Prawo do odliczenia VAT przy nabyciu samochodu osobowego

U podatników podatku od towarów i usług zasadą jest prawo do obniżenia przez nich kwoty podatku należnego o podatek naliczony. Prawo to przysługuje w takim zakresie, w jakim nabywane towary wykorzystane zostaną do wykonywania czynności opodatkowanych.
Kwotę podatku naliczonego przy nabyciu samochodu stanowi suma podatku:
a) określonego w fakturach/dokumentach celnych, a także
b) będącego kwotą podatku należnego od dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca, bądź w razie wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

Przypadki ograniczenia bądź wyłączenia prawa do odliczenia zawierają art. 88a ustawy o podatku od towarów i usług - dalej u.p.t.u. oraz art. 3 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o transporcie drogowym (Dz. U. Nr 247, poz. 1652) - dalej u.z.p.t.u.
W przypadku nabycia samochodu osobowego lub innego pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie nieprzekraczającej 3,5 tony podatek naliczony stanowi 60 proc. kwoty podatku (określonego w fakturze lub będącego równowartością podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia lub dostawy, dla której podatnik jest nabywcą). Kwota VAT naliczonego od nabycia samochodu, o którym mowa wyżej, nie może przekroczyć 6000 zł. Zasady te stosuje się również do importu samochodów osobowych (i innych pojazdów samochodowych), przy czym podstawą obliczenia podatku naliczonego jest 60 proc. podatku należnego wynikającego z dokumentu celnego (bądź właściwej decyzji) – nie więcej jednak niż 6000 zł.

W okresie do 31 grudnia 2012 r. w przypadku nabycia samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony kwotę podatku naliczonego stanowi 60 proc. (nie więcej, niż 6000 zł) podatku należnego. Przepis ten nie dotyczy pojazdów wymienionych w art. 86a ust. 2 pkt 1-4 i 6 u.p.t.u.
W przypadku pojazdu specjalnego można odliczyć VAT w całości, gdy pojazd ten przeznaczony jest do celów określonych w załączniku nr 9 do ustawy o podatku od towarów i usług.
Jeżeli chodzi o pojazdy konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu, co najmniej 10 osób (wraz z kierowcą), będą one miały pełne prawo do odliczenia po dniu 31 grudnia 2012 r., a do tego czasu można odliczać tylko część VAT (60 proc, nie więcej niż 6000 zł) (art. 3 ust. 1 u.z.p.t.u.).

Sprzedaż pojazdu samochodowego, przy zakupie którego odliczono część VAT wykazanego na fakturze

Rozporządzenie Ministra Finansów z 22 grudnia 2010 r. w sprawie wykonania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 246, poz. 1649) zostało zmienione rozporządzeniem Ministra Finansów z 28 lutego 2011 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 44, poz. 230). Od dnia ogłoszenia tj. od 1 marca 2011 r. zwolniono od VAT dostawę samochodów (innych pojazdów samochodowych), jeżeli podatnicy przy ich nabyciu odliczyli sobie:
– 50 proc. (nie więcej niż 5000 zł) albo
– 60 proc. (nie więcej niż 6000 zł)
kwoty podatku wynikającego z:
a) faktury lub
b) dokumentu celnego (uwzględniającego kwoty z decyzji o których mowa w art. 33 ust. 2-3 oraz art. 34 ustawy o VAT) lub
c) podatku należnego z tytułu WNT albo
d) podatku należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca.
Oznaczałoby to, że dostawa aut od których odliczono 50 proc. podatku (nie więcej niż 5000 zł) w okresie 1.01–28.02.2011 r. była opodatkowana na zasadach ogólnych.
Z dniem 6 kwietnia 2011 r. weszło w życie nowe rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie wykonania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 73, poz. 392), które w dużym stopniu stanowi powtórzenie regulacji poprzednio obowiązującego rozporządzenia z 22 grudnia 2010 r.

