Stosunkowo łatwo rozpoznać uczniów z uzdolnieniami tzw. szkolnymi, zwłaszcza dotyczącymi rozwiązywania testów, uczenia się programowego materiału, charakteryzujących się wysokim poziomem możliwości odtwórczych, przystosowaniem do funkcjonowania w systemie obowiązującym w szkole, zmotywowaniem do osiągania jak najlepszych ocen, podporządkowaniem regułom szkolnym, solidnością, pracowitością, systematycznością zarówno w nauce, jak i w pracy.
Jest jednak też inna grupa, zdecydowanie trudniej rozpoznawalna w szkole. To uczniowie uzdolnieni twórczo. Uczą się przez dedukcję, wynajdują i rozwiązują problemy, rozwijają własne, autonomiczne style uczenia się, które odnoszą do własnego rozwoju, potrzeb i zainteresowań. Ci uczniowie w testach nie zawsze wypadają rewelacyjnie, w szkole często sprawiają kłopoty kwestionowaniem słów nauczycieli czy nierzadko demonstrowanym znudzeniem.
Podstawowym zadaniem szkoły, nauczyciela jest rozpoznawanie i zdiagnozowanie zdolności ucznia. Jakie są najczęstsze cechy uczniów zdolnych, jeśli mogą prezentować tak różne zachowania w szkole?
Zdolni uczniowie najczęściej:

  • uczą się szybko, mają szerokie zainteresowania, wiedzę, łatwość wypowiadania się, bogate słownictwo,
  • są ciekawi, dociekliwi; potrafią wnikliwie poszukiwać informacji i wiedzy,
  • szybko rozumieją, uczą się, łatwo zapamiętują, stosują własne strategie uczenia, zapamiętywania, przypominania,
  • potrafią się dobrze koncentrować, dobrze zarządzają swoją uwagą dowolną, mają też podzielność uwagi,
  • potrafią pokonywać trudności, są dość odporni na porażki; mają też znaczną umiejętność dostosowywania się do otoczenia, wymagań, reguł,
  • są aktywni, odnoszą sukcesy na różnych polach,
  • są twórczy, oryginalni; nużą ich stereotypy, rutyna, powtarzalność rozwiązań,
  • często mają specyficzne poczucie humoru,
  • łatwo dostrzegają problemy, lubią podejmować wyzwania przy ich rozwiązywaniu w oryginalny, nowy sposób.

W rozpoznawaniu uczniów zdolnych ważne jest też zwrócenie uwagi na ich motywację. Często mają oni motywację wewnętrzną do uczenia się, nie muszą być ciągle nagradzani, bo samo uczenie sprawia im przyjemność, chcą zdobywać wiedzę, a ich celem, obok osiągania sukcesów, jest też zaspokajanie własnej ciekawości poznawczej. Wszystko to wpływa też na to, że zdolni uczniowie potrafią być refleksyjni, mają wysoką samoocenę, są mniej zależni w swych działaniach od otoczenia, są wewnątrzsterowni. Istotnym czynnikiem pomagającym rozpoznać zdolnych uczniów jest też często podwyższony poziom ich pobudliwości.
Dotyczy to zarówno psychomotoryki objawiającej się znaczną energią, dużą ekspresją emocjonalną, jak i czasem niekontrolowanymi napięciami czy np. tikami. Pobudzenie dotyczy też sfery intelektualnej i przejawia się w ciekawości świata, pasji w rozwiązywaniu problemów, fascynacjach, ale i niezależności myślenia, orientacji na osiąganie celu.
Zdolne osoby mają też często zwiększoną wrażliwość zarówno na bodźce sensoryczne (wzrokowe, słuchowe, dotykowe), jak i emocjonalne – intensywnie przeżywają, cechuje ich złożoność uczuć, mają świadomość różnorodności swoich uczuć. Wyobraźnia uzdolnionych przejawia się poprzez bogatą fantazję, posługiwanie się metaforami, wizualizację, marzenia, ale i mieszanie rzeczywistości z fikcją, wymyślanie fantastycznych opowieści.

Jest to fragment artykułu Doroty Mielcarek "Indywidualny tok i program nauczania dla zdolnych uczniów" opublikowanego w miesięczniku "Dyrektor Szkoły" nr 2/2012>>

Polecamy także:
- Mielcarek D., Nauczanie indywidualne – kiedy, komu i w jakim trybie?, „Dyrektor Szkoły” 2012/12.
- Bryś B., Zadania szkoły we wspomaganiu ucznia zdolnego, „Dyrektor Szkoły” 2013/1