Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni albo 16 godzin z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych, spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.
To nowe uprawnienie, przewidziane w art. 1481Kodeksu pracy wprowadziła nowelizacja z 9 marca 2023 r. (Dz.U. z 2023 r., poz. 641). Więcej na ten temat w Legal Alert.
Czytaj również: Zwolnienie z powodu siły wyższej - nawet przed północą i SMS-em>>
Zwolnienie w dniach albo godzinach
Zwolnienie wykorzystywane jest w dniach albo godzinach, przy czym w roku kalendarzowym pracownik korzysta z niego tylko w jeden sposób – nie ma możliwości realizowania go jako np. wolnego pełnego dnia, a następnie 2 czy 3 godzin (możliwe jest jednak złożenie wniosku np. o 8 godzin zwolnienia – wówczas, nawet jeżeli obejmie to cały dzień pracy zwolnienie udzielone zostałoby w godzinach). O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia od pracy decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Nie składa w tym zakresie żadnych dodatkowych oświadczeń na początku roku i też pracodawca nie może zobowiązać pracowników do deklarowania z początkiem roku tego, w jaki sposób ze zwolnienia będą korzystali. Czas na decyzję pracownik ma aż do złożenia pierwszego wniosku, co może mieć miejsce nawet pod koniec roku.
Zobacz procedurę: Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej >
Raz dokonany wybór sposobu korzystania ze zwolnienia jest wiążący zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika do końca danego roku. Wiąże również w razie zmiany zatrudnienia (informację o sposobie korzystania ze zwolnienia zawiera się w świadectwie pracy).
Zwolnienie w dniach udzielane jest na pełne dni pracy. Nie ma przy tym znaczenia liczba godzin zaplanowana do przepracowania w tym dnu w rozkładzie czasu pracy – jest to zawsze pełny dzień pracy niezależnie od tego, czy pracownik miałby w tym dniu przepracować 4, 8 czy 12 godzin.
Zobacz LEX News: Urlop z powodu siły wyższej (zakres danych, realizacja obowiązku informacyjnego, podstawa) >
Przeliczenie w niepełnym wymiarze czasu pracy
Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy nie wpływa w żaden sposób na wymiar zwolnienia w dniach, bez względu na stosowane rozkłady czasu pracy.
Przykład: Pracownik pracuje na ¼ etatu w nierównomiernych rozkładach dziennych. Ma planowaną pracę od 4 do 8 godzin na dobę, przy znacznie zwiększonej liczbie dni wolnych od pracy. Osoba ta może złożyć wniosek o zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej np. na dzień pracy, na który ma zaplanowaną pracę 8 godzinną. Wykorzysta wówczas jeden dzień z dwóch dni zwolnienia pomimo tego, że z jej wymiaru czasu pracy do przepracowania w okresie rozliczeniowym w postaci zwolnienia od pracy zostanie już „zużyte” aż 8 godzin.
Przeliczeniu ulega jednak zwolnienie udzielane w wymiarze godzinowym. Jego wymiar jest ustalany proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Pojawiająca się przy takich wyliczeniach niepełna godzina zostaje podwyższona do pełnej.
Przykład: Pracownik zatrudniony na pół etatu ma rocznie 8 godzin zwolnienia (16 godzin x ½).
Pracownik zatrudniony w 1/4 etatu ma prawo do 4 godzin zwolnienia:
16 x 1/4 = 4.
Taki sam wymiar godzin zwolnienia przysługuje osobie zatrudnionej na 1/5 etatu:
16 x 1/5 = 3,2 , co zaokrąglamy w górę do pełnych 4 godzin.
Sprawdź w LEX:
Sprawdź również książkę: Prawo pracy ebook >>
Zmiana wymiaru czasu pracy
Przepisy wprost nie przewidują sposobu postępowania przy zmianie wymiaru czasu pracy w trakcie roku kalendarzowego. Zmiana taka nie wpływa na zwolnienie udzielane w dniach.
Przykład: Pracownik do końca sierpnia pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, od początku września pracuje na ½ etatu. W lipcu wykorzystał jeden dzień zwolnienia z powodu siły wyższej. Obecnie ma jeszcze możliwość skorzystania z jednego dnia tego zwolnienia.
Zmiana etatu odbija się jednak na godzinowym wymiarze zwolnienia. Konieczne jest przeliczenie odrębnie dla okresu zatrudnienia w poszczególnych wymiarach czasu pracy. Przy ustaleniu w oparciu o te obliczenia prawa do godzin zwolnienia po zmianie etatu, należy uwzględnić godziny wykorzystane przed zmianą.
W sytuacji z powyższego przykładu pracownikowi do końca sierpnia przysługiwałoby 16 godzin zwolnienia, od początku września 8 godzin. Jeżeli w trakcie zatrudnienia pełnoetatowego nie skorzystałyby z tego zwolnienia to po zmianie etatu miałby do dyspozycji 8 godzin. Jeżeli wykorzystałby zaś d końca sierpnia np. 10 godzin zwolnienia to po zmianie etatu nie miałby już do niego prawa.
Przykład: Pracownik pracuje do końca września na ¼ etatu, od początku października ma pracować na cały etat. W trakcie zatrudnienie w ¼ wymiaru czasu pracy wykorzystał 4 godziny zwolnienia z art. 1481k.p. (pełną pulę godzinową przysługującą mu w związku z wymiarem czasu pracy). Po zmianie etatu wymiar roczny zwolnienia wynosi 16 godzin, co należy pomniejszyć o 4 godziny już wykorzystane – pozostaje do wykorzystania 12 godzin zwolnienia.
Sprawdź w LEX:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
