Celem zmiany kodeksu rodzinnego i kc jest zapewnienie osobom niepełnosprawnym intelektualnie należnej im ochrony, w sposób który nie narusza godności oraz gwarantuje jak najpełniejsze wyrażanie przez nie ich własnej woli.
Nowe rozwiązania zostały oparte na założeniach opracowanych przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego oraz postulatach środowisk i organizacji społecznych zaangażowanych w opiekę nad osobami niepełnosprawnymi intelektualnie, które od blisko 10 lat podnoszą konieczność wprowadzenia zmian w istniejącym stanie prawnym.
Czytaj też>>RPO: ubezwłasnowolnienie do zmiany
W wyniku tych uwag w nowelizacji odstąpiono od używania stosowanych w innych ustawach, określeń „niedorozwój umysłowy” oraz „upośledzenie umysłowe”, a zamiast nich posłużono się pojęciem „niepełnosprawność intelektualna”. Pojęcia „niedorozwój umysłowy” oraz „upośledzenie umysłowe” uznawane są bowiem za określania pejoratywne.
Regulacja oparta jest na założeniu pełnej zdolności do czynności prawnych każdej osoby dorosłej. Ograniczenie możliwości korzystania z tej zdolności stanowi wyjątek ustalany w sposób indywidualny, z uwzględnieniem sytuacji konkretnej osoby.
Opiekun prawny
Ochrona osoby niepełnosprawnej intelektualnie udzielana będzie poprzez ustanowienie opiekuna prawnego. Kompetencje opiekuna prawnego określane będą w sposób enumeratywny i proporcjonalny do potrzeb wynikających ze stanu psychicznego tej osoby, przy założeniu, że rozstrzygnięcie ograniczające jej zdolność do czynności prawnych stanowi środek ostateczny, stosowany tylko wówczas, gdy środki mniej ingerujące w autonomię woli nie byłyby wystarczające do ochrony jej interesów.
Projekt zakłada, że w przypadku osób ubezwłasnowolnionych mogą one wystąpić o uchylenie ubezwłasnowolnienia i zastąpić go opieką sprawowaną przez opiekuna prawnego.
Ustanowienie opiekuna i określenie jego wpływu na dokonywanie przez podopiecznego czynności prawnych następować będzie w jednym orzeczeniu.
Formy opieki
Projekt wskazuje jedynie dwie formy opieki: opieka z reprezentacją - pozostawiająca osobie korzystającej z ochrony zdolność do czynności prawnych oraz opieka z kompetencją do współdecydowania, polegająca na zastrzeżeniu zgody lub potwierdzenia opiekuna dla ważności oznaczonych rodzajów czynności prawnych osoby korzystającej z ochrony.
Decyzja o wyborze jednej lub obu tych form (dla różnych zakresów czynności prawnych) należy do sądu.
Z przyjętej w nowelizacji zasady domniemania pełnej zdolności do czynności prawnych osoby dorosłej wynika, że jeżeli osoba korzystająca z ochrony dokona czynności prawnej w zakresie, w którym sąd opiekuńczy nie ingerował w jej kompetencje do dokonywania czynności prawnych, czynności ta jest ważna, o ile nie zachodziła przy jej dokonywaniu wada oświadczenia woli.
Dotychczasowe rozwiązania
Obecnie obowiązujący w Polsce system ochrony osób niepełnosprawnych intelektualnie oparty jest na instytucji ubezwłasnowolnienia.
Kodeks cywilny przewiduje dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia - całkowite i częściowe,
Orzeczenie częściowego ubezwłasnowolnienia powoduje ograniczenie zdolności do czynności prawnych osoby ubezwłasnowolnionej oraz ustanowieniem dla niej kuratora.Skutkiem całkowitego ubezwłasnowolnienia jest natomiast utrata zdolności do czynności prawnych osoby ubezwłasnowolnionej oraz ustanowienie dla niej opiekuna prawnego.
Teprzepisy nadmiernie ingerują w prawa osób niepełnosprawnych intelektualnie oraz prowadzą do ich stygmatyzacji - uważają autorzy projektu. W konsekwencji budzą uzasadnione wątpliwości co do ich konstytucyjności.
Pełnomocnik rządu d.s. Niepełnosprawności negatywnie ocenił projekt, twierdząc, że zawiera on bariery biurokratyczne i radykalnie zmienia system orzecznictwa o niepełnosprawności.
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Postępowanie cywilne. Komentarz praktyczny dla sędziów i pełnomocników procesowych. Wzory pism sądowych i procesowych z przykładowymi stanami faktycznymi, linie orzecznicze, koszty sądowe
|