Czy pracownik jednostki pomocy społecznej może otrzymać dodatek specjalny w wyższej wysokości niż 40%? W regulaminie jednostki nie ma zapisu dotyczącego wysokości tego dodatku.

Odpowiedź:
Wysokość dodatku specjalnego musi być określona w regulaminie wynagradzania (szczegóły w uzasadnieniu).

Dodatek specjalny

Zgodnie z art. 123 ustawy z 12.03.2004 r. o pomocy społecznej, prawa i obowiązki pracowników zatrudnionych w samorządowych jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej regulują przepisy o pracownikach samorządowych. Stosownie zatem do art. 36 ust. 5 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych – dalej u.p.s., pracownikowi samorządowemu z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań może zostać przyznany dodatek specjalny. Należy jednak pamiętać, że w myśl art. 39 ust. 1 i 2 u.p.s., dla pracowników samorządowych zatrudnionych w ramach umowy o pracę pracodawca w regulaminie wynagradzania musi określić:

  • wymagania kwalifikacyjne pracowników samorządowych,
  • szczegółowe warunki wynagradzania, w tym maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego.

może określić:

  • warunki przyznawania oraz warunki i sposób wypłacania premii i nagród innych niż nagroda jubileuszowa,
  • warunki i sposób przyznawania dodatków funkcyjnego, specjalnego oraz innych dodatków.

W praktyce oznacza to, że dodatek funkcyjny, specjalny, jak też inne dodatki mają – w odniesieniu do pracowników samorządowych zatrudnionych w ramach umowy o pracę –charakter fakultatywny. Dodatek specjalny przysługuje bowiem z mocy prawa tylko osobom wskazanym w art. 36 ust. 3 u.p.s., czyli wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście oraz marszałkowi województwa. Dla tej grupy pracowników samorządowych przepisy określają również wysokość tego dodatku. I tak, § 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 18.03.2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych stanowi, że dodatek specjalny dla osób, o których mowa w art. 36 ust. 3 u.p.s., przysługuje w kwocie wynoszącej co najmniej 20% i nieprzekraczającej 40% łącznie wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego, a w urzędach miasta stołecznego Warszawy, miast (miast na prawach powiatu) powyżej 300 tys. mieszkańców – w kwocie nieprzekraczającej 50% łącznie wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego.

Odnosząc się bezpośrednio do problemu poruszonego w pytaniu, stosownie do powołanego wcześniej art. 39 ust. 1 i 2 u.p.s., przyznanie pracownikom samorządowym prawa do – między innymi – dodatku specjalnego nie jest obowiązkowe i zależy od postanowienia danego pracodawcy. Jeśli jednak podejmie on decyzję o wypłacaniu omawianego dodatku, w regulaminie wynagradzania musi określić:

  • kiedy pracownik nabywa do niego prawo,
  • stałą lub maksymalną wysokość dodatku, bądź w formie widełek kwotowych albo procentowych (od...do),
  • czy podlega on pomniejszeniu za okresy usprawiedliwionej nieobecności w pracy (np. zwolnienia chorobowe, urlopy), a jeśli tak, to czy będzie to pomniejszenie proporcjonalne, czy nieproporcjonalne.

Jeżeli w regulaminie jednostki nie poczyniono któregokolwiek z ww. zapisów należy go niezwłocznie uzupełnić. Jego brak może bowiem stać się przyczyną zakwestionowania przez organ kontrolny prawidłowości lub nawet zasadności przyznania, a tym samym wypłaty dodatku specjalnego. Reasumując, w odniesieniu do pracowników samorządowych zatrudnionych w ramach umowy o pracę, żaden przepis nie określa górnej granicy tego dodatku na poziomie 40%. Dopóki granica ta nie zostanie wyznaczona w regulaminie wynagradzania jednostki, dodatki specjalne nie powinny być w ogóle wypłacane. Natomiast po umieszczeniu stosownych zapisów, maksymalna wysokość dodatku może przekraczać 40%, jeżeli takie będą postanowienia regulaminu (np. do 60%). Warto nadto dodać, że o ile dodatek specjalny nie będzie określony kwotowo tylko procentowo, konieczne jest wskazanie od czego ta wartość procentowa będzie liczona (od wynagrodzenia zasadniczego, od wynagrodzenia zasadniczego wraz z dodatkiem stażowym, itd.)