Konwencje MOP są ważnym źródłem prawa pracy o charakterze międzynarodowym i poczynając już od okresu międzywojennego, odgrywają istotną rolę w procesie tworzenia i doskonalenia polskiego prawa pracy. W naszym kraju konwencje wymagają ratyfikacji przez Sejm RP, a po ratyfikacji i wejściu w życie konwencji, państwo zobowiązane jest zharmonizować ustawodawstwo wewnętrzne z ich postanowieniami. Ratyfikacja konwencji przez dane państwo członkowskie oznacza zobowiązanie się do dostosowania ustawodawstwa pracy do rozwiązań ujętych w konwencji oraz do składania MOP okresowych sprawozdań z jej realizacji. Konwencje przyjmowane są na posiedzeniach MOP przez głosowanie członków, jednak głosowanie przedstawicieli danego państwa za przyjęciem konwencji nie jest równoznaczne z jej ratyfikowaniem przez to państwo. Ratyfikacja może mieć bowiem miejsce nawet po upływie kilkudziesięciu lat od jej przyjęcia, np. konwencja MOP nr 129 dotycząca inspekcji pracy w przemyśle i handlu przyjęta dnia 11 lipca 1947 r. została ratyfikowana przez Polskę dopiero dnia 19 kwietnia 1995 r., mimo że polska inspekcja pracy jest rówieśniczką MOP.
Konwencje MOP ustalają minimalne wymagania dotyczące np. czasu pracy i urlopów wypoczynkowych, praw człowieka i pracownika, swobody zrzeszania się i ochrony praw związkowych, znoszenia dyskryminacji w zatrudnieniu, ubezpieczeń od wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.
Polska ratyfikowała mniej więcej połowę konwencji z ponad 180 przyjętych przez Konferencję Ogólną MOP od 1919 r., w tym:
nKonwencję nr 17 z 1925 r. dotyczącą odszkodowania za wypadki przy pracy (ratyfikacja przez Polskę w 1937 r.);
nKonwencję nr 62 z 1937 r. dotyczącą przepisów o bezpieczeństwie w przemyśle budowlanym (ratyfikacja w 1951 r.);
nKonwencję nr 119 z 1963 r. dotyczącą zabezpieczenia maszyn (ratyfikacja w 1977 r.);
nKonwencję nr 176 z 1965 r. dotyczącą bezpieczeństwa i zdrowia w kopalniach (ratyfikacja w 2000 r.);
nKonwencję nr 182 z 2000 r. dotyczącą zakazu i natychmiastowych działań na rzecz eliminowania najgorszych form pracy dzieci (ratyfikacja w 2001 r.);
nKonwencję nr 148 MOP z 1977 r. dotyczącą ochrony pracowników przed zagrożeniami zawodowymi w miejscu pracy spowodowanymi zanieczyszczeniami powietrza, hałasem i wibracjami (ratyfikacja w 2004 r.).
Decyzję o ratyfikacji Konwencja nr 148 podjął Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski dnia 4 listopada 2004 r. Konwencja została opublikowana w Dzienniku Ustaw z 2005 r. Nr 66, poz. 574. Formuła ratyfikacji ma następującą treść: Po zaznajomieniu się z powyższą Konwencją, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oświadczam, że została ona uznana za słuszną zarówno w całości, jak i każde z postanowień w niej zawartych, jest przyjęta, ratyfikowana i potwierdzona, będzie niezmiennie zachowywana.
Na dowód czego wydany został akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.
Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski
Dano w Warszawie dnia 4 listopada 2004 r.
Powyższy przykład ratyfikowania konwencji MOP charakteryzuje treści i sposób ujęcia oraz stosowania tego międzynarodowego aktu prawnego. Konwencja nr 148 bierze pod uwagę postanowienia wcześniejszych międzynarodowych konwencji i zaleceń, w szczególności zalecenia dotyczące ochrony zdrowia pracowników z 1953 r., zalecenia dotyczące pracowniczej służby zdrowia z 1959 r., konwencję dotyczącą ochrony przed promieniowaniem z 1960 r., konwencję dotyczącą zabezpieczenia maszyn z 1963 r., konwencję dotyczącą świadczeń w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych z 1964 r., konwencję dotyczącą higieny w handlu i biurach z 1964 r., konwencję dotyczącą benzenu z 1971 r. oraz konwencję dotyczącą zapobiegania i kontroli ryzyka zawodowego spowodowanego przez substancje i czynniki rakotwórcze z 1974 r.
