Zarządzanie innowacjami w oświacie na przykładzie Elbląga (cz. 1)

Wiek XXI stanowi wyzwanie dla samorządw w zakresie zarządzania oświatą. Edukacja zobligowana jest bowiem do poszukiwania coraz bardziej skutecznych form dla swojej działalności. Musi uwzględniać kontekst zmian zachodzących we wspłczesnym świecie, w tym złożone potrzeby społeczeństwa wiedzy, zmiany preferencji pracodawcw, nowe technologie informacyjne. Wyzwania cywilizacyjne implikują ciągłe doskonalenie jakości kształcenia i wychowania, a to oznacza konieczność doskonalenia osb zatrudnionych w oświacie, poszukiwania innowacyjnych form edukacyjnych oraz pozyskiwania środkw na ich realizację.

Zadania organu prowadzącego

Nowe uwarunkowania i wymagania stawiane edukacji wskazują na istotne znaczenie zarządzania oświatą na poziomie gminy, rozumianego jako efektywne wykorzystanie wszystkich dostępnych zasobów tak, by coraz sprawniej można było osiągać zamierzone cele. Działania samorządów zorientowane na oświatę powinny uwzględniać takie metody i techniki zarządzania, jak: zarządzanie przez cele, zarządzanie jakością i zarządzanie przez innowacje. Świadczenie wysokiej jakości usług edukacyjnych powinno być wyzwaniem i podstawą rozwoju samorządów lokalnych.

Zapewnienie świadczenia usług społecznych w zakresie edukacji publicznej zgodnie z art. 7 ustawy o samorządzie gminnym stanowi zadanie własne gminy. Szczegółowy zakres zobowiązań samorządów w tym zakresie precyzuje ustawa o systemie oświaty . Określa ona, iż zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej, jest zadaniem oświatowym gmin, powiatów i samorządów wojewódzkich (w zależności od rodzaju placówki czy szkoły). One też, jako organy prowadzące, odpowiadają za działalność wymienionych podmiotów.

Do zadań organu prowadzącego należy w szczególności: zapewnienie warunków działania szkołom i placówkom, wykonywanie remontów obiektów szkolnych oraz zadań inwestycyjnych w tym zakresie; zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej; wyposażenie w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do realizacji programów nauczania, programów wychowawczych, przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów oraz wykonywania innych zadań statutowych. Realizacja tych zobowiązań wydaje się jednak niewystarczająca. System edukacji na poziomie gminy potrzebuje dziś nowych impulsów, nowych pomysłów, nowych wyzwań i nade wszystko dodatkowych źródeł finansowania.

Edukacja, jako ważny czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego, musi szybko reagować na zmieniające się uwarunkowania świata i modyfikować nie tylko treści i cele nauczania, ale poszukiwać i wdrażać innowacje. Tworzenie nowoczesnej edukacji na poziomie gminy oznacza uruchomienie we wszystkich sferach jej funkcjonowania procesu ciągłych udoskonaleń, czyli innowacji.

Elbląski samorząd podejmuje te wyzwania, czego potwierdzeniem jest choćby I miejsce (w kategorii miast) w konkursie Menadżer Oświaty 2002, zorganizowanym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu. Organizator konkursu, oceniając działania samorządu, brał pod uwagę m.in. zaangażowanie inwestycyjne, organizację sieci szkolnej, dowóz uczniów, organizację dożywiania i wspierania dzieci z rodzin ubogich. Przedmiotem ocen były też formy zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych. Wyróżnienie zachęciło do podejmowania nowych innowacyjnych zadań. W strategii Elbląga na lata 2001-2015 przyjęto bowiem, iż nadanie wysokiej rangi edukacji stanowi wyznacznik rozwoju gospodarczego, kulturalnego i społecznego miasta. Wyedukowane społeczeństwo daje większą gwarancję na rozwiązywanie problemów społeczno-gospodarczych przy uwzględnieniu efektu synergii. Wymaga to stworzenia kompleksowej oferty edukacyjnej, uwzględniającej nowoczesne, innowacyjne formy działania, właściwych warunków dla rozwoju kadry, w tym szkoleń kadr menedżerskich dla oświaty.

