Uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego była konieczna ze względu na brak definicji ustawowej pojęcia "osoba pozostająca we wspólnym pożyciu". A problem dotyczy bardzo wielu osób i sytuacji, nie tylko w sferze karnej, ale i w obrocie nieruchomościami.
Uchwała: odmienność płci nie konieczna
Zwrot "osoba pozostająca we wspólnym pożyciu" określa osobę , która pozostaje z inną osobą w takiej relacji, w której pomiędzy nimi istnieją jednocześnie więzi duchowe, emocjonalne, fizyczne i gospodarcze ( wspólne gospodarstwo domowe). Pozostawanie we wspólnym pożyciu jest możliwe także wtedy, gdy brak określonego rodzaju więzi jest obiektywnie usprawiedliwione (np. z powodu wyjazdu do pracy za granicą jednego z partnerów). Odmienność płci osób pozostających w takich relacjach nie jest warunkiem niezbędnym ( w rozumieniu art.115 par.11 kk).
Aspekt równości kobiet i mężczyzn
Sąd przedstawił argumenty natury konstytucyjnej:
- Konstytucja w art. 33 określa zasady równości kobiet i mężczyzn w sensie rodzinnym, politycznym i społecznym - wyjaśniał sędzia sprawozdawca Jarosław Matras. - Nie wolno różnicować kobiet i mężczyzn w zakresie ochrony w życiu społecznym - dodał.
Sędzia sprawozdawca podał przykład, gdy dwie osoby pozostające w takich samych relacjach, jak małżonkowie są postawione w sytuacji typowego sporu: czy mogą odmówić składania zeznań przeciwko drugiej osobie? Czy są obowiązane do złożenia wniosku o ściganie?
- Czy nie byłoby sprzeczne z konstytucją, abyśmy dawali ochronę uczuć, przeżyć, emocji małżeństwu, a nie dawali ochrony osobom, tylko dlatego, że są tej samej płci? - pytał retorycznie sędzia.
Czy byłaby realizowana zasada równości w życiu społecznym, gdyby z takich powodów sprawca znęcający się nad inną osobą tej samej płci nie ponosił kary z powodu ochrony?. - Ochrona prawna nie może zależeć od płci - akcentował sędzia Matras. - A zatem osoby pozostające we wspólnym pożyciu, to też osoby tej samej płci.
Kodeks karny
Zgodnie z kodeksem postępowania karnego osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań; ponadto przysługują jej także inne uprawnienia, np. występowania jako oskarżyciel posiłkowy, wykonywanie praw zmarłego itp. Według kodeksu karnego za osobę najbliższą uważany jest: "małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu".
Czytaj: Partner tej samej płci też może odmówić zeznań>>
SN podał też przykład z zakresu kodeksu karnego. Prawo określa typy przestępstw np. art.190 kk czy 207 par.1 kk - groźba karalna, kiedy grozi się popełnieniem przestępstwa na szkodę osoby najbliższej. - Gdybyśmy rozumieli, że osoba najbliższą jest tylko osoba odmiennej płci, to okazało by się, że można popełniać przestępstwa i nie podlegać odpowiedzialności - stwierdził SN. Dlatego, że najbliższa osoba jest osobą tej samej płci i jej szkoda nie jest chroniona.
Podobna sytuacja byłaby w wypadku znęcania się nad osoba najbliższą tej samej płci. Nie ponosiłby odpowiedzialności sprawca, który znęca się nad osobą tej samej płci pozostającą w relacji wspólnego gospodarstwa.
Sprawy cywilne
Na gruncie prawa europejskiego uregulowania są jasne. Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Kozak przeciwko Polsce na gruncie przepisów o najmie lokalu wskazał, że prawo krajowe może wprowadzać zróżnicowanie między ochroną prawną małżeństwa, a także osób nie pozostających w formalnych związkach. Ale może to czynić ostrożnie. Te rozróżnienia nie mogą dotyczyć praw majątkowych i niemajątkowych tylko z uwagi na płeć.
Na gruncie wykładni systemowej SN zwrócił uwagę na przepisy prawa cywilnego. Np. wstąpienie w stosunek najmu lokalu mieszkalnego także określa prawo osoby pozostającej we wspólnym pożyciu. SN podjął wcześniej uchwałę, że wstąpienie w stosunek najmu dotyczy osób tej samej płci tak samo jak odmiennej.
Przepisy kodeksu rodzinnego ani cywilnego nie stoją na przeskodzie uznaniu takiej równości - dodał SN w uzasadnieniu.
Spośród siedmiu sędziów SN, którzy podjęli uchwałę, jedynie sędzia Rafał Malarski zgłosił zdanie odrębne, co do zdania drugiego uchwały.
Sygnatura akt I KZP 20/15, uchwała 7 sędziów SN z 25 lutego 2016 r.
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Kodeks postępowania karnego. Komentarz do zmian 2015
|