Rodzaje świadczeń chorobowych
Zobacz także: Zmiany w prawie pracy w 2016 r. Czy wiesz co Cię czeka?
Wszyscy zatrudnieni – zarówno na podstawie stosunku pracy, jak i na podstawie umów cywilnoprawnych, objętych obowiązkiem przystąpienia do ubezpieczeń społecznych – mogą uzyskać prawo do świadczeń w przypadku niezdolności do pracy z powodu choroby. Pracownikom takie świadczenia przysługują zawsze, gdyż są oni objęci obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym (art. 11 ust. 1 u.s.u.s.). W przypadku zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych warunkiem uzyskania prawa do zasiłków jest zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego, które jest dla tych osób dobrowolne (art. 11 ust. 2 u.s.u.s.).
Pracownikom przysługują dwa rodzaje świadczeń chorobowych:
1) wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy spowodowanej chorobą – tzw. wynagrodzenie chorobowe, wypłacane przez pracodawcę,
2) zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego, wypłacany przez ZUS bezpośrednio lub za pośrednictwem pracodawcy jako płatnika.
Wynagrodzenie chorobowe przysługuje pracownikom za czas choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, które trwają łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego wynosi 14 dni w ciągu roku kalendarzowego (art. 92 § 1 pkt 1 k.p.). Po upływie tego okresu pracownik otrzymuje zasiłek chorobowy (art. 92 § 4 k.p.).
Osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych przysługuje wyłącznie zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek ten przysługuje zatrudnionemu od pierwszego dnia niezdolności do pracy, pod warunkiem jednak upłynięcia 90-dniowego okresu wyczekiwania, tj. okresu po upływie którego ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - dalej u.ś.p.
Zobacz także: Przedsiębiorca na chorobowym może podpisywać faktury
Wypłata wynagrodzenia chorobowego
Jak już wcześniej wskazano, art. 92 § 1 pkt 1 k.p. przewiduje obowiązek pracodawcy wypłacania wynagrodzenia przez okres pierwszych 33 dni choroby, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego wynosi do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Przyjmuje się, że okres ten rozpoczyna swój bieg zawsze 1 stycznia i kończy się 31 grudnia, nawet wówczas, gdyby nie został wyczerpany. Jeżeli zatem nieprzerwana niezdolność do pracy z powodu choroby przypada na przełomie roku, a w dniu 31 grudnia pracownik miał prawo do wynagrodzenia gwarancyjnego, od 1 stycznia ma nadal prawo do wynagrodzenia gwarancyjnego ale już w ramach nowego okresu zasiłkowego (tak I. Jędrasik-Jankowska – komentarz do art. 9 u.ś.c.m. w: „Prawo socjalne", Warszawa 1998-2004).
To oznacza, że od 1 stycznia pracownikowi temu przysługuje kolejny, 33-dniowy okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego, liczony od 1 stycznia (por. M. Mrozowska „Wynagrodzenie pracownika za czas choroby", Pr. Pracy 1999, nr 12, s. 28).
Pracodawca ma więc obowiązek ciągłego wypłacania wynagrodzenia chorobowego po rozpoczęciu nowego roku kalendarzowego, przez kolejne 33 dni, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - przez 14 dni.
Przykład
Pracownik Andrzej T. zachorował 12 grudnia 2014 r. Wcześniej, w maju przebywał jeszcze 5 dni na zwolnieniu lekarskim. Ponieważ łączny okres niezdolności do pracy w 2014 r. wyniósł 25 dni, pracodawca Andrzeja T. wypłacił mu wynagrodzenie chorobowe za cały okres od 12 do 31 grudnia 2014 r.
Jednak niezdolność do pracy Andrzeja T. przedłużyła się do dnia 22 stycznia 2015 r. Za okres od 1 do 22 stycznia przysługuje mu ponownie wynagrodzenie chorobowe, gdyż okres ten przypadł już na nowy rok kalendarzowy.
