Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu – art. 9 Ordynacji podatkowej. Możliwość pobierania podatku w drodze inkasa i ustanowienia inkasentów musi wynikać z konkretnych przepisów podatkowych.

Przepisy: art. 6 ust. 12 i art. 19 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, art. 6b ustawy o podatku rolnym, art. 6 ust. 8 ustawy o podatku leśnym oraz art. 8 ust. 2 ustawy o opłacie skarbowej przewidują możliwość pobierania w drodze inkasa: podatku od nieruchomości, opłaty targowej, opłaty miejscowej, opłaty uzdrowiskowej, opłaty od posiadania psów, podatku rolnego, podatku leśnego i opłaty skarbowej.

Pobór podatku (opłaty) w drodze inkasa wprowadza rada gminy w uchwale, będącej aktem prawa miejscowego, w której jednocześnie wyznacza inkasentów i określa wynagrodzenie za inkaso. Wyznaczenie inkasentów następuje w uchwale, rada wskazuje inkasentów konkretnie, wskazując imiona i nazwiska osób fizycznych lub nazwy osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Wobec tego uchwała nie może wskazywać, że inkasentami są sołtysi (por. wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2008 r., II FSK 1526/06, Lex nr 334275). Rada gminy może ustanowić sołtysów inkasentami, ale nie może wprowadzić zasady, że sołtys jest inkasentem. Zmiana osoby sołtysa nie powoduje automatycznie utraty funkcji inkasenta i przejęcia jej przez nowego sołtysa. Rada gminy w takim wypadku musi odwołać poprzedniego sołtysa z funkcji inkasenta i powierzyć te obowiązku nowej osobie.

Obowiązek wykonywania funkcji inkasenta

Podstawą umocowania inkasenta nie jest umowa, ale uchwała rady gminy. Inkasent jest podmiotem stosunków podatkowoprawnych, wykonującym zadania z zakresu administracji publicznej. Jest zobowiązany do wykonywania czynności w interesie publicznoprawnym. Obowiązek wykonywania funkcji inkasenta powstaje zawsze i wyłącznie na skutek zaistnienia okoliczności, z którymi przepis prawa łączy powstanie takiego obowiązku. Tym samym nałożenie obowiązku poboru podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu oraz sprecyzowanie zakresu tego obowiązku nie może nastąpić w drodze umownej. - wyrok NSA z dnia 6 września 2007 r., I FSK 1192/06, LEX nr 286945. Z inkasentem nie zawiera się umowy cywilnoprawnej, jego obowiązki i prawa reguluje uchwała i przepisy ustaw podatkowych, przede wszystkim Ordynacji podatkowej. Oczywisty jest jednak obowiązek uzyskania zgody zainteresowanej osoby na przyjęcie obowiązków inkasenta, zgodę tę należy uzyskać przed podjęciem uchwały.

Natomiast dopuszczalne jest spisanie obowiązków inkasenta, które osoba wyznaczona na inkasenta podpisze na dowód zapoznania się z nimi. W orzecznictwie mówi się o umowie mającej charakter techniczny. Po wyznaczeniu inkasenta podpisuje się swoiste porozumienie precyzujące obowiązki inkasenta wynikające z uchwały i Ordynacji podatkowej oraz ustalającej techniczne zasady wykonywania funkcji inkasenta. Taka „umowa” nie jest źródłem praw ani obowiązków inkasenta, jej byt ustaje z chwilą odwołania danej osoby z funkcji inkasenta.

Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące inkasentami, są obowiązane wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot, a także zgłosić właściwemu miejscowo organowi podatkowemu imiona, nazwiska i adresy tych osób. Zgłoszenia należy dokonać w terminie wyznaczonym do dokonania pierwszej wpłaty, a w razie zmiany osoby wyznaczonej - w terminie 14 dni od dnia, w którym wyznaczono inną osobę (art. 31 Ordynacji podatkowej). W tych wypadkach rada gminy nie wymienia w uchwale osób zobowiązanych do wykonywania czynności w imieniu inkasenta, bowiem inkasentem pozostaje osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej.


Przydatne materiały:

  • Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.)
  • Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 ze zm.)
  • Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. 2006 r. Nr 136, poz. 969)
  • Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym (Dz. U. nr 200, poz. 1682 z późn. zm.)
  • Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 225, poz. 1635, z późn. zm.)