Nowe oczekiwania wobec oświaty

Nowe oczekiwania wobec oświaty wynikają m.in. z faktu, iż w XXI wieku rośnie zapotrzebowanie społeczne na nowe treści edukacyjne umożliwiające jednostkom dostosowanie się do zmiennych potrzeb rynku, jak również zmian w innych dziedzinach życia. Także polityka oświatowa Unii Europejskiej promuje rozwój edukacji wyrażający się m.in. w podnoszeniu jakości kształcenia oraz powszechnym do niego dostępie, co wyrównuje szanse życiowe obywateli bez względu na pochodzenie i miejsce zamieszkania.

Współczesna szkoła zobowiązana jest uwzględniać złożone i zróżnicowane aspekty życia, w dużym stopniu uwarunkowane globalizacją. W nowoczesnym systemie oświaty encyklopedyczna wiedza ustępuje miejsca elastyczności poznawczej i intelektualnej oraz innowacyjnemu myśleniu. Wzrasta więc zapotrzebowanie na nowe, niestandardowe oferty edukacyjne, nowoczesne metody zarządzania placówką oświatową.

Efekt synergii

W odpowiedzi na te oczekiwania Wydział Edukacji Urzędu Miejskiego w Elblągu realizuje różnego rodzaju programy terapeutyczno-edukacyjne czy wychowawcze, skutecznie pozyskując na ten cel środki z Europejskiego Funduszu Społecznego. Przykładem może być program „Poznaję i zmieniam siebie”, realizowany w latach 2006-2007 w elbląskich szkołach ponadpodstawowych. Jego celem było przygotowanie młodzieży do podejmowania własnych, odpowiedzialnych decyzji życiowych, radzenia sobie w trudnych sytuacjach w szkole, środowisku, na rynku pracy oraz zwiększenie aktywności młodych elblążan. W ramach programu psycholodzy, pedagodzy i terapeuci prowadzili warsztaty rozwijające umiejętności społeczne, interpersonalne uczniów, młodzież brała udział w biwakach integracyjnych oraz miała możliwość korzystania ze stałych konsultacji w swoich szkołach. Projekt kosztował ponad 371 tysięcy zł, w tym 297 tysięcy pozyskano ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Z kolei celem programu z zakresu wychowania i opieki o nazwie „Uczyć się, aby być” (program realizowany jest już od kilku lata) jest kształcenie dzieci i młodzież ku przyszłości. Przyszłość ta rozpatrywana jest w kontekście integracji europejskiej. Program w swoim założeniu służy kształceniu młodzieży krytycznie oceniającej rzeczywistość, zdolnej do kreowania czegoś nowego, doskonalszego, bardziej przyjaznego człowiekowi. Podejmowane w ramach programu działania mają w efekcie przygotować młodych elblążan do pełnienia roli aktywnych i odpowiedzialnych współgospodarzy regionu i kraju, stworzyć im szansę konkurowania na europejskim rynku pracy oraz rozwijać współpracę intelektualną, kulturalną i ekonomiczną w zintegrowanej Europie.

Elbląskie szkoły realizują też program z zakresu profilaktyki „Odnaleźć się w sobie”, mający na celu kształtowanie u młodych ludzi świadomości zagrożeń współczesnego świata i umiejętności właściwego reagowania na nie. Program uwzględnia przy tym kształtowanie pożądanych zachowań społecznych, tym samym eliminowanie zachowań agresywnych, oraz umożliwia terapię uczniów z grup ryzyka.

Aktywność elbląskiej szkoły w zakresie wypełniania swoich podstawowych funkcji jest więc dodatkowo wspomagana przez działania o charakterze ogólnomiejskim oraz lokalne programy tematyczne, takie jak: Bezpieczny Elbląg, Bezpieczna Starość, Miejski Program Zapobiegania Narkomanii, Miejski Program Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, co zwiększa skuteczność podejmowanych działań.


Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)

Pisaliśmy również:
Zarządzanie innowacjami w oświacie na przykładzie Elbląga (cz. 2)
Naglowek: Zarządzanie innowacjami w oświacie na przykładzie Elbląga (cz. 3)