Uczniowie ukraińscy na razie nie muszą zgłaszać się do szkoły - pod pewnymi warunkami ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583) zwalnia ich z obowiązku szkolnego i obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego.
Czytaj: Szkoła dla ukraińskich uczniów bez zbędnych formalności>>
Rodzic zgłasza dziecko do szkoły
Resort edukacji w kwestii ukraińskich uczniów postawił na dobrowolność - zasadą jest, że rodzice sami zgłaszają uczniów do szkoły. Trzeba złożyć wniosek do dyrektora szkoły. Publiczna szkoła podstawowa, w rejonie której mieszka dziecko, przyjmuje je z urzędu - inne publiczne szkoły podstawowe i szkoły ponadpodstawowe w miarę posiadania wolnych miejsc. Jeżeli nie można znaleźć szkoły, która ma wolne miejsce, to należy zwrócić się do organu prowadzącego.
Ustalenie klasy (roku nauki) następuje na podstawie dokumentów wydanych przez szkołę za granicą, a w przypadku ich braku oświadczenia rodziców o sumie lat nauki za granicą. Co istotne - nie muszą być tłumaczone przez tłumacza przysięgłego na język polski.
Oświadczenie o sumie lat nauki szkolnej ucznia w ukraińskim systemie oświaty - pobierz wzór >
Grzywna za niespełnianie obowiązku szkolnego
Ustawa - Prawo oświatowe stanowi, że nauka w Polsce obowiązkowa jest do ukończenia 18. roku życia (art. 35 PO). Osoby niebędące obywatelami polskimi podlegające obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, korzystają z nauki i opieki w publicznych szkołach na warunkach dotyczących obywateli polskich (art. 165 PO). Niespełnienie przez ucznia obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Według przepisów (art. 31 ust. 4 - Prawa oświatowego) uczeń nie spełnia obowiązku szkolnego, jeżeli w danym miesiącu nie był na połowie dni zajęć, a nieobecności nie zostały usprawiedliwione. Dyrektor ma obowiązek kontrolować, czy nie dochodzi do tego typu sytuacji i interweniować, gdy tak się dzieje.
Sprawdź w LEX: Czy dziecko będące pod opieką psychologa może być zwolnione z obowiązku nauki? >
W pierwszej kolejności do rodziców ucznia wysyłane jest upomnienie - to wezwanie do wykonania obowiązku, w którym informuje się rodziców ucznia o zagrożeniu skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Gdy to nic nie da, dyrektor powinien wystąpić z wnioskiem o wszczęcie egzekucji (organem egzekucyjnym jest urząd gminy). Rolą organu egzekucyjnego jest doprowadzenie do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji - w tym celu nakłada się na rodziców ucznia grzywnę. Nie może ona przekroczyć kwoty 10.000 złotych. Można ją nakładać wiele razy, choć łączna kwota nie może przekroczyć 50 tys. złotych. Niezapłacone grzywny podlegają umorzeniu, jeżeli obowiązek zostanie spełniony. Nie dotyczy to jednak uczniów z Ukrainy.
Zdalna nauka zwalnia z konieczności uczęszczania do polskiej szkoły
W przypadku ukraińskich uczniów ministerstwo zdecydowało się jednak na wprowadzenie wyjątku - mogą dalej uczyć się w ukraińskiej szkole, jeżeli ta prowadzi zdalne nauczanie, a w wielu przypadkach tak jest - placówki, głównie na zachodzie, gdzie nie są prowadzone działania wojenne na szerszą skalę, organizuje zdalne lekcje.
Ukraiński resort edukacji jeszcze w zeszłym roku udostępnił materiały do zdalnej nauki w systemie ukraińskim. Decyzja należy do rodzica - według par. 15 - wydanego na podstawie specustawy rozporządzenia w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy uczniowie pobierający naukę w przedszkolu lub szkole funkcjonujących w ukraińskim systemie oświaty z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, nie podlegają obowiązkowemu rocznemu przygotowaniu przedszkolnemu, obowiązkowi szkolnemu albo obowiązkowi nauki. Wystarczy, by rodzic lub osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem lub uczniem składa do gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu dziecka lub ucznia oświadczenie o kontynuacji przez dziecko lub ucznia kształcenia w ukraińskim systemie oświaty.
Czytaj: Ukraiński uczeń napisze egzamin ósmoklasisty>>
Sprawdź też: Stypendia i zasiłki szkolne dla cudzoziemców >
Dyrektorzy nie robią problemów
Przepisy nie dają jednak na razie możliwości polskim szkołom, by w jakiś sposób zweryfikować, czy uczeń uczęszcza na zdalne lekcje, czy obowiązek szkolny omija. Dyrektorzy szkół nie widzą jednak na razie potrzeby, by to robić. Podkreślają jedynie, że brak koordynacji pomiędzy polskimi i ukraińskimi władzami oświatowymi, może na późniejszym etapie spowodować problemy dla samych uczniów - ukraińskie władze będą musiały rozstrzygnąć, czy uznać zaświadczenia lub świadectwa wystawione przez polską szkołę. I odwrotnie - jeżeli rodzice ucznia, który teraz uczy się zdalnie na Ukrainie, zdecydują się pozostać w Polsce, to trzeba będzie określić, jak kwalifikowany będzie okres, w którym pobierali naukę zdalną.
