Skargę do Trybunału wniósł emerytowany chorwacki polityk, który postanowił napisać książkę na temat powstania Republiki Chorwackiej. W tym celu zwrócił się do kancelarii prezydenta Chorwacji o dostęp do obszernej dokumentacji z lat 1994-1999.
Tajemnica państwowa a książka historyczna
Dostępu tego nie udzielono w odniesieniu do dokumentów opatrzonych klauzulą tajności. Skarżący zwrócił się zatem o odtajnienie tychże dokumentów: po konsultacji z narodową radą bezpieczeństwa Chorwacji kancelaria prezydenta odtajniła 31 dokumentów i odmówiła odtajnienia pozostałych 25 dokumentów argumentując, iż ich ujawnienie mogłoby naruszyć suwerenność, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne oraz relacje międzynarodowe Chorwacji. Odwołania skarżącego na szczeblu krajowym okazały się bezowocne. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż ten stan rzeczy stanowił naruszenie jego prawa do otrzymywania i przekazywania informacji, które jest aspektem wolności wyrażania opinii chronionej w art. 10 Konwencji o prawach człowieka.
Trybunał nie zgodził się ze skarżącym i nie stwierdził naruszenia art. 10 Konwencji.
Tajemnica państwowa a wolność wypowiedzi
Trybunał na wstępie zajął się kwestią, czy wolność wyrażania opinii w ogóle miały zastosowanie w realiach omawianej sprawy. Odpowiedź na to pytanie okazała się być pozytywna: skarżący - jako były polityk dążący do opublikowania książki historycznej - korzystał ze swojego prawa do rozpowszechniania informacji na ważny temat zainteresowania publicznego i w tym celu usiłował uzyskać dostęp do spornych dokumentów prezydenckich. Prawo do otrzymywania i przekazywania informacji, jako element wolności wyrażania opinii, jest objęty bezpośrednią ochroną na mocy art. 10 ust. 1 Konwencji, co oczywiście oznacza, że art. 10 znajduje zastosowanie w sprawie.
Ważne gwarancje formalnoprawne dla obywatela
Dalej Trybunał zważył na pozostałe okoliczności spornej ingerencji w prawo skarżącego do otrzymywania i przekazywania informacji. Ingerencja ta była "przewidziana przez ustawę", a mianowicie krajowe przepisy o archiwizacji dokumentów państwowych. Utajnienie dokumentów służyło uprawnionemu celowi, a mianowicie ochronie ważnych interesów państwowych, niezawisłości kraju, bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego oraz jego relacji międzynarodowych. Sposób rozpatrzenia wniosku skarżącego o dostęp do spornych informacji na gruncie prawa krajowego nie wzbudził żadnych wątpliwości co do swej legalności i zasadności: żądanie skarżącego zostało uważnie zbadane przez kancelarię prezydenta, narodową radę bezpieczeństwa, komisarza do spraw informacji publicznej, a ostatecznie na drodze sądowej zakończonej rozstrzygnięciem chorwackiego Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz chorwackiego Trybunału Konstytucyjnego. Wreszcie, kontekst wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa narodowego uzasadniał szczególną lakoniczność uzasadnień rozstrzygnięć sądowych.
Trybunał wskazał, iż żądanie przedstawienia szczegółowego uzasadnienia przyczyn, dla których dokument pozostaje objęty klauzulą tajności, może stosunkowo łatwo zniweczyć sam sens utajnienia dokumentu, czyli ochronę konkretnej tajemnicy państwowej. To jednak wymaga zastosowania gwarancji proceduralnych, które zrównoważą zachwianą równowagę pomiędzy ochroną interesu państwowego a ochroną interesu prywatnego. W omawianej sprawie takie gwarancje proceduralne zostały skarżącemu. Powody ingerencji w jego prawo do informacji były przewidziane w ustawie, realizowały uprawniony interes publiczny, były proporcjonalne i zasadne. Naruszenia art. 10 Konwencji nie było.
PROCEDURA: Klasyfikowanie informacji jako niejawnych >
Omawiany wyrok Trybunału stanowi cenną wskazówkę interpretacyjną w kontekście polskiej ustawy z 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych, a konkretnie jej art. 6, który reguluje kwestie nadawania, znoszenia lub zmiany klauzuli tajności. Trzeba w tym miejscu podkreślić znaczenie gwarancji formalnoprawnych, które muszą przysługiwać stronie dążącej do ujawnienia tego rodzaju informacji. Gwarancje takie muszą być praktyczne i skuteczne, zasadnicze znaczenie ma zatem ich faktyczna realizacja przez organy władzy państwowej, a nie jedynie sam zapis prawny.
Šeks przeciwko Chorwacji - wyrok ETPC z dnia 3 lutego 2022 r., skarga nr 39325/20.
Czytaj także: Chcesz informację, podaj PESEL - nowy system obsługi dziennikarzy wątpliwy prawnie>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.