Wojewoda zarządzeniem zastępczym stwierdził wygaśnięcie mandatu radnego rady gminy, zarzucając mu prowadzenie działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminy, w której uzyskał mandat.

Organ nadzoru ustalił, iż radny sprawował jednocześnie funkcję prezesa ochotniczej straży pożarnej (OSP) w gminie. Wojewoda wskazał, że OSP korzystała z nieruchomości, będącej własnością gminy i prowadziła działalność gospodarczą w oparciu o to mienie polegającą na sprzedaży alkoholu na organizowanych w remizie OSP zabawach tanecznych. Organ podkreślił, iż pomimo ciążącego na radnym obowiązku nie zrzekł się on funkcji prezesa OSP w ciągu 3 miesięcy od złożenia ślubowania, zaś rada gminy, nie stwierdziła wygaśnięcia mandatu radnego.

Skargę na zarządzenie wniósł radny, zarzucając rażące naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię przepisu art. 24f ust. 1 i 1a ustawy o samorządzie gminnym polegającą na niewłaściwym uznaniu, że prowadził działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia gminy.

WSA rozpatrując skargę zwrócił uwagę, iż zarządzenie zastępcze jest aktem nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego. W zakresie badania legalności aktów nadzoru nad działalnością jednostki samorządu terytorialnego kluczowe znaczenie ma art. 148 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 270), zgodnie z którym, sąd administracyjny uwzględniając skargę jednostki samorządu terytorialnego na akt nadzoru uchyla ten akt. Wbrew literalnemu brzmieniu art. 148 znajduje on również zastosowanie w przypadku skarg na akty nadzoru pochodzących od podmiotów innych niż jednostki samorządu terytorialnego, o ile podmiotom tym przepisy szczególne przyznają uprawnienie do zaskarżania tych aktów.

Za taki przepis szczególny uznać zaś należy art. 98a ust. 3  ustawy o samorządzie gminnym  stanowiący, iż uprawnionym do złożenia skargi na zarządzenie zastępcze wojewody w przedmiocie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego, wygaśnięcia mandatu wójta, odwołania ze stanowiska albo rozwiązania umowy o pracę z zastępcą wójta, sekretarzem gminy, skarbnikiem gminy, kierownikiem gminnej jednostki organizacyjnej gminy i osoba zarządzającą lub członkiem organu zarządzającego gminna osoba prawną, jest również osoba, której interesu prawnego lub uprawnienia dotyczy zarządzenie zastępcze.

WSA przypomniał, iż wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lipca 2007 r., sygn. P 19/04 ówcześnie obowiązujący art. 98a ust. 3  ustawy o samorządzie gminnym  stanowiący, iż odnośnie zarządzenia zastępczego przepis art. 98 stosuje się odpowiednio uznany został za niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie w jakim uniemożliwiał radnemu zaskarżenie zarządzenia zastępczego stwierdzającego wygaśnięcie jego mandatu. W uzasadnieniu swojego orzeczenia TK zauważył, iż zachodzi daleko idące podobieństwo funkcji wypełnianych przez uchwałę rady gminy stwierdzającą wygaśnięcie mandatu radnego oraz przez zarządzenie zastępcze wojewody o tożsamej treści. Obie czynności zmierzają bowiem do autorytatywnego potwierdzenia (ex tunc) skutku prawnego, jaki wystąpił z mocy ustawy. Z punktu widzenia uprawnień jednostki oba działania organów dotyczące stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego wywołują zatem tożsame skutki prawne. Wobec tego sytuacja prawna zainteresowanego radnego nie powinna być różnicowana w zależności od tego, czy jest on adresatem uchwały rady gminy, czy też zarządzenia zastępczego wojewody.

W wypadku podjęcia uchwały rady gminy w sprawie wygaśnięcia mandatu radnego z powodu naruszenia art. 24f  ustawy o samorządzie gminnym , prawo jednostki do sądu gwarantuje art. 101 ust. 1  ustawy o samorządzie gminnym . Zgodnie z tym przepisem, każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może - po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia - zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. Natomiast art. 98 ust. 3 w zw. z art. 98a ust. 3  ustawy o samorządzie gminnym  w jego brzmieniu ocenianym przez Trybunał expressis verbis uprawniał do zaskarżenia zarządzenia zastępczego wojewody o wygaśnięciu mandatu radnego jedynie gminę lub związek międzygminny, których interes prawny, uprawnienie albo kompetencja zostały naruszone. Tym samym ustawodawca zdaniem Trybunału Konstytucyjnego pozbawił zainteresowanego radnego sądowej ochrony praw naruszonych powyższym zarządzeniem. W następstwie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego doszło z dniem 28 października 2008 r. do zmiany art. 98a ust. 3  ustawy o samorządzie gminnym , w następstwie której uzyskał on brzmienie aktualnie obowiązujące, to jest, iż przepis art. 98 stosuje się odpowiednio, z tym że uprawniona do złożenia skargi jest również osoba, której interesu prawnego lub uprawnienia dotyczy zarządzenie zastępcze (art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 września 2008 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 180, poz.1111 z 2008 r.).


Na podstawie: Wyrok WSA w Poznaniu z 16 sierpnia 2012 r., sygn. akt II SA/Po 427/12, nieprawomocny

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)