Pracodawca może zawierać z zatrudnionym pracownikiem umowy cywilnoprawne, ale tylko co do obowiązków lub czynności, które nie są objęte treścią stosunku pracy ani zakresem obowiązków pracowniczych. Tak orzekł SN w wyroku z 18 grudnia 2014 r. (sygn. akt III UK 69/14).

Pracownica była zatrudniona przez niemal 9 lat na stanowisku specjalisty ds. kadrowo-płacowych. Gdy nabyła prawo do emerytury pracodawca zawarł z nią także umowę o dzieło. Na jej podstawie wykonywała sprawy kadrowo-płacowe. Pracodawca nie płacił składek od wynagrodzenia z tytułu umowy o dzieło.

ZUS uznał, że kobieta w rzeczywistości podlegała ubezpieczeniom społecznym jako pracownik i wymierzył firmie zaległe składki. Pracodawca odwołał się od decyzji.

Sąd okręgowy częściowo uwzględnił odwołanie pracodawcy, bo orzekł że tylko przez pół roku nie musiał opłacać składek od umowy o dzieło. Sąd Apelacyjny jednak oddalił jego apelację.

SN uznał, że istotnym jest, iż firma nie ustaliła jednego wynagrodzenia za wykonanie dzieła, ale płaciła wynagrodzenie co miesiąc. Poza tym umowa dopuszczała jej rozwiązanie w sposób, którego kodeks cywilny nie zna. Ponadto zakres obowiązków w umowie o dzieło pokrywał się z obowiązkami pracowniczymi. To wszystko wskazuje, że umowa o dzieło zmierzała do obejścia przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Taka sama praca była świadczona bowiem na różnych podstawach prawnych, tj. częściowo na podstawie umowy o pracę, a częściowo na umowę o dzieło. Wprawdzie pracodawca może zawierać z zatrudnionym pracownikiem umowy cywilnoprawne, ale jedynie w zakresie obowiązków lub czynności, które nie są objęte treścią stosunku pracy ani zakresem obowiązków pracowniczych. W przeciwnym razie umowa cywilnoprawna na wykonywanie w istocie rzeczy tych samych obowiązków pracowniczych zmierza do obejścia przepisów prawa pracy oraz prawa ubezpieczeń społecznych, w konsekwencji jest nieważna. Wtedy w miejsce nieważnych postanowień umowy cywilnoprawnej wchodzą odpowiednie przepisy prawa pracy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.), z konsekwencjami wynikającymi z imperatywnych norm prawa ubezpieczeń społecznych. Osoba świadcząca te same prace co objęte treścią stosunku pracy na podstawie zawartej z pracodawcą umowy o dzieło, na ich wykonywanie zachowuje już z mocy przepisów prawa pracy wyłącznie status pracownika, którego nie łączy ze statusem nieważnej umowy cywilnoprawnej.

Agnieszka Rosa