Jesteśmy jednostką samorządu terytorialnego. Wpływy z wydawanych pozwoleń na sprzedaż alkoholu przeznaczamy na wydatki programu profilaktyki przeciwalkoholowej. Wpływy ujmujemy jako dochód budżetu a wydatki jako wydatki budżetu.

Ostatnio dostaliśmy pismo od RIO informujące, że środki te powinny być gromadzone na odrębnym rachunku bankowym. Dzisiaj RIO poinformowało nas, że Program profilaktyki przeciwalkoholowej powinien być prowadzony w formie funduszu celowego, tak jak Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Czy jest przepis, który o tym wyraźnie mówi? Jak powinno być właściwie?

W obowiązujących regulacjach prawnych nie nałożono na gminy obowiązku tworzenia wyodrębnionych funduszy celowych o jakie chodzi w pytaniu, ale określono zasady gromadzenia i wydatkowania środków oraz zasady organizacji profilaktyki przeciwalkoholowej w ramach gminnych programów. W każdym jednak przypadku ewidencja gromadzonych i wydatkowanych środków powinna zapewniać możliwość pełnej kontroli, co może być realizowane m.in. poprzez utworzenie odrębnego rachunku bankowego lub poprzez wyodrębnienie subkonta na odpowiednich kontach realizatora gminnego programu profilaktyki przeciwalkoholowej.

Uzasadnienie

Problematyka poruszona pytaniu jest regulowana m.in. przez następujące akty prawne:
• ustawę z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.) - dalej u.f.p.;
• ustawę z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zm. - dalej u.w.t.p.a.

Szczególną rangę wśród aktów wykonawczych odgrywają tworzone na bazie przepisów organizacyjnych samorządów gminne programy w postaci gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, stanowiących część strategii rozwiązywania problemów społecznych, uchwalanego corocznie przez radę gminy.

Programy te mogą być realizowane przez gminne ośrodki pomocy społecznej, o którym mowa w przepisach o pomocy społecznej, lub inne jednostki wskazaną w programie przyjętym np. Uchwałą Rady Gminy. Zgodnie z art. 29 ust. 4 i 5 u.f.p. fundusz celowy, który realizuje zadania wyodrębnione z budżetu:
1) państwa - jest państwowym funduszem celowym;
2) gminy, powiatu lub województwa - jest gminnym, powiatowym lub wojewódzkim funduszem celowym.

Podstawą gospodarki finansowej funduszu celowego jest roczny plan finansowy.

Ustawa nie określa więc wymogu tworzenia wprost funduszu celowego o jaki chodzi w pytaniu. Jeżeli jednak taka będzie wola Rady Gminy, to nie ma formalnych przeszkód, aby taki fundusz utworzyć z zastrzeżeniem, iż tendencją jest ograniczanie tworzenia wyodrębnianych funduszy celowych wyłącznie do tych, które tworzone są np. na podstawie szczegółowych ustaw.

Z kolei w myśl art. 41 u.w.t.p.a. prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu należy do zadań własnych gmin. Realizacja tych zadań jest prowadzona w postaci gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, stanowiącego część strategii rozwiązywania problemów społecznych, uchwalanego corocznie przez radę gminy. Program jest realizowany przez ośrodek pomocy społecznej, o którym mowa w przepisach o pomocy społecznej, lub inną jednostkę wskazaną w programie. W celu realizacji programu wójt (burmistrz, prezydent miasta) może powołać pełnomocnika.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 u.w.t.p.a. dochody z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych wykorzystywane mogą być jedynie na realizację gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i nie mogą być przeznaczone na inne cele. Oznacza to, że ww. środki finansowe nie wykorzystane w danym roku budżetowym powinny zostać uchwałą rady gminy (na podstawie art. 191 u.f.p.) zamieszczone w wykazie wydatków, które nie wygasają z upływem roku budżetowego i są przeznaczone w następnym roku na realizację gminnych programów.

Aby zadość uczynić ww. wymogom należy ewidencjonować zarówno wpływy jak i wydatki z tytułów o jakie chodzi w pytaniu w sposób zapewniających kontrolę ich przepływów oraz ich racjonalne planowanie np. w formie planu finansowego stanowiącego integralną cześć Gminnego programu.