Dla pracowników samorządowych czas wyborów jest jednak zawsze okresem bardzo wytężonej pracy, niejednokrotnie pracy w godzinach nadliczbowych, a czasem także wykonywanej nieoficjalnie dla i za członków obwodowych komisji wyborczych. Ustawodawca „naiwnie” założył (co ma odzwierciedlenie we wszystkich ordynacjach), że gwarancją uczciwości i rzetelności przeprowadzenia głosowania jest włączenie do procesu wyborczego jak największego czynnika społecznego. Założenie poprawne co do idei nastręcza bardzo wiele trudności w praktyce z uwagi na skalę sformalizowania operacji, jaką jest głosowanie. Członkowie obwodowych komisji wyborczych, zgłaszając chęć uczestnictwa w pracach komisji, z reguły są nieświadomi nie tylko trudności wynikających z formalizacji zadania, którego się podejmują, ale przede wszystkim odpowiedzialności za nieprawidłowości, jeżeli okaże się, że miały one wpływ na wynik wyborów i wystąpiły z winy komisji. Na szczęście znacznemu ograniczeniu uległo zjawisko traktowania uczestnictwa w pracach komisji jako okazji zarobienia „kilku złotych”, a przez władzę oraz polityków lokalnych jako okazję do udowodnienia swojej wrażliwości społecznej i preferowanie do komisji osób długotrwale bezrobotnych.

Obawy Państwowej Komisji Wyborczej (dalej: PKW) o prawidłowy przebieg wyborów, przekuwane również dla dobra członków komisji w szczegółowy instruktaż w formie wiążących wytycznych, skutkują – zdaniem autora – nadmiernym formalizmem zbyt wielu czynności wyborczych. Powołani na kilkanaście dni przed wyborami członkowie obwodowych komisji, niebędący prawnikami albo administratywistami, „zderzają się” z olbrzymią materią dotyczącą procedur wyborczych. Procedury te w każdych wyborach są odmienne i rutynowe stosowanie niektórych rozwiązań nie zawsze jest właściwe. Samo doświadczenie pracy w komisjach nie tylko nie pomaga, ale często paradoksalnie jest źródłem błędów. Dlatego członkowie komisji powinni szczegółowo poznać odpowiednie obszary ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 467) oraz uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 26 kwietnia 2010 r. w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych, dotyczących zadań i trybu pracy w przygotowaniu i przeprowadzeniu głosowania w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 20 czerwca 2010 r. (M.P. Nr 33, poz. 476) (dalej: wytyczne). Dziwić może fakt, że PKW w trosce o koszty przeprowadzenia głosowania nie zapewnia kompletu tych dokumentów dla wszystkich członków komisji, ograniczając się jedynie do przekazania 2–3 egzemplarzy (na komisję) oraz przeprowadzenia obowiązkowego jednego szkolenia, co przy zakresie przepisów, które należy opanować, i możliwościach ludzkiej percepcji jest bardzo ryzykowne. Być może na „przeszkodzie” zmiany tej praktyki stoi nieświadomość PKW o skali nieprawidłowości w pracach obwodowych komisji wyborczych.

Bez znajomości wytycznych PKW regulujących większość kwestii związanych z przygotowaniem lokalu wyborczego i przeprowadzeniem głosowania w obwodzie nie jest możliwe prawidłowe przeprowadzenie wyborów. Zarówno ustawa o wyborze Prezydenta RP, jak i wytyczne odpowiedzialnością za przeprowadzenie głosowania w obwodzie obarczają wyłącznie komisję wyborczą, a wójta (burmistrza, prezydenta miasta) czynią odpowiedzialnym jedynie za obsługę i techniczno-materialne warunki pracy tej komisji (art. 21 ust. 2 ustawy). PKW w wydawanych przez siebie dotychczas oświadczeniach z reguły „nie zauważa”, jaki wpływ na funkcjonowanie obwodowych komisji wyborczych ma fakt, że w ich skład wchodzą osoby niejednokrotnie całkowicie nieprzygotowane do tej roli. Zbyt dosłowne traktowanie autonomiczności komisji może skutkować tym, że głosowanie w danym obwodzie zostanie przeprowadzone z naruszeniem przepisów prawa (co nie jest na szczęście jednoznaczne z negatywnym wpływem na wynik wyborów). Z kolei w świetle obowiązujących przepisów zbyt głęboka ingerencja w prace komisji czynnika urzędniczego takim naruszeniem prawa będzie w istocie. Dlatego warto wyspecyfikować czynności, które powinni zrealizować pracownicy samorządowi, aby z jednej strony nie naruszyć autonomii komisji, a z drugiej, by jej społeczni członkowie sprostali nałożonym obowiązkom. Prawdopodobnie w tym duchu przed kilku laty wprowadzono w ordynacjach wyborczych prawo wyznaczania do komisji przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) pracowników urzędów gminy lub gminnych jednostek organizacyjnych. Prawo to słusznie jest również interpretowane jako obowiązek i w sposób naturalny (rola tzw. urzędników w komisji nie została w ustawie zdefiniowana jednoznacznie) obarcza się ich zadaniem tzw. administracyjnej obsługi komisji, o ile komisja nie postanowi inaczej.

