Przygotowanie oraz realizacja programów polityki zdrowotnej stanowi zadanie własne gmin, powiatów i województw. Z ostatniego raportu NIK wynika jednak, że samorządy rzadko wydatkują na ten cel środki finansowe. JST nie mają bowiem wystarczających funduszy na realizację tego zadania.

Na niską skuteczność samorządowych programów polityki zdrowotnej mają również wpływ liczne wady systemowe. Problemem jest choćby różna dostępność programów, w zależności od miejsca zamieszkania. Dla mieszkańców gmin o niskich dochodach jest ona utrudniona ,ponieważ ich zakres zależy od statusu materialnego konkretnej JST. Z przeprowadzonej kontroli wynika, że różnice pomiędzy bogatymi, a biednymi województwami są nawet dziesięciokrotne.

Izba sygnalizuje również, że brakuje szczegółowych wskazówek związanych z opracowywaniem, realizacją i monitorowaniem programów. Poprawy wymaga ponadto koordynacja wykonania programów przez samorządy. Skutkiem zaniedbań w tej kwestii jest powielanie się niektórych działań na danym obszarze.

Niektóre JST starały się jednak podejmować inicjatywy w zakresie ochrony zdrowia mieszkańców. W latach 2013 - 2015, zbadane samorządy zrealizowany 178 programy polityki zdrowotnej, na które wydały blisko 40 mln zł. Największą popularnością cieszyły się działania profilaktyczne, związane z nieobowiązkowymi szczepieniami ochronnymi.

Jak wynika z przeprowadzonych przez NIK badań, ponad połowa skontrolowanych samorządów nie przygotowała dokumentów strategicznych, odnoszących się działań planowanych w dłuższej perspektywie czasu. W rezultacie trudno było ocenić, czy przeprowadzone działania w znaczący sposób wpłynęły na zaspokojenie potrzeb zdrowotnych mieszkańców regionu. Z raportu wynika także, że połowa kontrolowanych JST nie analizowała skutków programów czy ich skuteczności.

Mając na względzie wzrost efektywności realizowania przez samorządy programów polityki zdrowotnej (a w związku z tym poprawę zdrowia mieszkańców), NIK apeluje do Ministra Zdrowia o podjęcie następujących działań:
- przygotowanie w porozumieniu z innymi podmiotami zbioru dobrych praktyk, dotyczących samorządowych programów polityki zdrowotnej, oraz wzorcowych programów, których przedmiotem byłyby najważniejsze problemy zdrowotne Polaków;
- zagwarantowanie stałego i proporcjonalnego do potrzeb źródła finansowania samorządowych programów ;
- zmiany w koordynacji działań dokonywanych w ramach programów pomiędzy JST, a administracją rządową i NFZ.

Zdaniem NIK, konieczne jest również zainicjowanie procesu legislacyjnego, którego celem byłoby dokonanie zmian w przepisach dotyczących programów polityki zdrowotnej. Modyfikacje miałyby ułatwić wdrażanie programów, gwarantując w ten sposób zachowanie właściwej jakości i uniezależnienie rozpoczęcia ich wykonywania od oczekiwania, na opinię Agencji Oceny Technologii Medycznej i Taryfikacji.

(nik.gov.pl)