Sąd Najwyższy rozpoznawał sprawę w sprawie zażalenia Prokuratury Regionalnej na uchwałę Sądu Najwyższego – Izba Odpowiedzialności Zawodowej z 26 kwietnia 2023 r. SN odmówił bowiem zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej Małgorzaty M. – prokuratora Prokuratury Rejonowej.
Sędzia Barbara Skoczkowska, rozpoznająca to zażalenie, postanowiła zawiesić postępowanie w sprawie z uwagi na wystąpienie w sprawie długotrwałej przeszkody uniemożliwiającej jego prowadzenie.
Ujawnienie tajemnicy śledztwa
Chodziło o prokurator Małgorzatę M. z prokuratury okręgowej, delegowaną do prokuratury regionalnej. Prokurator „w okresie od 7 do dnia 9 lipca 2020 r. udostępniła wyniki badań krwi i moczu na obecność narkotyków i alkoholu, przeprowadzonych u podejrzanego kierowcy autobusu". A ponadto, obwiniona prokurator ujawniła treść wyjaśnień podejrzanego i kwalifikację prawną przedstawionego mu zarzutu oraz zeznania świadka.
Według prokuratury urzędnik warszawskiego ratusza, który prosił prok. Małgorzatę M. o te informacje, miał dzielić się nimi z prezydentem Rafałem Trzaskowskim.
Obwiniona prokurator prowadziła sprawę katastrofy na moście Grota, spowodowaną przez kierowcę po narkotykach. Działo się to przed kampanią prezydencką.
Odmowa uchylenia immunitetu
Prokuratura zażądała w związku z tym uchylenia immunitetu prok. Ewy W. i Małgorzaty M. Sąd Najwyższy uchwałą z 26 kwietnia 2023 r. odmówił zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej Małgorzaty M. – prokuratora Prokuratury Rejonowej za wskazany we wniosku czyn. Orzeczenie zostało wydane w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej jednoosobowo przez prezesa tej Izby sędziego Wiesława Kozielewicza.
Zażalenie na tę uchwałę wniosła prokurator Prokuratury Okręgowej w Szczecinie delegowana do Prokuratury Regionalnej. Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonej uchwały poprzez wyrażenie zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej Małgorzaty M. za wskazany we wniosku czyn.
Do składu orzekającego sprawie dotyczącej rozpoznania zażalenia, zostali wyznaczeni: Barbara Skoczkowska, jako przewodnicząca i sprawozdawca oraz Zbigniew Korzeniowski i Krzysztof Staryk, a termin posiedzenia wyznaczono na 20 września 2023 r.
Wyłączenie sędziów
Z uwagi jednak na złożone wnioski o wyłączenie sędziów Barbary Skoczkowskiej i Zbigniewa Korzeniowskiego od rozpoznania sprawy wyznaczony termin posiedzenia został odwołany.
Sąd Najwyższy we wrześniu ub. roku nie uwzględnił wniosku o wyłączenie Barbary Skoczkowskiej od udziału w rozpoznaniu tej sprawy.
Natomiast Sąd Najwyższy w listopadzie 2023 r. wyłączył sędziego Zbigniewa Korzeniowskiego od udziału w tej sprawie. W uzasadnieniu tego postanowienia wskazano, że sędzia Zbigniew Korzeniowski jest referentem sprawy, dotyczącej tego samego zdarzenia historycznego, w związku z którym zostały sformułowane zarzuty również wobec prokurator Ewy W. oraz złożono wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie tej prokurator do odpowiedzialności karnej.
Sędzia Skoczkowska zauważa, że sąd rozpoznający sprawę zażalenia na uchwałę o odmowie zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej to trzech sędziów. Wskutek wyłączenia Zbigniewa Korzeniowskiego od rozpoznawania tej sprawy, konieczne jest zatem uzupełnienie składu o jednego sędziego. Ponadto od rozpoznania sprawy z mocy prawa wyłączony jest również prezes SN Wiesław Kozielewicz, rozpoznający sprawę jako Sąd I instancji, oraz SSN Paweł Grzegorczyk, wobec którego Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wstrzymał wykonanie postanowienia Prezydenta RP z 17 września 2022 r. o wyznaczeniu do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego.
Sędziowie wadliwie powołani
Izba Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego składa się z 11 sędziów Sądu Najwyższego. Poza sędziami wyznaczonymi do składu (Barbara Skoczkowska, Krzysztof Staryk) oraz niemogącymi z mocy prawa rozpoznawać przedmiotowej sprawy (Wiesław Kozielewicz, Zbigniew Korzeniowski, Paweł Grzegorczyk) do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej postanowieniem Prezydenta RP zostali wyznaczeni: Tomasz Demendecki, Marek Dobrowolski, Marek Motuk, Marek Siwek, Maria Szczepaniec i Paweł Wojciechowski.