Aby prawidłowo i sprawnie zorganizować głosowanie w obwodzie, pracownicy samorządowi, w tym szczególnie pracownicy wchodzący w skład komisji wyborczych, z racji chociażby dostępu do „infrastruktury” biurowej powinni:
1) przygotować dla członków komisji dokumenty potwierdzające członkostwo i funkcje pełnione w komisji;

Zaświadczenie o powołaniu do składu obwodowej komisji wyborczej

2) przygotować obowiązkowo identyfikatory z imieniem i nazwiskiem oraz pełnioną funkcją w komisji noszone w dniu wyborów przez członków komisji;
3) zapewnić wykaz niezbędnych numerów telefonów co najmniej do:
a) komendanta policji (komisariatu),
b) wójta, burmistrza, prezydenta miasta lub tzw. urzędnika wyborczego,
c) urzędu gminy do komórki ds. ewidencji ludności,
d) koordynatora gminnego ds. obsługi informatycznej obwodowych komisji wyborczych,
e) operatora obsługi informatycznej komisji,
f) właściwej delegatury Krajowego Biura Wyborczego,
g) ewentualnie pogotowia energetycznego, gazowego itp.;
4) przygotować porównawczy wzór upoważnienia lub uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 28 sierpnia 2000 r. w sprawie ustalenia wzoru upoważnienia dla mężów zaufania w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. Nr 26, poz. 542) oraz identyfikatory dla mężów zaufania, a w miarę możliwości wykaz komitetów wyborczych kandydatów na Prezydenta RP;
5) zapewnić najpóźniej w przeddzień wyborów wyposażenie lokalu wyborczego w:
a) godło państwowe,
b) zamykaną na klucz (kłódkę) urnę mogącą pomieścić wszystkie oddane karty do głosowania,
c) przybory umożliwiające opieczętowanie urny,
d) w odpowiedniej liczbie pomieszczenia lub osłony zapewniające tajność głosowania z umieszczoną w nich informacją PKW o sposobie głosowania i warunkach ważności głosu,
e) odpowiednią ilość materiałów biurowych (przyborów do pisania, poduszka i tusz do stempli, papier, sznurek, nawilżacze, taśma klejąca, kalkulator, nożyczki itp.),
f) urzędowe obwieszczenia i informacje o:
– zarejestrowanych kandydatach na Prezydenta RP,
– numerach i granicach obwodów głosowania oraz siedzibach obwodowych komisji wyborczych,
– sposobie głosowania i warunkach ważności głosu,
– składzie komisji,
– skreśleniu kandydata oraz o warunkach ważności głosu oddanego na takiej karcie, jeżeli w okresie po wydrukowaniu kart do głosowania, a przed dniem wyborów PKW skreśli z listy kandydatów nazwisko kandydata na Prezydenta RP, który ze względów technicznych pozostał na wydrukowanych kartach do głosowania; informację taką komisja wywiesza w lokalu wyborczym;
6) pomóc w zorganizowaniu przewodniczącemu komisji do dnia 16 czerwca 2010 r. posiedzenia komisji w celu organizacji pracy komisji w przeddzień i w dniu głosowania, w tym w szczególności ustalenie godzin rozpoczęcia pracy w dniu głosowania. W budynku, w którym mieści się lokal wyborczy, i w urzędzie gminy należy wywiesić informację o godzinie rozpoczęcia pracy;

