Zmęczenie jako podstawowa prawidłowość fizjologiczna
Zmęczenie jest zjawiskiem powszechnym to podstawowa fizjologiczna reakcja na nadmierny bodziec fizyczny lub psychiczny. Zmęczenie definiuje się jako niezdolność do kontynuacji wysiłku, czy też jako stan wewnętrzny, objawiający się przede wszystkim obniżeniem zdolności do wykonywania pracy, będącym konsekwencją uprzednio podjętego wysiłku.
- zmęczenie mięśniowe - może wystąpić podczas każdej pracy, jego główną przyczyną jest niedotlenienie i nadmierne nagromadzenie się w mięśniach produktów przemiany materii (głównie kwasu mlekowego) w wyniku długotrwałego i znacznego wysiłku fizycznego lub obciążenia statycznego, wynikającego np. z niewłaściwej lub wymuszonej pozycji w czasie pracy, częstości powtórzeń, obciążenia i czasu trwania;
- zmęczenie sensoryczne – polega ono na obniżonej reakcji narządów zmysłów wskutek długotrwałej ekspozycji na określony bodziec, np. nadmierne obciążenie wzroku przez niewłaściwe oświetlenie powoduje zmęczenie narządu wzroku; praca w nadmiernym hałasie nadmiernie obciąża narząd słuchu oraz powoduje zmniejszenie wrażliwości na bodźce dotykowe;
- zmęczenie umysłowe – objawiające się obniżaniem funkcji poznawczych, będące skutkiem obciążenia uwagi nadmiarem informacji oraz ich częstotliwością, a także monotonią pracy;
- zmęczenie emocjonalne – jest odpowiedzią na działanie czynników stresowych, takich jak presja czasu, stosunki między pracownikami itp.; z badań wynika, że pogarszanie się sprawności psychologicznej pod wpływem zmęczenia zależy od stałości i szybkości reakcji, szybkości i zakresu spostrzegania oraz uwagi.
- czynniki związane z warunkami zewnętrznymi (tzw. czynniki sytuacyjne), np. temperatura, wilgotność i ruch powietrza, drgania, wibracje i hałas, czas i pora pracy. Najbardziej krytyczną porą są godziny między drugą a czwartą po północy, w tym bowiem czasie mamy najniższy poziom tzw. krzywej fizjologicznej zdolności do pracy, co objawia się zwiększeniem częstotliwości wypadków związanych z pracą oraz jej najniższą wydajnością;
- czynniki związane bezpośrednio z pracownikiem – wiek, płeć, ogólna kondycja psychofizyczna, indywidualny rytm biologiczny, używane leki (także papierosy, alkohol) oraz stan emocjonalny.