Skargę do Trybunału w imieniu obywatela hiszpańskiego wniósł jego ojciec: skarżący jako dziecko przeszedł trzy operacje w związku z wykrytym u niego guzem mózgu. Skarżący po zabiegach doznał bardzo poważnego pogorszenia stanu zdrowia fizycznego i neurologicznego, a obecnie znajduje się w stanie zupełnej zależności od swoich rodziców.
Czytaj też: Czynności lecznicze, które mogą być prowadzone na podstawie zgody domniemanej >
Kilka zabiegów, na każdy osobna zgoda na piśmie
Zgodnie z prawem hiszpańskim, przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego wymaga odebrania od pacjenta świadomej zgody obejmującej poinformowanie go wszelkich o możliwych konsekwencjach zabiegu, w tym o wszelkich ryzykach związanych z operacją, a zgoda ta winna zostać udzielona na piśmie. Przed Trybunałem ojciec skarżącego argumentował, iż formalność ta nie została dopełniona w odniesieniu do drugiej z trzech operacji, a rodzice tym samym rodzice dziecka nie uzyskali prawidłowej informacji o ryzykach zabiegu dla dziecka. Skarżący zarzucił, iż ten stan rzeczy stanowił naruszenie jego prawa do poszanowania życia prywatnego, chronionego w art. 8 Konwencji o prawach człowieka.
Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie art. 8 Konwencji w tym zakresie.
Ustawowy obowiązek odebrania zgody na piśmie
Trybunał wskazał na wstępie, iż przepisy prawa hiszpańskiego wyraźnie przewidywały obowiązek udzielenia pacjentowi - a tym wypadku rodzicom pacjenta - szczegółowej informacji o zabiegu i związanym z nim ryzykiem, a pacjent winien wyrazić świadomą zgodę na zabieg, na piśmie. Skarżący został poddany trzem zabiegom operacyjnym, a przed zabiegiem drugim tego rodzaju zgoda nie została wyrażona na piśmie. Sądy hiszpańskie argumentowały, iż zabieg drugi był bezpośrednią konsekwencją zabiegu pierwszego, były one ze sobą nierozerwalnie związane, a rodzice skarżącego przez cały czas pozostawali w kontakcie z rodzicami dziecka. Trybunał uznał tę argumentację za niewystarczającą: druga operacja co prawda realizowała ten sam, co pierwsza - to jest usunięcie guza mózgu u dziecka - niemniej jednak odbyła się ona miesiąc później, była zaplanowana, a stan dziecka uległ zmianie po pierwszym zabiegu. Trzeci zabieg z kolei odbył się z kolei w sytuacji nagłej i w trybie pilnym, związany był z koniecznością ratowania życia dziecka, a mimo to od rodziców została odebrana zgoda na piśmie. Trybunał uznał, że ta odmienność nie miała racjonalnego uzasadnienia.
Czytaj więcej: Działanie lekarza bez zgody pacjenta - komentarz praktyczny >
Świadoma zgoda pacjenta na zabieg operacyjny jest niezbędna
Dalej Trybunał podkreślił znaczeni uzyskania świadomej zgody od pacjenta oraz fakt, iż nieuzyskanie takiej zgody może sprowadzać się do wyrządzenia zainteresowanej osobie poważnego uszczerbku na zdrowiu. Każde naruszenie pozytywnego obowiązku państwa-strony Konwencji w tej mierze może pociągać odpowiedzialność państwa za naruszenie praw podstawowych pacjenta. Rozstrzygnięcia hiszpańskich sądów, zdaniem Trybunału, nie odniosły się prawidłowo do wyraźnego wymogu prawa krajowego w zakresie odebrania pisemnej zgody pacjenta przed zabiegiem operacyjnym: sądy te nie przedstawiły wystarczającego uzasadnienia powodów, dla których odstąpiły od tego warunku i stwierdziły brak naruszenia praw pacjenta pomimo nieodebrania wymaganej prawem zgody na zabieg. Tym samym w opinii Trybunału zgoda taka nie została wyrażona, co oznacza naruszenie prawa skarżącego do poszanowania jego życia prywatnego i naruszenie art. 8 Konwencji.
PROCEDURA Podjęcia działania medycznego w przypadku osoby nieprzytomnej w zagrożeniu życia >
Najważniejsza praktyka, a nie same przepisy
W prawie polskim zagadnienie wyrażenia świadomej zgody na zabieg operacyjny jest przedmiotem szczegółowej regulacji prawnej. Wskazać w tej mierze należy przede wszystkim na art. 32 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, zgodnie z którym lekarz może przeprowadzić badanie i udzielić świadczeń zdrowotnych po wyrażeniu zgody przez pacjenta, a także na art. 18 ustawy prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, zgodnie z którym w przypadku zabiegu operacyjnego lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjenta zgoda musi być udzielona na piśmie. W tym stanie rzeczy uznać należy, iż regulacja polska jest zgodna ze standardami Konwencji, a rozstrzygające znaczenie będzie miało w tej mierze jej praktyczne stosowanie w polskich placówkach służby zdrowia.
Reyes Jimenes przeciwko Hiszpanii - wyrok ETPC z dnia 8 marca 2022 r., skarga nr 57020/18.
Czytaj także: SN: Dentystka słusznie ukarana za powiększanie piersi>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.