Harmonogram pracy członków komisji w dniu głosowania - wzory do pobrania

Informacja o godzinie rozpoczęcia pracy komisji wywieszana w lokalu i informacja zbiorcza wywieszana w urzędzie gminy (1)
Informacja o godzinie rozpoczęcia pracy komisji wywieszana w lokalu i informacja zbiorcza wywieszana w urzędzie gminy (2)

7) uczestniczyć wspólnie z przewodniczącym komisji lub jego zastępcą (oraz pozostałymi członkami komisji, którzy wyrażą taką wolę) w sprawdzeniu i odbiorze, najpóźniej w przeddzień głosowania:
a) odpowiedniej liczby kart do głosowania,
b) czterech formularzy protokołu głosowania,
c) właściwej dla komisji pieczęci,
d) kompletnego spisu wyborców wraz z listą osób, którym udzielono pełnomocnictwa do głosowania w imieniu wyborców ujętych w spisie
– oraz pozostałych materiałów niezbędnych do pracy komisji i zabezpieczenie tych materiałów do dnia wyborów.

Potwierdzenie przyjęcia dokumentów wyborczych

Uwaga!

Wytyczne nie przewidują udziału członka komisji wyznaczonego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w odbiorze przez przewodniczącego komisji (albo jego zastępcę) od koordynatora gminnego ds. obsługi informatycznej loginu i hasła upoważniającego do złożenia żądania wydania licencji oraz, po zatwierdzeniu i podpisaniu żądania, do pobrania, z systemu komputerowego dostarczonego komisji przez PKW, licencji do uwierzytelniania danych z protokołu głosowania, sporządzanego w systemie informatycznym, i jego zapisu na nośniku elektronicznym. Szczegóły wykorzystania elektronicznego systemu przesyłania i przetwarzania danych o wynikach głosowania i wynikach wyborów Prezydenta RP ustala uchwała Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 26 kwietnia 2010 r. w sprawie zasad i sposobu wykorzystania elektronicznego systemu przesyłania i przetwarzania danych o wynikach głosowania i wynikach wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 20 czerwca 2010 r. (M.P. Nr 33, poz. 478). Biorąc pod uwagę, że uchwała upoważnia również odpowiednie (różne) organy do ustalenia szczegółowych zakresów zadań osób uczestniczących w obsłudze informatycznej, co może skutkować różnymi rozwiązaniami na terenie działania poszczególnych okręgowych komisji wyborczych, kwestia ta zapewne będzie uregulowana odrębnie dla gmin i koordynowana przez właściwe delegatury Krajowego Biura Wyborczego.


Ireneusz Krześnicki

Do pobrania:


Zaświadczenie o powołaniu w skład obwodowej komisji wyborczej.doc
Zaświadczenie o powołaniu w skład obwodowej komisji wyborczej.pdf

Harmonogram pracy członków komisji w dniu głosowania - wzory do pobrania.doc
Harmonogram pracy członków komisji w dniu głosowania - wzory do pobrania.pdf

Informacja o godzinie rozpoczęcia pracy komisji wywieszana w lokalu i informacja zbiorcza wywieszana w urzędzie gminy (1).doc
Informacja o godzinie rozpoczęcia pracy komisji wywieszana w lokalu i informacja zbiorcza wywieszana w urzędzie gminy (1).pdf

Informacja o godzinie rozpoczęcia pracy komisji wywieszana w lokalu i informacja zbiorcza wywieszana w urzędzie gminy (2).doc
Informacja o godzinie rozpoczęcia pracy komisji wywieszana w lokalu i informacja zbiorcza wywieszana w urzędzie gminy (2).pdf

Potwierdzenie przyjęcia dokumentów wyborczych.doc
Potwierdzenie przyjęcia dokumentów wyborczych.pdf

Pisaliśmy o tym również:
Kilka praktycznych uwag dla pracownika samorządowego wskazanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do składu obwodowej komisji wyborczej (cz. 2)