Konwencję nr 148 przyjęto dnia 20 czerwca 1977 r. i nazwano “Konwencją dotyczącą środowiska pracy (zanieczyszczenie powietrza, hałas i wibracje)”. Ma ona zastosowanie do wszystkich gałęzi działalności gospodarczej, jednak państwo (członek MOP) ratyfikujące konwencję może, po konsultacji z reprezentatywnymi zainteresowanymi organizacjami pracodawców i pracowników wyłączyć stosowanie konwencji w odniesieniu do niektórych gałęzi działalności gospodarczej, jeżeli stosowanie jej powodowałoby powstanie szczególnych problemów mających istotne znaczenie. Każde państwo, które ratyfikuje konwencję nr 148, powinno w pierwszym sprawozdaniu z jej stosowania - jakie zobowiązane jest przedłożyć zgodnie z art. 22 Konstytucji MOP – wskazać i uzasadnić gałęzie, które zostały wyłączone, a w następnych sprawozdaniach przedstawiać stan swojego ustawodawstwa i praktyki w odniesieniu do tych gałęzi, określając, w jakim zakresie zastosowano lub zamierza się zastosować postanowienia konwencji w odniesieniu do tych gałęzi.
Każde państwo, po konsultacji z reprezentatywnymi organizacjami pracodawców i pracowników, może przyjąć zobowiązania przewidziane w konwencji nr 148, odrębnie w odniesieniu do zanieczyszczenia powietrza, hałasu oraz wibracji. Państwo, które nie przyjmuje zobowiązań przewidzianych w konwencji w odniesieniu do jednego lub kilku rodzajów zagrożeń jest zobowiązane wskazać to w swym dokumencie ratyfikacyjnym i przedstawić ku temu przyczyny w pierwszym sprawozdaniu, jakie zobowiązane jest przedłożyć zgodnie z art. 22 Konstytucji MOP.
W następnych sprawozdaniach państwo to powinno przedstawiać stan swojego ustawodawstwa i praktyki w odniesieniu do tych rodzajów zagrożeń, które stanowią przedmiot wyłączenia, określając, w jakim zakresie zastosowało lub zamierza zastosować postanowienia konwencji w odniesieniu do każdego z tych rodzajów zagrożeń.
Każde państwo, które w momencie ratyfikacji nie przyjęło zobowiązań przewidzianych w konwencji odnośnie do wszystkich rodzajów zagrożeń, powinno, gdy uzna że pozwalają na to warunki, poinformować Dyrektora Generalnego MOP, że przyjmuje zobowiązania przewidziane w konwencji w odniesieniu do zagrożeń, które uprzednio wyłączyło.
Warto wiedzieć, że mimo nieratyfikowania przez Polskę innych konwencji, w krajowym ustawodawstwie pracy uwzględnia się również postanowienia tych konwencji, np. znowelizowany Dział X ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) i przepisy wykonawcze uwzględniają, w całości bądź w dużej mierze, postanowienia nieratyfikowanych dotąd przez Polskę konwencji, takich jak:
nkonwencja nr 139 z 1974 r. dotycząca zapobiegania i kontroli ryzyka zawodowego spowodowanego przez substancje i czynniki rakotwórcze;
nkonwencja nr 148 z 1977 r. dotycząca ochrony pracowników przed zagrożeniami zawodowymi w miejscu pracy, spowodowanymi zanieczyszczeniem powietrza, hałasem i wibracją;
nkonwencja nr 155 z 1981 r. dotycząca bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy;
nnr 162 z 1986 r. dotycząca bezpieczeństwa w stosowaniu azbestu;
nkonwencja nr 167 z 1988 r. dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy w budownictwie;
nkonwencja nr 170 z 1990 r. dotycząca bezpieczeństwa przy używaniu substancji chemicznych podczas pracy.
Konwencje MOP ustalają minimalne wymagania dotyczące np. czasu pracy i urlopów wypoczynkowych, praw człowieka i pracownika, swobody zrzeszania się i ochrony praw związkowych, znoszenia dyskryminacji w zatrudnieniu, ubezpieczeń od wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.
Polska ratyfikowała mniej więcej połowę konwencji z ponad 180 przyjętych przez Konferencję Ogólną MOP od 1919 r., w tym:
nKonwencję nr 17 z 1925 r. dotyczącą odszkodowania za wypadki przy pracy (ratyfikacja przez Polskę w 1937 r.);
nKonwencję nr 62 z 1937 r. dotyczącą przepisów o bezpieczeństwie w przemyśle budowlanym (ratyfikacja w 1951 r.);
nKonwencję nr 119 z 1963 r. dotyczącą zabezpieczenia maszyn (ratyfikacja w 1977 r.);
nKonwencję nr 176 z 1965 r. dotyczącą bezpieczeństwa i zdrowia w kopalniach (ratyfikacja w 2000 r.);
nKonwencję nr 182 z 2000 r. dotyczącą zakazu i natychmiastowych działań na rzecz eliminowania najgorszych form pracy dzieci (ratyfikacja w 2001 r.);
nKonwencję nr 148 MOP z 1977 r. dotyczącą ochrony pracowników przed zagrożeniami zawodowymi w miejscu pracy spowodowanymi zanieczyszczeniami powietrza, hałasem i wibracjami (ratyfikacja w 2004 r.).
Decyzję o ratyfikacji Konwencja nr 148 podjął Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski dnia 4 listopada 2004 r. Konwencja została opublikowana w Dzienniku Ustaw z 2005 r. Nr 66, poz. 574. Formuła ratyfikacji ma następującą treść: Po zaznajomieniu się z powyższą Konwencją, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oświadczam, że została ona uznana za słuszną zarówno w całości, jak i każde z postanowień w niej zawartych, jest przyjęta, ratyfikowana i potwierdzona, będzie niezmiennie zachowywana.
