Czytaj też: Nadzór nad planowaniem przestrzennym w świetle projektu Kodeksu urbanistyczno-budowlanego
Szczególną uwagę należy poświęcić projektowi Kodeksu urbanistyczno-budowlanego w zakresie nadzoru nad planem miejscowym, który jako jedyny akt planowania przestrzennego jest nadzorowany jednocześnie przez wojewodę i regionalną izbę obrachunkową. Projekt k.u.b. wprowadza novum polegające na tym, że ten sam akt prawny – uchwała rady gminy w sprawie planu miejscowego podlega jednoczesnemu nadzorowi obu wymienionych organów. Zgodnie z projektowanym art. 235 § 1 k.u.b., wojewoda lub regionalna izba obrachunkowa mogą stwierdzić nieważność aktu w terminie 60 dni od dnia doręczenia.
Z proponowanej regulacji wynika, że wojewoda i r.i.o. wydają własne, odrębne rozstrzygnięcia nadzorcze w sprawie stwierdzenia nieważności planu miejscowego. Kompetencje nadzorcze wojewody i regionalnej izby obrachunkowej są rozłączne, nie ma bowiem mowy o „współkompetencji nadzorczej”. Pomimo, że zarówno Konstytucja, jak i u.s.g. stanowią, że r.i.o. jest organem nadzoru nad działalnością j.s.t. w sprawach finansowych, to w przypadku proponowanej regulacji, w praktyce problematyczne może okazać się ustalenie „zakresu merytorycznego” nadzoru pomiędzy wojewodą a izbą w stosunku do poszczególnych ustaleń planistycznych.
Z projektowanego art. 233 pkt 2 k.u.b. wynika, że wójt w terminie 7 dni od dnia podjęcia, przedstawia wojewodzie uchwałę w sprawie planu miejscowego wraz z załącznikami oraz dokumentacją prac planistycznych – w celu oceny ich zgodności z prawem. Zgodnie natomiast z projektowanym art. 234 k.u.b., wójt, w terminie 7 dni od dnia ich podjęcia, przedstawia regionalnej izbie obrachunkowej uchwałę w sprawie planu miejscowego. Z brzmienia przywołanych przepisów wynika, że wójt przedstawia obu organom nadzoru uchwałę w sprawie planu miejscowego w terminie 7 dni od dnia ich podjęcia. W praktyce termin doręczenia uchwały wojewodzie i r.i.o. może być różny, co determinuje możliwość rozpoczęcia biegu 60-dniowego terminu do stwierdzenia nieważności planu miejscowego w różnej dacie.
Skoro na podstawie projektowanej regulacji mogą zostać wydane dwa, odrębne rozstrzygnięcia nadzorcze w różnym terminie, to mogą w konsekwencji także być doręczane gminie w różnym terminie, co oznacza:
różne daty uprawomocnienia się rozstrzygnięć nadzorczych dotyczących tego samego aktu;
- różne terminy wniesienia skargi do sądu administracyjnego na rozstrzygnięcie nadzorcze;
- konieczność wniesienia dwóch odrębnych skarg na rozstrzygnięcia nadzorcze.
Proponowana regulacja ma na celu włączenie izb jako specjalistycznego organu nadzoru w sprawach finansowych. Niemniej nieprecyzyjne uregulowanie może w praktyce prowadzić do częstych naruszeń właściwości pomiędzy wojewodami a r.i.o., co będzie skutkować uchyleniem rozstrzygnięć nadzorczych przez sądy administracyjne
Projekt k.u.b. przewiduje również w art. 239 k.u.b. środek nadzoru w postaci zarządzenia zastępczego wojewody. Jeżeli wskutek wyłączenia radnych rada gminy stała się niezdolna, z braku wymaganej liczby radnych, do przystąpienia do sporządzenia lub do uchwalenia lokalnego aktu planowania przestrzennego, akt ten może, na łączny wniosek wójta i rady gminy, przyjąć wojewoda w drodze zarządzenia zastępczego ogłaszanego w dzienniku urzędowym województwa. Celem projektowanej regulacji jest zapewnienie możliwości sporządzenia i przyjęcia lokalnego aktu planowania przestrzennego w razie wyłączenia większości bądź wszystkich radnych organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.
Omawiając problematykę nadzoru w sprawach planowania i zagospodarowania przestrzennego przez jednostki samorządu terytorialnego, należy również zwrócić uwagę, na projektowaną regulację art. 166 k.u.b., która znajduje się w rozdziale 6 kodeksu, poświęconym wprowadzaniu do lokalnych aktów planowania przestrzennego ponadlokalnych inwestycji celu publicznego. Art. 165 § 1 k.u.b. przewiduje obowiązek gminy dostosowania studium lub planu miejscowego do decyzji dokonującej lokalizacji inwestycji celu publicznego, jeżeli lokalizacja nastąpiła w tej decyzji niezgodnie z ustaleniami studium lub planu miejscowego. Projekt przewiduje różne terminy realizacji obowiązku prawodawczego, ponieważ zgodnie z art. 165 § 3 k.u.b., uchwalenie zmiany studium lub planu miejscowego następuje w terminie:
1) 12 miesięcy od dnia doręczenia decyzji - w przypadku inwestycji celu publicznego I klasy;
2) 18 miesięcy od dnia doręczenia decyzji - w przypadku inwestycji celu publicznego II klasy.
Realizacja przedstawionego obowiązku została zabezpieczona szczególną kompetencją wojewody - który w przypadku gdy gmina nie dostosowała studium oraz planów miejscowych w określonych terminach – sporządza plan miejscowy bądź powierza marszałkowi województwa, na podstawie porozumienia, sporządzenie projektu planu miejscowego. Projektodawca zastrzega również, że plan miejscowy sporządzony przez wojewodę w zastępstwie bezczynnych organów gminy:
- obejmuje obszar lokalizacji inwestycji wraz ze strefami bezpieczeństwa;
- uchyla w całości lub w części plany miejscowe dotyczącego tego samego obszaru, zawierające ustalenia sprzeczne z decyzją dokonującą lokalizacji inwestycji;
- zawiera ustalenia w zakresie przeznaczenia terenu.
Dodatkowo projektowany art. 240 k.u.b. przewiduje również środki tzw. miękkiego nadzoru, które polegają na stwierdzeniu naruszenia obowiązków organów samorządowych w drodze zarządzenia wojewody, ogłaszanego w dzienniku urzędowym województwa, tj.:
naruszenia obowiązku sporządzenia i przedstawienia radzie gminy raportu o stopniu aktualności lokalnych aktów planowania przestrzennego;
naruszenia obowiązku realizacji inwestycji, o których mowa w art. 255 § 3 w terminach określonych w art. 255 § 2 k.u.b.
System środków nadzoru nad planowaniem przestrzennym przez j.s.t. jest w świetle projektu Kodeksu urbanistyczno-budowlanego rozbudowany i szczegółowy. Niemniej należy mieć na uwadze, że wymóg skuteczności nadzoru na działalnością j.s.t. nie może być realizowany w oderwaniu od zasady proporcjonalności ingerencji nadzorczej do stopnia naruszenia prawa, a także zasady szczegółowości kompetencji nadzorczej. Tymczasem proponowane rozwiązania w wielu przypadkach budzą wątpliwości co do zapewnienia j.s.t. należytej ochrony samodzielności w sferze zadań związanych z planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym.