Jest też wielu ukraińskich uczniów, którzy uczą się zdalnie w Ukrainie, a jednocześnie uczęszczają do polskiej szkoły lub oddziału przygotowawczego.
- Część rodziców zapisała swoje dzieci do polskich szkół nie tylko po to, by korzystały z polskiego systemu edukacji, ale też, by miały namiastkę normalności i mogły spotykać się z rówieśnikami - mówił Prawo.pl Marek Pleśniar, dyrektor biura Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty. - Jednocześnie chcą, by nie tracili kontaktu z ukraińską szkołą, więc uczniowie uczą się w obu. Staramy się im się tego nie utrudniać - podkreślał.
Resort nie zamierza na razie nic zmieniać
Przepisy obowiązują już prawie rok i nie wygląda na to, by miały się zmienić, choć posłowie w jednej z interpelacji sugerują, że należałoby ewidencjonować w systemie informacji oświatowej uczniów z Ukrainy, którzy uczą się zdalnie w swoim systemie oświaty.
- Centralne zarządzanie i podejmowanie decyzji za rodzica ukraińskiego – co do wyboru systemu, w którym chce kształcić swoje dziecko – mogłoby jedynie komplikować sytuację dzieci uchodźców, co w konsekwencji pogłębiałoby wojenną traumę młodych ludzi. Przepis par. 15 ww. rozporządzenia pozostawia natomiast rodzicom dzieci ukraińskich swobodę i prawo do wyboru najlepszego – w ocenie rodzica – sposobu edukacji, w systemie polskim stacjonarnie lub ukraińskim online. Warto natomiast podkreślić, że każde dziecko i uczeń - uchodźca z Ukrainy zostanie przyjęte do szkoły w Polsce, jeśli jego rodzice zgłoszą się do dyrektora szkoły - tłumaczy sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki Tomasz Rzymkowski.
Czytaj w LEX: Zatrudnianie nauczycieli i osób niebędących obywatelami polskimi w związku z kształceniem uczniów przybywających z Ukrainy >
Ministerstwo nie uważa też, by potrzebne było ewidencjonowanie ukraińskich uczniów w systemie informacji oświatowej - jak uważa wiceminister, brak jest podstaw prawnych do utworzenia w systemie informacji oświatowej jakiegokolwiek rejestru, który obejmowałby osoby niepodlegające pod ten system.
Czytaj w LEX: Opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 – uchodźcami z Ukrainy >
- Można rozważyć zbieranie danych o tej grupie uczniów, co oznaczałoby jednak nałożenie dodatkowych obowiązków na dyrektorów szkół obwodowych i gminy. Należy przy tym rozważyć wykonalność takiego zadania biorąc pod uwagę, że jest to potencjalnie liczna oraz mobilna grupa uczniów, co bez wątpienia oznacza duże trudności z weryfikacją i zebraniem danych. O ile dane obywateli Ukrainy przekraczających zewnętrzne granice UE są rejestrowane, to w strefie Schengen mogą przemieszczać się dowolnie - podkreśla Rzymkowski.
Sprawdź w LEX: Jakie dane ucznia będącego obywatelem Ukrainy należy zamieścić w SIO? >
Tymczasem z danych UNHCR z 6 grudnia 2022 wynika, że w Polsce zarejestrowanych jest 1 529 355 uchodźców i uchodźczyń z Ukrainy. Z szacunków ministerstwa wynika, że z tego półtora miliona uchodźców i uchodźczyń aż 700-800 tys., czyli połowę, stanowią dzieci. Oznacza to, że z uchodźczych dzieci do polskich szkół uczęszcza zaledwie 25 proc., to m.in. dlatego organizacje pozarządowe apelują o to, by stworzyć ewidencję dotyczącą uczniów z Ukrainy. Ministerstwo podkreśla jednak, że ma nad tym kontrolę - analizuje raporty i rekomendacje dotyczące potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy oraz wsłuchuje się w sygnały napływające ze środowisk oświatowych. Póki co trudno zatem oczekiwać zmian w tym zakresie - szef resortu edukacji Przemysław Czarnek zapowiedział, że rozważy wprowadzenie: "pewnych elementów edukacji" dla dzieci z Ukrainy, jeżeli wojna będzie się przedłużała.
Sprawdź w LEX: Czy można skreślić z listy uczniów ucznia z Ukrainy, który od ponad miesiąca nie realizuje obowiązku szkolnego? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.