Przy ustalaniu okresu pobierania wynagrodzenia chorobowego należy zawsze pamiętać, że z początkiem każdego następnego roku, ponownie rozpoczyna się okres pobierania wynagrodzenia chorobowego. Przepisy nie przewidują „przejścia" niewykorzystanego okresu pobierania tego wynagrodzenia na następny rok.
Przykład
Marek N., zatrudniony na podstawie umowy o pracę, przebywał w 2014 r. na zwolnieniu lekarskim w dniach: 20 marca – 2 kwietnia, 14-20 sierpnia oraz 18-26 grudnia. Łączny okres niezdolności do pracy wyniósł zatem 30 dni.
Marek N. zachorował ponownie 9 stycznia 2015 r. i był niezdolny do pracy do 14 stycznia. Pracodawca obowiązany był do wypłacenia wynagrodzenia chorobowego za 6 dni. Oznacza to, że w 2015 r. Marek N. będzie mógł pobierać wynagrodzenie chorobowe jeszcze za 27 dni niezdolności do pracy. „Pozostałe" 3 dni możliwego pobierania wynagrodzenia chorobowego z 2014 r. nie „przeszły" bowiem na kolejny rok.
Wielu pracodawców, „idąc na rękę" zatrudnionym, w związku ze świętami Bożego Narodzenia, dokonuje wypłat wynagrodzeń należnych za miesiąc grudzień znacznie wcześniej niż przewidują to przepisy kodeksy pracy albo przepisy płacowe. Zazwyczaj wypłata taka dokonywana jest przed Wigilią, pomiędzy 20 a 24 grudnia. W sytuacji, gdy pracownik zachoruje po Świętach, należy mu się wówczas za ostatnie dni miesiąca wynagrodzenie chorobowe, które jest liczone według zasad określonych dla zasiłku chorobowego. Może więc dochodzić do różnic, najczęściej na korzyść pracownika (otrzymuje on wynagrodzenie de facto wyższe, niż gdyby otrzymał za część miesiąca wynagrodzenie za pracę i za pozostałą część - wynagrodzenie chorobowe).
Przykład
W spółce N. obowiązuje regulamin wynagradzania przewidujący, że zatrudnionym pracownikom wynagrodzenie jest wypłacane do końca danego miesiąca. Zarazem w firmie tej istniał zwyczaj wypłacania pensji za grudzień jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia. W 2014 r. wszyscy pracownicy otrzymali wynagrodzenia grudniowe już 21 grudnia.
Jeden z zatrudnionych, Ireneusz D. po Wigilii zachorował. Jego niezdolność do pracy trwała do 3 stycznia 2015 r. W tej sytuacji za okres 27-31 grudnia należało mu się wynagrodzenie chorobowe. Ponieważ do czerwca 2014 r. pobory w spółce N. były niższe niż w grudniu (wówczas zarząd przeprowadził znaczną podwyżkę płac dla wszystkich pracowników), w efekcie ustalone na wskazany wyżej okres niezdolności do pracy wynagrodzenie chorobowe byłoby niższe od wynagrodzenia za pracę, faktycznie wypłaconego. Po zsumowaniu wynagrodzenia za pracę wykonaną w grudniu i wynagrodzenia chorobowego Ireneusza D. różnica wynosiłaby ok. 55 zł na korzyść pracownika.
W takim wypadku pracodawca nie powinien jednak dokonywać potrąceń z wynagrodzenia za kolejny miesiąc (tj. za styczeń).
Zgodnie bowiem z art. 87 § 1 pkt 3 k.p. z wynagrodzenia za pracę podlegają potrąceniu zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi. Jednak – zgodnie z wykładnią zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2001 r. (I PKN 552/00, OSNP 2003, nr 12, poz. 291) wypłaconego przed terminem wynagrodzenia za pracę nie można uznać zaliczkę udzieloną pracownikowi i przez to nie można jej potrącić w trybie przewidzianym w powyższym przepisie k.p. SN wskazał też, że wypłacone kwoty mogą podlegać jednak zarachowaniu na poczet wynagrodzenia należnego za dany okres obrachunkowy, ale zarazem zasady rozliczeń powinny w takiej sytuacji wynikać z umowy o pracę. Gdy nie ma określonych zasad, brak jest podstawy prawnej rozliczenia różnicy. W praktyce oznacza to, że pracodawca wypłaca wcześniej wynagrodzenie za grudzień na własne ryzyko.
