Powód domagał się od Straży Miejskiej uchylenia negatywnej oceny okresowej z 2012 r. Twierdził, że poszczególne oceny punktowe są nieobiektywne i niesprawiedliwe, a część opisowa oceny miała na celu zdyskredytowanie jego osoby w oczach współpracowników i pracodawcy.

Sąd rejonowy uchylił tę ocenę okresową i ustalił opłatę od roszczenia niemajątkowego, którą nakazał pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa. Uznał, że droga sądowa w tego rodzaju sprawach jest dopuszczalna, a podstawę powództwa stanowi art. 189 k.p.c. Zdaniem sądu powód miał interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie, gdyż zgodnie z ustawą z 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2016 poz. 902; dalej jako - ustawa) uzyskanie ponownej oceny negatywnej uprawniało pracodawcę do wypowiedzenia stosunku pracy. Wyrok sądu rejonowego zaskarżyła pozwana, jednak sąd okręgowy oddalił jej apelację.
Kwestionowanie oceny okresowej.

Sąd Najwyższy uznał, że skarga kasacyjna pozwanej miała uzasadnione podstawy. Ocenił, że przedmiotem sporu jest dopuszczalność sądowego kwestionowania oceny okresowej przez pracownika samorządowego. Dokonywanie ocen okresowych jest w tym przypadku uregulowane w art. 27 ustawy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i piśmiennictwie powszechnie akceptowany jest pogląd o możliwości kwestionowania oceny okresowej przez pracownika samorządowego w razie odwołania się od dokonanego wypowiedzenia umowy o pracę. Nie wyjaśnia to jednak, czy dopuszczalne jest samodzielne kwestionowanie oceny okresowej, jeżeli nie doszło jeszcze do wypowiedzenia umowy o pracę. Był to podstawowy problem decydujący o rozstrzygnięciu w omawianej sprawie.

SN: niedopuszczalna analogia z ustawy o służbie cywilnej

Przepisy ustawy nie zawierają podstawy materialnej roszczenia o uchylenie oceny okresowej pracownika samorządowego. Nie jest w tym przypadku dopuszczalne stosowanie analogii z ustawy z 21.11.2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1345), w której wyraźnie przewidziano możliwość odwołania do sądu pracy w razie nieuwzględnienia sprzeciwu pracownika. Wynika z tego, że ustawodawca nie przewidział możliwości odwołania się od oceny okresowej pracownika samorządowego poza postępowaniem w sprawie odwołania od wypowiedzenia. Tak więc kwestionowanie negatywnej oceny okresowej przez pracownika samorządowego podlega kontroli sądu pracy rozpatrującego odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę. Jest to możliwe, nawet jeżeli pracownik nie odwołał się od oceny do kierownika jednostki w trybie art. 27 ust. 5 ustawy.

SN: ocena okresowa nie kreuje prawa ani stosunku prawnego

Nie wynika jednak z powyższego, że niemożliwe jest dochodzenie jakichkolwiek innych roszczeń związanych z dokonaną oceną okresową opartych na innej podstawie materialnej. Zdaniem Sądu Najwyższego przepis art. 189 k.p.c. nie może jednak stanowić samoistnej materialnej podstawy powództwa pracownika o uchylenie oceny okresowej, gdyż negatywna ocena okresowa nie kreuje sama z siebie żadnego prawa ani stosunku prawnego. Powództwo o ustalenie nie może natomiast skutecznie zmierzać do ustalenia faktów niemających prawotwórczego charakteru. Nie można jednak wykluczyć, że negatywna ocena może wywołać skutki w zakresie praw lub obowiązków pracowniczych. Może także naruszyć dobra osobiste pracownika. W każdym z tych przypadków konieczne jest jednak wskazanie (przez powoda lub sąd) konkretnej podstawy materialnej dochodzonych roszczeń. Sąd Najwyższy wielokrotnie przyjmował, że podstawę materialną takich roszczeń mogłyby stanowić przepisy kodeksu pracy lub przepisy kodeksu cywilnego w związku z odesłaniem zawartym w art. 300 k.p. (tak wskazano np. w wyrokach Sądu Najwyższego z 9.07.2008 r., sygn. akt I PK 14/08, LEX nr 497690 czy z 5.04.2007 r., sygn. akt I PK 312/06, LEX nr 485849).

Podsumowanie

Podsumowując, w omawianej sprawie konieczne było wskazanie podstawy materialnoprawnej powództwa. Obowiązek ten, jeżeli nie uczynił tego powód, zgodnie z zasadą iura novit curia obciąża sąd. Z uwagi na to, że wskazany przez sąd okręgowy art. 189 k.p.c. nie mógł stanowić podstawy materialnej powództwa, SN stwierdził, że w zaskarżonym wyroku nie została określona uzasadniona podstawa uchylenia oceny okresowej powoda. SN dodał, że wyjątkowo jest dopuszczalne zakwestionowanie oceny okresowej przed dokonaniem wypowiedzenia, jednak w takim przypadku konieczne jest wyraźne wskazanie materialnej podstawy powództwa, której nie zawiera art. 27 ustawy. Podstawę materialną roszczeń z tym związanych mogą stanowić konkretne przepisy kodeksu pracy lub kodeksu cywilnego stosowane z mocy odesłania z art. 300 k.p. Z powyższych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania (wyrok SN z 31.01.2017 r., sygn. akt I PK 49/16, LEX nr 2216193).