Na dowód czego wydany został akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.
Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski
Dano w Warszawie dnia 4 listopada 2004 r.
Powyższy przykład ratyfikowania konwencji MOP charakteryzuje treści i sposób ujęcia oraz stosowania tego międzynarodowego aktu prawnego. Konwencja nr 148 bierze pod uwagę postanowienia wcześniejszych międzynarodowych konwencji i zaleceń, w szczególności zalecenia dotyczące ochrony zdrowia pracowników z 1953 r., zalecenia dotyczące pracowniczej służby zdrowia z 1959 r., konwencję dotyczącą ochrony przed promieniowaniem z 1960 r., konwencję dotyczącą zabezpieczenia maszyn z 1963 r., konwencję dotyczącą świadczeń w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych z 1964 r., konwencję dotyczącą higieny w handlu i biurach z 1964 r., konwencję dotyczącą benzenu z 1971 r. oraz konwencję dotyczącą zapobiegania i kontroli ryzyka zawodowego spowodowanego przez substancje i czynniki rakotwórcze z 1974 r.
Konwencję nr 148 przyjęto dnia 20 czerwca 1977 r. i nazwano “Konwencją dotyczącą środowiska pracy (zanieczyszczenie powietrza, hałas i wibracje)”. Ma ona zastosowanie do wszystkich gałęzi działalności gospodarczej, jednak państwo (członek MOP) ratyfikujące konwencję może, po konsultacji z reprezentatywnymi zainteresowanymi organizacjami pracodawców i pracowników wyłączyć stosowanie konwencji w odniesieniu do niektórych gałęzi działalności gospodarczej, jeżeli stosowanie jej powodowałoby powstanie szczególnych problemów mających istotne znaczenie. Każde państwo, które ratyfikuje konwencję nr 148, powinno w pierwszym sprawozdaniu z jej stosowania - jakie zobowiązane jest przedłożyć zgodnie z art. 22 Konstytucji MOP – wskazać i uzasadnić gałęzie, które zostały wyłączone, a w następnych sprawozdaniach przedstawiać stan swojego ustawodawstwa i praktyki w odniesieniu do tych gałęzi, określając, w jakim zakresie zastosowano lub zamierza się zastosować postanowienia konwencji w odniesieniu do tych gałęzi.
Każde państwo, po konsultacji z reprezentatywnymi organizacjami pracodawców i pracowników, może przyjąć zobowiązania przewidziane w konwencji nr 148, odrębnie w odniesieniu do zanieczyszczenia powietrza, hałasu oraz wibracji. Państwo, które nie przyjmuje zobowiązań przewidzianych w konwencji w odniesieniu do jednego lub kilku rodzajów zagrożeń jest zobowiązane wskazać to w swym dokumencie ratyfikacyjnym i przedstawić ku temu przyczyny w pierwszym sprawozdaniu, jakie zobowiązane jest przedłożyć zgodnie z art. 22 Konstytucji MOP.
W następnych sprawozdaniach państwo to powinno przedstawiać stan swojego ustawodawstwa i praktyki w odniesieniu do tych rodzajów zagrożeń, które stanowią przedmiot wyłączenia, określając, w jakim zakresie zastosowało lub zamierza zastosować postanowienia konwencji w odniesieniu do każdego z tych rodzajów zagrożeń.
Każde państwo, które w momencie ratyfikacji nie przyjęło zobowiązań przewidzianych w konwencji odnośnie do wszystkich rodzajów zagrożeń, powinno, gdy uzna że pozwalają na to warunki, poinformować Dyrektora Generalnego MOP, że przyjmuje zobowiązania przewidziane w konwencji w odniesieniu do zagrożeń, które uprzednio wyłączyło.
Warto wiedzieć, że mimo nieratyfikowania przez Polskę innych konwencji, w krajowym ustawodawstwie pracy uwzględnia się również postanowienia tych konwencji, np. znowelizowany Dział X ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) i przepisy wykonawcze uwzględniają, w całości bądź w dużej mierze, postanowienia nieratyfikowanych dotąd przez Polskę konwencji, takich jak:
nkonwencja nr 139 z 1974 r. dotycząca zapobiegania i kontroli ryzyka zawodowego spowodowanego przez substancje i czynniki rakotwórcze;
nkonwencja nr 148 z 1977 r. dotycząca ochrony pracowników przed zagrożeniami zawodowymi w miejscu pracy, spowodowanymi zanieczyszczeniem powietrza, hałasem i wibracją;
nkonwencja nr 155 z 1981 r. dotycząca bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy;
nnr 162 z 1986 r. dotycząca bezpieczeństwa w stosowaniu azbestu;
nkonwencja nr 167 z 1988 r. dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy w budownictwie;
nkonwencja nr 170 z 1990 r. dotycząca bezpieczeństwa przy używaniu substancji chemicznych podczas pracy.
