Obligatoryjne przeprowadzenia przetargu jest jedną z bardziej kontrowersyjnych dla gmin kwestii „reformy odpadowej” z wprowadzonej ustawą z lipca 2011 r. Samorządy gminne, co znalazło odzwierciedlenie we wniosku Inowrocławia, sprzeciwiają się ustawowemu rozwiązaniu obowiązkowego organizowania przetargów, bowiem ogranicza ono wybór sposobu realizowania zadania własnego poprzez uniemożliwienie powierzenia samorządowym zakładom lub spółkom prawa handlowego utworzonym przez samorządy odbioru odpadów komunalnych z pominięciem procedury przetargowej. Wykorzystanie zakładów i spółek przed reformą było dość popularne, a gminy poniosły już koszty związane ze zorganizowaniem i wyposażeniem w odpowiedni sprzęt takich podmiotów. W wypadku niewygrania przetargu, podmiotom tym grozi likwidacja albo przynajmniej znaczna zmiana dotychczas prowadzonej działalności.

Zakres żądanej kontroli przepisów z Konstytucją był bardzo szeroki. Obejmował: art. 2, art. 9, art. 16 ust. 2, art. 91 ust. 3, art. 165 i art. 166 ust. 1 Konstytucji oraz Europejską Kartę Samorządu Lokalnego z 1985 r.
Trybunał nie uznał żadnego z podnoszonych argumentów mających wskazywać na brak konstytucyjności ustawy za zasadny. Główną przyczyną umorzenia postępowania był wcześniejszy wyrok Trybunału o sygn. akt K 17/12 z 28 listopada 2013 r., badający m.in. zgodność z Konstytucją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w tym samym zakresie, co we wniosku Inowrocławia (zakres rozpatrywany w sprawie K 17/12 był szerszy w stosunku do sprawy K 52/12).

Trybunał w sprawie K 52/12 podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko, zgodnie z którym oba przepisy, tj. art. 6d ust. 1 oraz art. 6e ustawy są precyzyjne i komunikatywne w stopniu pozwalającym na przyjęcie ich zgodności z zasadą prawidłowej legislacji wynikającą z art. 2 Konstytucji.

Podnoszony we wniosku brak spójności pomiędzy ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach a ustawą prawo zamówień publicznych, Trybunał uznał, że jest poza jego kognicją, bowiem argument ma naturę horyzontalną (ustawa – ustawa), a Trybunał jest powołany do kontroli hierarchicznej zgodności aktów prawnych (np. ustawa z Konstytucją).

Nałożony w ustawie obowiązek organizowania przetargów nie stanowi nadmiernej ingerencji w sferę samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, co przesądza o zgodności z art. 166 ust. 1 w związku z art. 16 ust. 2 Konstytucji. Na poparcie tego stanowiska Trybunał podniósł argument, że „organizowanie przetargów zgodnie z prawem zamówień publicznych oraz ograniczenie udziału gminnych jednostek organizacyjnych umożliwia zachowanie konkurencji o rynek oraz zapobiega monopolizacji odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych przez gminne zakłady”. Odwołał się również do konstytucyjnego nakazu ochrony środowiska, który „jest celem państwowości polskiej”.

Ostatecznie Trybunał uznał, że oba przepisy ustawy, chociaż ograniczają swobodę gmin w wyborze sposobu wykonywania zadania własnego, to są uzasadnione w świetle konstytucyjnych norm i wartości oraz nie stanowią nadmiernej ingerencji prawodawczej. Ponadto przepisy te gwarantują, że zaangażowanie w prowadzenie gospodarki odpadami komunalnymi gminy, współdziałając lub konkurując z podmiotami prawa prywatnego, będą to czynić w formach i na zasadach rynkowych. Przez to ustawodawca starał się ograniczyć ingerencję w swobodę działalności gospodarczej.

@page_break@


Trybunał zauważył, że regulacje zamieszczone w skarżonych artykułach nie pozbawiają gminy realizacji zadania własnego. Jest to nadal zadanie lokalne, kreatywne, wykonywane samodzielnie, za wykonanie którego odpowiedzialność ponosi gmina. Prowadzi to do wniosku, że zakwestionowane przepisy nie przekreślają cech konstytucyjnych zadania własnego, nie prowadzą również do uniemożliwienia jego wykonywania.

Rada Miejska Inowrocławia we wniosku podnosiła również brak spójności pomiędzy celami reformy gospodarowania odpadami przez gminę, takimi jak uszczelnienie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, zmniejszenie ilości odpadów komunalnych, w tym odpadów ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, całkowite wyeliminowanie nielegalnych składowisk odpadów a kwestionowanymi przepisami ograniczającymi sposób realizacji zadania własnego. Trybunał powołał się na zasadę proporcjonalności (wywodzoną z art. 2 Konstytucji), która, w przypadku samorządu terytorialnego, może być rozumiana jako ogólnie rozumiany zakaz nadmiernej ingerencji w sferę samodzielności jednostek samorządu terytorialnego. Kwestionowane przepisy takiej nadmiernej ingerencji nie wprowadzają.

Akceptacji Trybunału nie znalazły również zarzuty o niezgodności pomiędzy skarżonymi przepisami a prawem unijnym. Trybunał w uzasadnieniu dokonał szerokiego omówienia relacji pomiędzy regulacjami prawa wspólnotowego odnoszącymi się do udzielania zamówień „in house”, a obowiązkiem przeprowadzenia przetargu przez gminę. Kończy je konkluzja, że w oczywisty sposób ta ostatnia regulacja odnosi się do problematyki europejskiego prawa zamówień publicznych. Z wprowadzonej w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE możliwości korzystania z zamówień bezpośrednich nie wynika zakaz wprowadzania przez ustawodawcę krajowego procedur przetargowych w celu wyłonienia wykonawcy określonego zadania publicznego.

Rozpatrywana przez Trybunałem sprawa – jako druga, dotyczyła reformy gospodarowania odpadami przez gminy. Trybunał jednoznacznie podkreślił w niej znaczącą rolę ustawodawcy w kształtowaniu obowiązków gminy odnoszących się do gospodarki odpadami komunalnymi. Ingerencja polegająca na ograniczeniu w wyborze sposobu wykonania zadania własnego gminy polegająca na obowiązkowym organizowaniu przetargu, nie narusza gwarancji samorządu terytorialnego przyznanych przez Konstytucję.