Rząd przyznał, że przymusowe umieszczenie w DPS to pozbawienie wolności

Polski rząd przyznał, że umieszczenie chorego na schizofrenię w domu pomocy społecznej było naruszeniem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz że mężczyzna nie mógł w trakcie okresu całkowitego ubezwłasnowolnienia skorzystać ze środków prawnych, dzięki którym decyzja o skierowaniu do domu opieki społecznej mogłaby zostać uznana za niezgodną z prawem.

Takie oświadczenie rząd Polski złożył w Europejski Trybunał Praw Człowieka i zadeklarował zapłatę skarżącemu 20 tysięcy zł w ramach zadośćuczynienia. Trybunał zaakceptował jednostronną decyzję polskiego rządu w kolejnej sprawie dotyczącej procedury umieszczania i pobytu w domach pomocy społecznej.

O sprawie poinformował Program Spraw Precedensowych Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, która reprezentowała skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem.

W swojej skardze mężczyzna, który cierpi na schizofrenię i od 19 lat przebywa wbrew swojej woli w domu pomocy społecznej, wskazał, że umieszczenie go w placówce było bezprawnym pozbawieniem wolności. Ponadto skarżący podniósł zarzut, że przez 9 lat, gdy był ubezwłasnowolniony całkowicie, nie mógł zwrócić się do sądu o zwolnienie z ośrodka.

Polskie prawo niezgodne z Konwencją
Jak przypomina Fundacja, to kolejna sprawa dotycząca umieszczenia osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie w DPS, która toczyła się przed Trybunałem w Strasburgu. W 2012 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok, w którym uznał, że umieszczenie mężczyzny w domu pomocy społecznej oraz pozbawienie go środków prawnych umożliwiających kontrolę legalności dalszego pobytu w zakładzie naruszało art. 5 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (prawo do ochrony wolności osobistej).

W czerwcu 2016 r. Trybunał Konstytucyjny uznał, że te przepisy są także niezgodne z Konstytucją. W połowie września 2017 r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt zmiany ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, wykonujący wspomniane wyroki ETPC i TK. Proponowana nowelizacja dotyczy możliwości zwrócenia się do sądu przez osobę skierowaną przymusowo do domu pomocy społecznej – nawet całkowicie ubezwłasnowolnionej – o kontrolę zasadności jej pobytu w placówce.

- Nowelizacja ustawy o ochronie zdrowia psychicznego jest szansą na to, że do ETPC nie będą już trafiały sprawy podobne do opisanych historii. Liczymy na to, że powstanie efektywny mechanizm, na mocy którego osoby ubezwłasnowolnione całkowicie będą mogły sądownie zmienić decyzję o ich umieszczeniu w domu pomocy społecznej.  Wnioskujemy o zmianę tych regulacji od kilku lat – powiedziała adw. Katarzyna Wiśniewska, prawniczka HFPC.