Pobieranie wynagrodzenia chorobowego na przełomie roku a okres zasiłkowy
Wprawdzie za okresy niezdolności do pracy, w których pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia (w tym wynagrodzenia chorobowego) zasiłek chorobowy nie przysługuje. Jednocześnie – mimo, że zasiłek nie jest za ten okres wypłacany – okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego na podstawie art. 12 ust. 1 zd. 2 u.ś.c.m. Rozpoczęty więc w poprzednim roku okres nieprzerwanego pobierania wynagrodzenia chorobowego będzie w całości zaliczony do okresu zasiłkowego.
Przykład
Janusz O. trafił do szpitala w wyniku ciężkiej niewydolności serca, spowodowanej powikłaniami pogrypowymi. Był niezdolny do pracy od 5 grudnia 2014 r. Pracodawca Janusza O. był zobowiązany do wypłacania mu wynagrodzenia chorobowego za okres 5-31 grudnia 2014 r., a następnie – w związku z rozpoczęciem nowego roku – od 1 stycznia 2015 r. za okresy 1-31 stycznia i 1-2 luty włącznie. Od 3 lutego 2015 r. Janusz O. pobierał zasiłek chorobowy. Ponieważ jednak niezdolność do pracy była nieprzerwana, okres zasiłkowy dla Janusza O. rozpoczął się z dniem 5 grudnia 2014 r. i trwał do 4 czerwca 2015 r. włącznie.
W związku z tym, okres pobierania wynagrodzenia chorobowego był w rzeczywistości dłuższy, gdyż trwał nieprzerwanie od 5 grudnia 2014 r. do 2 lutego 2015 r. Natomiast okres pobierania zasiłku trwał od 3 lutego do 4 czerwca 2015 r.
Z dniem 5 czerwca 2015 r. Janusz O. stracił prawo do zasiłku chorobowego. W związku z tym, że nie otrzymał on świadczenia rehabilitacyjnego i trwało już postępowanie w sprawie przyznania renty, pracodawca Janusza O. rozwiązał z nim umowę o pracę w trybie natychmiastowym (bez wypowiedzenia) na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b) k.p.
Również w przypadku, gdy niezdolność do pracy jest wywołana tą samą chorobą, działa tu podobna zasada – okres pobierania wynagrodzenia chorobowego w poprzednim i bieżącym roku zaliczają się do okresu zasiłkowego. Warunkiem oczywiście jest, aby przerwa nie była w tym wypadku krótsza niż 60 dni (art. 9 ust. 2 w zw. z art. 12 ust. 1 u.ś.c.m.).
Przykład
Marta Z. 1 grudnia 2014 r. trafiła do szpitala z rozpoznaniem ciężkiej niewydolności nerek. Przebywała tam do 7 stycznia 2015 r. Ponieważ w 2014 r. nie była w ogóle na zwolnieniu lekarskim, pracodawca wypłacił jej wynagrodzenie chorobowe za cały miesiąc grudzień. Za okres od 1 do 7 stycznia również otrzymała jeszcze wynagrodzenie chorobowe, tym razem już za rok 2014. Dnia 14 stycznia 2014 r. ponownie trafiła do szpitala, tym razem z powodu powikłań spowodowanych ponownie niewydolnością nerek. Konieczna była operacja oraz dłuższy czas rekonwalescencji. W szpitalu przebywała do końca marca 2014 r., ale niezdolność do pracy trwała nadal – aż do 31 sierpnia 2014 r.
Okres zasiłkowy Marty Z. rozpoczął się więc w tym wypadku 1 grudnia 2014 r. i trwał w okresach, odpowiednio:
1) 1 grudnia 2014 r. – 7 stycznia 2015r. (38 dni),
2) 14 stycznia – 6 czerwca 2015 r. (144 dni)
W tym wypadku okres zasiłkowy – mimo tygodniowej przerwy w styczniu 2015 r. – uległ zsumowaniu, gdyż przyczyną niezdolności do pracy była ta sama choroba.
