Wręczanie nauczycielom prezentów na zakończenie roku to powszechny zwyczaj. Nie ma w nim nic kontrowersyjnego, jeżeli uczeń i jego rodzice w ramach podziękowań wręczają pedagogom kwiaty lub czekoladki. Gorzej, jeżeli prezent kosztuje kilkaset lub nawet kilka tysięcy złotych, a zdarzają się i takie pomysły jak składka na sprzęt AGD lub biżuterię. A taki dar może już stać się przedmiotem zainteresowania prokuratury.
Sprawdź też: Czy drobne upominki wręczone nauczycielom generują przychód podatkowy? >>>
Jeszcze niegroźny zwyczaj, czy już łapówka
Kodeks karny jasno stwierdza, że osoba, która w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (art. 228 kk). Nie ma wątpliwości, że przepis ten dotyczy również nauczycieli.
Sprawdź też: Autorytet nauczyciela, czyli jak być skutecznym i zmotywowanym wychowawcą >>>
- Przepisy są w tym zakresie restrykcyjne, obejmują wszystko, co wykracza poza symboliczny prezent, formę okazania szacunku – jak niewielki bukiet kwiatów. Reszta może już zostać zakwalifikowana jako korzyść majątkowa, zwłaszcza że kontratyp zwyczaju ma charakter pozaustawowy i musi być interpretowany zawężająco - mówi Prawo.pl dr Łukasz Chojniak z Kancelarii Chojniak i Wspólnicy Adwokaci. - Rodzic, który decyduje się na wręczenie drogiego prezentu również naraża się na odpowiedzialność karną, nie musi też namawiać nauczyciela do podjęcia jakiegoś działania. Reszta może już zostać zakwalifikowana jako korzyść majątkowa - dodaje adwokat.
Sprawdź też: Czy dyrektor szkoły może przesunąć nauczycielce urlop uzupełniający na koniec roku szkolnego? >
Wtóruje mu Marcin Juwa, prawnik, doktorant Uniwersytetu SWPS, który podkreśla, że nauczyciel jest urzędnikiem i zgodnie z literą prawa nie może przyjąć jakiegokolwiek prezentu, którego wartość przekracza 50 zł.
- Oczywiście, mamy tu do czynienia ze zwyczajem, ale prezenty o wyższej wartości to już ryzyko zarówno dla wręczającego, jak i przyjmującego. Tym bardziej, że nie każdy rodzic musi być zadowolony z pracy nauczyciela i wyboru prezentu, co może być pokusą do złożenia zawiadomienia o przestępstwie - tłumaczy. - A prokurator nie ma wyboru, musi wszcząć postępowanie, czego skutkiem jest zawieszenie nauczyciela w obowiązkach, bo wobec pedagoga zatrudnionego w szkole nie może toczyć się postępowanie. Nawet jeżeli potem prokuratura postępowanie umorzy z uwagi choćby na panujący zwyczaj wręczania prezentów, to i tak poważny kłopot, którego łatwo można uniknąć, ograniczając się do bombonierki lub bukietu kwiatów - dodaje.
Sprawdź w LEX: Czy przy liczbie 26 lub 27 dzieci w szkole podstawowej dyrektor szkoły musi podzielić klasę? >
Intencje trudne do zweryfikowania
- Kwiaty i prezenty dla nauczycieli są stałym elementem uroczystości zakończenia roku szkolnego. Rzadko zdajemy sobie jednak sprawę, że wręczanie i przyjmowanie prezentów może stanowić czyn zabroniony przez prawo - mówi Maria Kozłowska z kancelarii Wardyński i Wspólnicy - Literalnie przepisy prawa karnego nie przewidują żadnych wyjątków od karalności wręczania i przyjmowania prezentów, nawet najdrobniejszych. To jednak, czy wręczenie i przyjęcie danego prezentu będzie stanowiło przestępstwo zależy w dużej mierze od tego, jaka była intencja w przekazaniu takiego prezentu. - podkreśla prawniczka.
Dodaje, że jeżeli wręczenie danego prezentu pozbawione jest jakichkolwiek, nawet niewypowiedzianych, oczekiwań co do działań nauczyciela (tzn. czy prezent nie jest wręczany „w zamian za coś”) nie powinno być uznane za przestępstwo.
- W praktyce bardzo trudno jest jednak wykazać jakie były intencje. Prezent dla nauczyciela na zakończenie roku powinien być co najwyżej symboliczny. Nie może być drogi. Powinien być wręczany po zakończeniu procesu dydaktycznego. Lepiej, aby był to prezent np. bukiet kwiatów od całej klasy aniżeli od poszczególnych uczniów. Coraz powszechniejszym prezentem od klas jest wsparcie jakieś inicjatywy społecznej np. zbiórki na schronisko dla zwierząt - radzi prawniczka.
Zwyczaj na cenzurowanym
Kwestia prezentów na koniec roku bywa trudna dla obu stron - rodzice często nie wiedzą, czy i jaki prezent wręczyć pedagogowi, nauczyciel natomiast nie zawsze umie odmówić, gdy zostanie postawiony przed faktem dokonanym. Najlepiej więc od razu uciąć wszelkie wątpliwości w tej materii. - Jako nauczyciel akademicki uważam, że dobrą praktyką jest odejście od wszelkich form tego rodzaju gratyfikacji. Powoli zresztą tak się dzieje, coraz rzadziej spotykam się choćby z wręczaniem prezentów komisji przez studentów broniących prace magisterskie. Kiedy zaś podejmowane są takie próby, członkowie komisji odmawiają przyjęcia jakichkolwiek, choćby symbolicznych, prezentów - mówi dr Łukasz Chojniak.
Małgorzata Nowak, niezależna trenerka edukacyjna, publicystka oświatowa tłumaczy, że wiele zależy od postawy dyrektora szkoły i doradza jasne postawienie granic. - Gdy sprawowałam funkcję dyrektora, rozmawiałam z rodzicami, informując, że nauczyciele nie mogą przyjmować prezentów droższych niż bukiet kwiatów, czekoladki, ewentualnie upominek mający wartość emocjonalną, jak album ze zdjęciami dzieci - mówi Prawo.pl Małgorzata Nowak. - O tym samym informowałam radę pedagogiczną. Dzięki temu nikt nie miał wątpliwości co do polityki szkoły w kwestii przyjmowania i wręczania prezentów. Problem zniknął. - dodaje.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
