Problem powstał na tle następujących zdarzeń: Marcin R. został zatrudniony przez Andrzeja R. na umowie o pracę z wynagrodzeniem 5 tys. zł miesięcznie.
Fikcyjna umowa
W czasie trwania tej umowy Marcin R. od lutego 2013 r. do lutego 2014 r. korzystał z licznych zasiłków chorobowych i z tego tytułu ZUS wypłacił mu blisko 39 tys. zł.
W kwietniu 2014 r. ZUS wydał decyzję o zwrocie pobranych świadczeń, gdyż Marcin R. nie podlegał obligatoryjnemu obowiązkowi ubezpieczenia chorobowego i społecznego. Zakład stwierdził, że umowa była fikcyjna.
Sąd Rejonowy zmienił decyzję ZUS i ustalił, że Marcin R. nie ma obowiązku zwracać pieniędzy Zakładowi Ubezpieczeń. Sąd II instancji orzekł inaczej - zwracać składki musi płatnik, czyli pracodawca.
Czytaj też: Ubezpieczeni z krótkim stażem dłużej poczekają na zasiłek chorobowy>>
Wybór należy do ZUS
Gdy skarga kasacyjna dotarła do Sądu Najwyższego, to trzech sędziów powzięło wątpliwość, od kogo ZUS ma ściągać nienależne składki. I przedstawił problem 7 sędziom Izby Pracy.
W środę, 11 grudnia Izba Pracy podjęła uchwałę, zgodnie z którą organ rentowy może wybrać płatnika składek jako podmiot zobowiązany do zwrotu świadczenia pobranego nienależnie przez świadczeniobiorcę (art. 84 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych).
Jak podkreślił w uzasadnieniu sędzia Józef Iwulski, prezes Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w przepisach ustawy nie ma żadnej kolejności dochodzenia świadczeń, ani sugestii, że najpierw trzeba pobrać pieniądze od płatnika. - Jednak zwrot świadczeń od płatnika jest łatwiejszy, bo są to przedsiębiorcy - zauważył sędzia Iwulski.
W ocenie Sądu Najwyższego, obowiązujące regulacje prawa ubezpieczeń społecznych wcale nie wymagają od organu rentowego, aby uprzednio wyczerpał wszelkie dostępne w konkretnych okolicznościach faktycznych środki ochrony prawnej przysługujące organowi rentowemu względem ubezpieczonego, który nienależnie pobrał świadczenie z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Obciążenie płatnika
Obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, o którym stanowi art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, spowodowany przekazaniem przez płatnika składek nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, obciąża tego płatnika niezależnie od przewidzianego w art. 84 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązku zwrotu świadczenia, spoczywającego bezpośrednio na osobie, która je pobrała.
Jeśli zatem w wyniku ustaleń poczynionych przez ZUS okaże się, że świadczenie zostało ubezpieczonemu wypłacone nienależnie z przyczyn obciążających płatnika składek, to organ rentowy może domagać się od tego płatnika zwrotu kwot pieniężnych wypłaconych ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (a tym samym uszczuplonych kosztem ogółu ubezpieczonych) nawet z pominięciem osoby, która pobrała takie świadczenie.
Sygnatura akt III UZP 7/19, uchwała 7 sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 11 grudnia 2019 r.
