania, przywozu, wywozu oraz wprowadzenia do obrotu nowej substancji psychoaktywnej przedsiębiorcy prowadzący taką działalność co do zasady będą musieli uzyskać na nią zezwolenie od inspektora do spraw substancji chemicznych. Przedsiębiorcę zobowiązano także do przekazywania inspektorowi do dnia 31 marca każdego roku informacji za rok poprzedni o prowadzonej działalności oraz do prowadzenia ewidencji nowych substancji psychoaktywnych według dat ich nabycia lub wejścia w ich posiadanie przez 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego. Przedsiębiorca będący odbiorcą nowej substancji psychoaktywnej będzie sporządzał dla każdej transakcji deklarację zastosowania nowej substancji psychoaktywnej.
Wysokie kary za handel
Za wytwarzanie lub wprowadzanie do obrotu środków zastępczych nadal groziła będzie administracyjna kara pieniężna od 20 tys. zł do 1 mln zł.
Substancje zidentyfikowane już z dopalaczach oraz nowe substancje, które w opinii Zespołu działającego przy Ministrze Zdrowia, spełniają kryteria ustawowej definicji nowej substancji psychoaktywnej, będą traktowane przez prawo na równi z narkotykami.
Ustawa wprowadza penalizację posiadania na własny użytek nowych substancji psychoaktywnych pod groźbą grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Zasadniczym celem ustawy jest jednak objęcie przepisami karnymi przede wszystkim czynów związanych z dystrybucją tych substancji i stworzenie instrumentów prawnych umożlwiających odpowiedzialność osób z nią związanych.
Więzienie do 8 lat za sprzedaż dzieciom
Wytwarzanie, przetwarzanie albo przerabianie nowych substancji psychoaktywnych, wbrew przepisom ustawy, będzie podlegało grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat trzech. Jeżeli przedmiotem czynu będzie znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych, słomy makowej lub nowych substancji psychoaktywnych, lub czyn ten zostanie popełniony w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, sprawca podlegać będzie karze grzywny i karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Od listopada dopalacze będą ścigane jak narkotyki
Analogicznie do narkotyków, penalizowane będą również czyny związane z przyrządami służącymi do wytwarzania nowych substancji psychoaktywnych przywóz, wywóz, przewóz, wewnątrzwspólnotowe nabycie lub wewnątrzwspólnotowa dostawa nowych substancji psychoaktywnych będą podlegały grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 5, a zatem takiej samej jak w wypadku środków odurzających lub substancji psychotropowych. Zaostrzona odpowiedzialność dotyczyć będzie znacznej ilości środków odurzających albo sytuacji, gdy czyn został popełniony w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Penalizowane zostanie również wprowadzanie do obrotu nowych substancji psychoaktywnych, udzielanie jej innej osobie, a w przypadku udzielania jej małoletniemu, sankcja przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
Obowiązywanie od 14 dnia od publikacji
Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1 pkt 20 w zakresie dotyczącym art. 40a ust. 2 i 8 (regulacje w zakresie prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę posiadającego status centrum badawczo-rozwojowego oraz prowadzącego badania naukowe lub prace rozwojowe, w zakresie wskazanym w ustawie), który wejdzie w życie z dniem 1 października 2018 r.
Opinia NIK
Według danych Najwyższej Izby Kontroli rynek dopalaczy w Polsce rozwijał się dynamicznie od 2007 roku. Na terenie kraju funkcjonowało wówczas około 50 sklepów oferujących te środki zastępcze. W kolejnych latach 2009-2010 liczba sklepów powiększyła się aż do blisko 1 400. Nagły wzrost liczby zatruć dopalaczami, szczególnie w okresie wakacji w 2010 roku spowodował zaniepokojenie władz państwowych i społeczeństwa.
- Wówczas, jeszcze jako minister sprawiedliwości podjąłem natychmiastowe kroki w wyniku których zamykano sklepy z dopalaczami i ograniczono dostępność specyfików - powiedział prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski.