Uchylenie zaskarżonych orzeczeń sądów powszechnych, przyznających rację prezydentowi Warszawy, przywróciło moc obowiązującą decyzji wojewody z 19 lipca 2022 r. Wcześniej wojewoda mazowiecki nadał imprezie status cyklicznej do 2024 roku.
Czytaj: Orzeczenie sądu obowiązuje - marsz narodowców nie jest wydarzeniem cyklicznym
Według Izby Kontroli Nadzwyczajnej, prawo nie przewiduje możliwości zaskarżenia pozytywnej decyzji wojewody służącej korzystaniu w ramach zgromadzeń cyklicznych z konstytucyjnej wolności.
Czytaj w LEX: Organizowanie zgromadzeń. Zawiadomienie >
Skarga prokuratora
Skargę nadzwyczajną do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych skierował Prokurator Generalny, twierdząc, iż nie można ograniczać demokracji, narodowcy też mają prawo do cyklicznych marszów.
Prokurator Generalny zarzucił w skardze m.in., że sąd apelacyjny naruszył konstytucyjną zasadę wolności zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Podniósł też, że nie powinno być możliwe odwołanie do sądu od pozytywnej dla organizatorów decyzji wojewody. Według PG możliwe jest odwołanie tylko od decyzji negatywnej. A sądy błędnie przyjęły, że nie spełniono ustawowej zasady co najmniej trzyletniego, ciągłego doświadczenia organizatora.
Czytaj też: Zgromadzenia cykliczne. Glosa do wyroku TK z dnia 16 marca 2017 r., Kp 1/17 >>
Zaskarża tylko wnioskodawca
W sprawie kluczowe było rozstrzygnięcie tego, czy pozytywna decyzja wojewody nadająca organizowanemu dotychczas zgromadzeniu status cyklicznego, podlega zaskarżeniu.
Wojewoda podniósł w zażaleniu, że Prezydent Warszawy nie posiada legitymacji do zaskarżenia jego decyzji wyrażającej zgodę na organizowanie przez wnioskodawcę zgromadzeń cyklicznych. Już samo sformułowanie zarzutu w tym zakresie jest niezrozumiałe – orzekł Sąd Apelacyjny. Według sądu II instancji, udzielenie, bądź nie, zgody na organizowanie zgromadzeń cyklicznych, oddane zostało do kompetencji wojewody, organ gminy natomiast może wydać decyzję o zakazie organizowania zgromadzenia innego niż cykliczne. Nie oznacza to jednak, że organ gminy został w takiej sytuacji wyeliminowany z postępowania o wydanie zgody na organizowanie zgromadzeń cyklicznych.
Według orzeczenia Izby Kontroli Nadzwyczajnej z 20 października 2022 r., krąg uczestników w postępowaniu sądowym wywołanym odwołaniem od decyzji o zakazie zgromadzenia jest ograniczony zasadniczo do wnoszącego odwołanie od decyzji oraz organu gminy.
Ograniczenie wolności zgromadzeń
Jak stwierdził SN, procedura o nadanie statusu zgromadzenia cyklicznego należy do wojewody. Jednocześnie, stosowany odpowiednio art. 16 ust. 1 prawa o zgromadzeniach nie pozostawia wątpliwości, że zaskarżenie do właściwego sądu okręgowego przysługuje jedynie wnioskodawcy i tylko w sytuacji, gdy uzyska on decyzję odmawiającą nadania imprezie statusu zgromadzenia cyklicznego – uzasadniał orzeczenie sędzia sprawozdawca Aleksander Stępkowski. - Jedynie taka wykładnia jest akceptowalna na gruncie art. 57 Konstytucji, gwarantującego każdemu wolność organizowania pokojowych zgromadzeń – dodał.
Czytaj w LEX: Chlipała Monika, Żurek-Wójcik Joanna, Problematyka prawna uzasadnienia aktów nadzoru wojewody >
Zarówno wyraźne brzmienie art. 16 ust. 1 p. o z., jak i art. 57 Konstytucji RP, wykluczają możliwość zaskarżenia decyzji wojewody pozytywnej dla organizatora pokojowego zgromadzenia przez organ gminy, na której terenie ma się odbywać zgromadzenie cykliczne.
Odmienna wykładnia, przyjęta przez Sąd Apelacyjny, prowadziła do niekonstytucyjnego ograniczenia wolności zgromadzeń i naruszała art. 57 Konstytucji RP.
A zatem w rocznicę Powstania Warszawskiego ulicami stolicy przejdzie marsz cykliczny organizowany przez Stowarzyszenia Roty Niepodległości Roberta Bąkiewicza.
Sygnatura akt II NSNc 133/23, wyrok Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z 20 czerwca 2023 r.