Rzecz jednak w tym, że wszyscy wskazani sędziowie zostali powołani na urząd sędziego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, którą ukształtowano na mocy ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw. Tymczasem w uchwale trzech połączonych Izb Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r. (BSA I-4110-1/2020) wskazano wyraźnie, że „nienależyta obsada sądu zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek KRS ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z 2017 r.”. Tak ukształtowana KRS - nie jest organem tożsamym z organem konstytucyjnym, którego skład i sposób wyłaniania reguluje Konstytucja RP.
Sędzia Skoczkowska zauważa, że czworo z wymienionych sędziów: Tomasz Demendecki, Marek Dobrowolski, Maria Szczepaniec i Paweł Wojciechowski, są sędziami zasiadającymi w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Sędzia Marek Siwek również został pierwotnie powołany do tej Izby, natomiast później przeniesiono go do orzekania w Izbie Karnej Sądu Najwyższego decyzją Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego Małgorzaty Manowskiej.
Jest to o tyle istotne, że sądy tworzone w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych zostały uznane za wadliwe, naruszające prawo do sądu w rozumieniu art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (sprawa Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce oraz art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej (wyrok TSUE z dnia 6 października 2021 r., w sprawie C-487/19).
--------------------------------------------------
Poznaj społeczne projekty ustaw służące odbudowie wymiaru sprawiedliwości >
--------------------------------------------------
Dodać należy, że strukturalna wadliwość Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych – a tym samym również nieprawidłowość składów z udziałem osób powołanych do tej Izby – została stwierdzona również przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Wielką Izbę) w wyroku z dnia 21 grudnia 2023 r., sygn. C-718/21. Trybunał wskazał wprost, że powołanie do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych trzech sędziów tworzących organ odsyłający w sprawie skutkowały tym, że ten organ nie ma statusu niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, w związku z art. 47 akapit drugi Karty Praw Podstawowych. Ponadto – wskazuje sędzia Skoczkowska - nie jest możliwe delegowanie do rozpoznania sprawy sędziego SN orzekającego w innej Izbie, którego powołanie na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego nie byłoby wadliwe.
Oznacza to, że w tej sprawie nie ma możliwości utworzenia składu nieobarczonego wadą nienależytej obsady.
Dodać należy, że przepisy ustawy o Sądzie Najwyższym w takiej sytuacji nie przewidują możliwości przekazania sprawy do innej Izby tego Sądu.
Osiem wad Izby Odpowiedzialności
Izba Odpowiedzialności Zawodowej, w której sześcioro z jedenastu sędziów, nie może utworzyć sądu niezawisłego i bezstronnego, jest organem wadliwym strukturalnie i ustrojowo. Wskazuje na to:
- wybór sędziów SN orzekających w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej przez Prezydenta RP za zgodą Prezesa Rady Ministrów,
- brak jakichkolwiek kryteriów tego wyboru,
- brak przedstawienia uzasadnienia wyboru przez Prezydenta RP,
- nieprawidłowe powołanie na sędziego Sądu Najwyższego z udziałem wadliwie utworzonej Krajowej Rady Sądownictwa większości sędziów Izby Odpowiedzialności Zawodowej,
- brak możliwości rezygnacji sędziego z orzekania w tej Izbie,
- brak możliwości doboru składów sędziowskich z sędziów Sądu Najwyższego spoza Izby Odpowiedzialności Zawodowej,
- wąski, wrażliwy oraz represyjny sensu largo charakter spraw – sprawy dyscyplinarne oraz „immunitetowe” sędziów i prokuratorów,
- realne ryzyko braku możliwości zagwarantowania stronom postępowania dwuinstancyjnego przed sądem niezłożonym z wadliwie powołanych sędziów SN.
Sędzia sprawozdawca podkreśliła, że nie ma możliwości obecnie utworzenia, spośród sędziów Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądy Najwyższego, niezależnego i niezawisłego sądu, którego orzeczenie wydane w tej konkretnej sprawie nie byłoby obarczone bezwzględną przyczyną odwoławczą.
Dlatego też należało postępowanie w sprawie zawiesić, do czasu ustąpienia przeszkody uniemożliwiającej prowadzenie postępowania.
Postanowienie Izby Odpowiedzialności Zawodowej SN z 7 lutego 2024 r., sygnatura akt II ZIZ 14/23