W tym okresie Marta Z. pobierała wynagrodzenie chorobowe za następujące okresy/miesiące:
1) grudzień 2014 r.,
2) 1-7 i 14-31 stycznia 2015 r.,
3) 1-8 luty 2015 r.
Zasiłek chorobowy otrzymywała natomiast od 9 lutego 2015 r. do końca okresu zasiłkowego tj. do 6 czerwca 2014 r. włącznie.
Do pracy powróciła z dniem 1 września 2015 r., gdyż po upływie okresu zasiłkowego, ZUS przyznał jej – na podstawie orzeczenia lekarskiego – świadczenie rehabilitacyjne za pozostały okres niezdolności do pracy.
Jeżeli niezdolność do pracy jest spowodowana różnymi schorzeniami, wówczas okresy niezdolności do pracy, wchodzące w skład okresu zasiłkowego ulegają zsumowaniu zawsze, gdy nie ma między nimi przerw.
Przykład
Natalia L. zachorowała na anginę 14 grudnia 2014 r. Na zwolnienie lekarskie poszła jednak dopiero z dniem 20 grudnia i miała na nim przebywać do końca roku. Jednak 1 stycznia trafiła do szpitala w związku z podejrzeniem zapalenia mięśnia sercowego. W szpitalu przebywała do 14 stycznia 2015 r. Jednak podczas zabiegu została zakażona żółtaczką. W efekcie jej niezdolność do pracy przedłużyła się aż do końca lutego 2015r.
Wynagrodzenie chorobowe otrzymała od swojego pracodawcy za następujące okresy:
1) 20-31 grudnia 2014 r.,
2) 1-31 stycznia 2015 r.,
3) 1-2 luty 2015 r.
Od 1 stycznia rozpoczął się nowy okres pobierania wynagrodzenia chorobowego i po upływie 33 dni tj. od 3 lutego otrzymywała już zasiłek chorobowy.
Z kolei jej okres zasiłkowy trwał w tym wypadku łącznie 71 dni, gdyż – mimo różnych schorzeń – okres niezdolności do pracy podlegał zsumowaniu i zakończyłby się (gdyby Natalia L. nadal była niezdolna do pracy) ostatecznie z dniem 19 czerwca 2015 r.
W przypadku przerwania okresu niezdolności do pracy, gdy kolejny okres niezdolności do pracy jest spowodowany inną chorobą, okres zasiłkowy rozpoczyna się od nowa. Przerwa w takim wypadku może być nawet jednodniowa – u.ś.c.m. nie określa bowiem terminu wspomnianej przerwy. W każdym razie, okres 33 dni pobierania wynagrodzenia chorobowego zawsze rozpocznie się 1 stycznia.
Przykład
Mariusz H. był niezdolny do pracy z powodu złamania kości biodrowej – uległ wypadkowi samochodowemu 2 grudnia 2014 r. Zwolnienie lekarskie otrzymał na okres od 2 do 31 grudnia. 2 stycznia 2015 r. nad ranem trafił ponownie do szpitala – tym razem z powodu ciężkiego zatrucia pokarmowego. Niezdolność do pracy oznaczono na zwolnieniu lekarskim od 2 stycznia 2015 r.
W przypadku Mariusza H. z dniem 2 stycznia rozpocznie się nowy okres zasiłkowy, trwający do 2 lipca 2014 r. włącznie. Zarazem pracodawca będzie obowiązany wypłacić wynagrodzenie chorobowe za pierwsze 33 dni zwolnienia licząc od 2 stycznia. Również w tym wypadku rozpoczął się nowy okres wypłacania wynagrodzenia chorobowego.(...)
4. Wypłata zasiłku chorobowego
5. Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego
6. Podmioty zobowiązane do wypłaty wynagrodzeń i zasiłków
Więcej w: Serwisie Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