Przypadki braku ograniczenia prawa do odliczenia

Ograniczenia prawa do odliczenia nie stosuje się, jeżeli samochód o masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony nie został uznany za samochód osobowy (art. 86a ust. 2 u.p.t.u. oraz art. 3 ust. 2 u.z.p.t.u.).
Spełnienie wymagań, o których w ustawie, wymaga potwierdzenia przez okręgową stację kontroli pojazdów. Potwierdzenie to ma formę zaświadczenia. Należy również dokonać stosownego wpisu w dowodzie rejestracyjnym.
Zaświadczenie powinno potwierdza spełnienie warunków, o których mowa w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług. Jednakże art. 86a ust. 2 pkt 1 u.p.t.u. oraz art. 3 ust. 2 oprócz warunków technicznych – dosyć łatwych do zweryfikowania przez stację kontroli – nakazuje również zaliczenie pojazdów do podrodzaju van albo wielozadaniowy. Podrodzaje pojazdów, o których tu mowa, określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 27 września 2003 r. w sprawie szczegółowych czynności organów w sprawach związanych z dopuszczeniem pojazdu do ruchu oraz wzorów dokumentów w tych sprawach (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 137, poz. 968 z późn. zm.) - dalej r.s.c.o. Interesujące nas podrodzaje pojazdów znajdziemy w tabeli nr 1 poz. 10–11 stanowiącej załącznik nr 4 do tego rozporządzenia. Jednakże dane te nie są przenoszone do dowodu rejestracyjnego, który zawiera jedynie wpis rodzaju samochodu (van i samochód wielozadaniowy to podrodzaje samochodów osobowych). Podrodzaj pojazdu wykazywany jest w karcie informacyjnej sporządzanej i przechowywanej przez organ rejestracyjny.
Zgodnie z § 11 ust. 2 pkt 30 lit. w załącznika nr 1 do r.s.c.o. w rubryce „adnotacje urzędowe" dowodu rejestracyjnego organ dokonujący wpisu ma obowiązek umieścić stosowną informację dotyczącą pojazdów spełniających wymogi zaliczenia do aut nieosobowych.
Jeżeli do pojazdów nieosobowych takich wprowadzono zmiany, w wyniku których pojazd przestał spełniać warunki określone w art. 86a ust. 2 pkt 1–4 u.p.t.u. albo art. 3 ust. 2 u.z.p.t.u., należy wówczas skorygować podatek naliczony za miesiąc dokonania odliczenia.
Uwaga! Zaświadczenia nie przysyła się już od 1 stycznia 2011 r. do urzędu skarbowego.

@page_break@

Prawo do odliczenia pełnej kwoty VAT naliczonego w związku z przedmiotem działalności podatnika

Prawo do odliczenia podatku naliczonego przy zakupie samochodu osobowego przysługuje w pełni, jeżeli przedmiotem działalności podatnika jest:
1) odprzedaż samochodów albo
2) oddanie ich w odpłatne używanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu itp.
Przepis ten umożliwia odliczenie 100 proc. podatku naliczonego, jeżeli działalność w nim opisana jest przedmiotem działalności podatnika. Aby skorzystać z jego dobrodziejstwa, należy we wpisie podmiotu do ewidencji działalności gospodarczej (do Krajowego Rejestru Sądowego) wskazać także właściwy przedmiot działalności. Zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD) mogą to być następujące rodzaje działalności:
A) dział 45, który obejmuje handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi oraz naprawy pojazdów samochodowych:
a) 45.11.Z – Sprzedaż hurtowa i detaliczna samochodów osobowych i furgonetek;
b) 45.19.Z – Sprzedaż hurtowa i detaliczna pozostałych pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli;
B) 61.91.Z – Leasing finansowy, który obejmuje dzierżawę, której okres w przybliżeniu pokrywa się z przewidzianym czasem amortyzacji środków trwałych, a dzierżawca otrzymuje wszelkie zyski płynące z dzierżawy i ponosi wszelkie ryzyko związane z posiadanym prawem własności. Prawo własności środka trwałego może, ale nie musi być ostatecznie przeniesione na dzierżawcę. Tego rodzaju dzierżawa obejmuje wszystkie lub praktycznie wszystkie koszty, włączając odsetki. Nie obejmuje on leasingu operacyjnego, sklasyfikowanego w dziale 77, w odpowiednich podklasach według rodzaju dzierżawionych dóbr;
C) dział 77 – Wynajem i dzierżawa pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli:
– 77.11. Z – Wynajem i dzierżawa samochodów i furgonetek;
– 77.12. Z – Wynajem i dzierżawa pozostałych pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli.
Rejestrując działalność gospodarczą w urzędzie gminy (w KRS), podaje się powyższe symbole. Zgłoszenia należy dokonać zarówno w ewidencji działalności (w KRS), w systemie REGON oraz w urzędzie skarbowym (druk NIP) (art. 5 ust. 1 w związku z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 269, poz. 2681 z późn. zm.).
Nie budzi wątpliwości, że dokonując nabycia pojazdów w celu dalszej ich odsprzedaży, zachowujemy prawo do pełnego odliczenia VAT.
Ograniczenie prawa do odliczenia dotyczy w rzeczywistości nabycia pojazdów samochodowych traktowanych jako środki trwałe bądź wyposażenie przedsiębiorcy.
Sprawa się komplikuje, jeżeli pierwotne przeznaczenie pojazdu samochodowego było inne, niż okazało się to po pewnym czasie.

