Odpowiedź eksperta pochodzi z programu LEX Zamówienia Publiczne.

Regulacje prawne dotyczące zasad zawarcia umowy ramowej pomiędzy zamawiającym a wykonawcą określone zostały w art. 99-101 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 907). Zgodnie z ustawową definicją zawartą w art. art.2 pkt. 9a p.z.p. umową ramową jest umowa zawarta pomiędzy zamawiającym a jednym lub większą liczbą wykonawców, której celem jest ustalenie warunków dotyczących przyszłych zamówień publicznych udzielanych przez zamawiającego w danym okresie.

Celem umowy ramowej jest więc ustalenie warunków dotyczących zamówień, jakie mogą zostać udzielone w ramach wykonania umowy ramowej, w tym cen oraz wielkości lub zakresu tych zamówień. Ceny zaoferowane przez wykonawców ubiegających się o zawarcie umowy ramowej mają zatem charakter orientacyjny i służą jedynie do ustalenia rankingu ofert w postępowaniu. Warto zwrócić w tym miejscu uwagę na treść art. 101 ust. 3 p.z.p., który stanowi, iż oferta składana w wyniku zaproszenia do udziału w postępowaniu w sprawie udzielania zamówień objętych umową ramową nie może być mniej korzystna od oferty złożonej w postępowaniu prowadzonym w celu zawarcia umowy ramowej. Z powyższego przepisu wynika zatem wprost, że wykonawca nie może zaoferować w okresie obowiązywania umowy ramowej warunków mniej korzystnych niż przy zawieraniu umowy ramowej.

Zauważyć również należy, że zawarcie umowy ramowej nie powoduje powstania po stronie podmiotów ją zawierających, roszczenia ani o udzielenie zamówienia ani o wykonanie zamówienia. Jak wskazał J. Jerzykowski, wykonawca, który zawarł umowę ramową nie jest tym samym zobowiązany do uczestniczenia w postępowaniach zmierzających do udzielenia zamówień realizacyjnych. „Ustawa nie wskazuje, aby poprzez zawarcie umowy ramowej wykonawca zaciągał względem zamawiającego zobowiązanie do każdorazowego uczestniczenia w postępowaniu prowadzonym w celu udzielenia zamówienia realizacyjnego.”  (vide: J. Jerzykowski [w:] W. Dzierżanowski, J.  Jerzykowski, M. Stachowiak, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, WKP 2012). Brak takiej regulacji wynika z oczywistego, jak racjonalnie należałoby przyjąć, założenia, że wykonawca, który zawarł umowę ramową, będzie zainteresowany udziałem w uzyskaniu takiego zamówienia, bez konieczności nakładania na niego kontraktowego obowiązku udziału w postępowaniach zmierzających do udzielenia zamówień realizacyjnych.

Wykonawca, z którym została zawarta umowa ramowa, znajduje się bowiem w korzystniejszej sytuacji niż pozostali uczestnicy rynku. Zamawiający w zakresie przedmiotu umowy ramowej nie musi organizować w pełni otwartych procedur zamówień publicznych, lecz może jedynie zapraszać do udziału w postępowaniu podmioty, z którymi zawarł umowę ramową. Autor w komentarzu wskazał jednak, iż „Pomimo że prawo zamówień publicznych nie przesądza, aby ex lege wykonawca zaciągał zobowiązanie uczestnictwa w postępowaniach zmierzających do udzielenia zamówień realizacyjnych, wydaje się jednak, że nie stoi to na przeszkodzie takiemu ukształtowaniu umowy ramowej na mocy czynności prawnej stron. Wówczas treść umowy ramowej przesądzałaby o tym, iż z uprawnieniem zamawiającego do udzielenia zamówienia realizacyjnego skorelowany byłby obowiązek wykonawcy wzięcia udziału w takim postępowaniu. Aby jednak doszło do zaciągnięcia przez wykonawcę (wykonawców) takiego zobowiązania, musi ono jasno wynikać ze specyfikacji istotnych warunków zamówienia dla postępowania zmierzającego do zawarcia umowy ramowej.” (vide: J. Jerzykowski, op. cit.).

W świetle powyższego przyjąć trzeba, że dopuszczalny będzie zapis umowy ramowej dotyczący zasad naliczania kar umownych za nie złożenie oferty na zaproszenie skierowane przez zamawiającego. Wątpliwe jest natomiast zastrzeżenie możliwości nałożenia na wykonawcę kary umownej z tytułu złożenie oferty na warunkach mniej korzystnych niż określone w umowie ramowej. Takie działanie wykonawcy jest bowiem z góry wykluczone przepisami prawa, co wynika z powołanego wyżej art. 101 ust. 3 p.z.p.