Przykład 2
Podatnik nabył samochód osobowy z przeznaczeniem do sprzedaży. Odliczył więc VAT w całości. Po pewnym czasie zdecydował, że samochód ten będzie jego środkiem trwałym. Czy sytuacja opisana w przykładzie wpływa na zmiany w zakresie odliczonego podatku?

U podstawy filozofii podatku od wartości dodanej leży zasada, że o prawie do odliczenia decyduje zamiar podatnika w momencie nabycia towaru. Jeżeli podatnik miał zamiar przeznaczyć samochód do sprzedaży, służyło mu prawo do odliczenia VAT w całości. Jeśli jednak zmienił przeznaczenie tego pojazdu, również powinien dokonać korekty VAT naliczonego. Podstawą tej korekty jest przepis art. 91 ust. 7 u.p.t.u. Należy jej dokonać w rozliczeniu rocznym VAT.
Zdaniem autora podobna sytuacja wystąpi w związku z ograniczeniem odliczenia VAT przez podatnika, który dokonał zakupu samochodu z przeznaczeniem do swojej firmy (chciał uznać go za środek trwały). Samochód ten nie był jednak wykorzystywany do prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej. Nie wystąpiła więc jedna z podstawowych przesłanek uznania samochodu za środek trwały. Sprzedaż tego samochodu, po uprzednim rozszerzeniu przedmiotu działalności gospodarczej o taką działalność, pozwala – zdaniem autora – na korektę.
Zwiększając VAT do odliczenia do pełnej kwoty wynikającej z faktury (dokumentu celnego albo podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia lub z tytułu dostawy, dla której podatnikiem jest dostawca), korygujemy podatek naliczony in plus w rozliczeniu rocznym. Podstawą tej korekty jest przepis art. 91 ust. 7 u.p.t.u.
Prawo do pełnego odliczenia VAT daje nabycie pojazdu samochodowego (w tym samochodu osobowego) i przeznaczenie go do odpłatnego używania.
Ustawodawca wymienia rodzaje umów, jakie może zawrzeć podatnik korzystający z odliczenia. Chodzi o umowy o charakterze najmu, dzierżawy, leasingu bądź inne o podobnym charakterze (np. umowa użytkowania). Cechą umowy, o której mowa w przepisie, jest odpłatność. Nie wchodzą więc w grę umowy o charakterze darmowym (np. użyczenie).
Zdaniem autora przeznaczenie pojazdu do odpłatnego używania nie jest tożsame z osiągnięciem przez podatnika obrotu z tego tytułu. Może się bowiem zdarzyć, że nikt nie zechce z oferty podatnika skorzystać. Poza tym wynajem nie musi być ciągły. Jednakże ustawodawca ograniczył też możliwość swobodnego dysponowania tym pojazdem.
Warunkiem odliczenia podatku naliczonego w pełnej kwocie jest, jak wyraźnie wynika z powyższego uregulowania, aby taki pojazd był przeznaczony wyłącznie do odpłatnego używania na podstawie umów wymienionych w tym przepisie, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
W żadnym miejscu nie mówi się więc o faktycznym wykorzystywaniu tych aut, co daje możliwość odliczenia całości VAT także wtedy, gdy nikt tego auta nie wynajmie.
W okresie do 31 grudnia 2012 r. czas, przez jaki musimy przeznaczać pojazdy do wynajmu wynosi 6 miesięcy.

Przywołane akty prawne:

Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.)

Zobacz także czy odliczysz VAT od zakupu motocykla i paliwa do niego