Według ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.) – dalej u.u.s.w.p. świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwości, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

W u.u.s.w.p. rozszerzono listę środków, których spożycie wywołuje negatywne skutki, zarówno w organizmie ubezpieczonego, jak i zdolności postrzegania przezeń zdarzeń i ich oceny oraz wyklucza czy utrudnia podejmowanie racjonalnego działania. W myśl art. 21 u.u.s.w.p. ubezpieczonym, którzy w znacznym stopniu przyczynili się do wypadku, a znajdowali się pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych świadczenia nie przysługują.

Sam stan nietrzeźwości pracownika lub stan wynikający z zażycia środków psychotropowych bądź odurzających, nie jest wystarczającą przesłanką do pozbawienia go prawa do świadczeń przewidzianych w u.u.s.w.p., chyba że płatnik składek (pracodawca) na podstawie okoliczności zdarzenia ustali, że nastąpiło przerwanie związku z pracą. Zachowanie ubezpieczonego, który był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub psychotropowych musi zatem stanowić współprzyczynę zaistnienia wypadku, aby ubezpieczonemu odmówić świadczeń powypadkowych.

Samo przebywanie pod wpływem alkoholu w czasie spowodowania wypadku przy pracy nie jest równoznaczne ze stanem nietrzeźwości. Przepis art. 21 ust. 2 u.u.s.w.p. uzależnia możliwość pozbawienia pracownika prawa do świadczeń określonych w ustawie od tego, czy pracownik w chwili wypadku był w stanie nietrzeźwości, a więc czy zawartość alkoholu we krwi przekraczała 0,5‰ (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 stycznia 1994 r., III AUr 1070/93 PS - wkł. 1995/3/23).

Według ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 124 z późn. zm.) – dalej u.p.n. środkiem odurzającym jest każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie środków odurzających stanowiącym załącznik nr 1 do u.p.n. Natomiast substancją psychotropową jest każda substancja pochodzenia naturalnego (np. grzyby halucynogenne) lub syntetycznego, działającą na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie substancji psychotropowych stanowiącym załącznik nr 2 do u.p.n.

W u.u.s.w.p. określono tryb postępowania, w przypadku gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ubezpieczony znajdował się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych. W takiej sytuacji pracodawca powinien skierować pracownika na badania niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych w organizmie. Pracownik jest obowiązany poddać się takiemu badaniu. Odmowa poddania się badaniu, czy też inne zachowanie uniemożliwiające przeprowadzenie badania powoduje pozbawienie prawa do świadczeń.

Wyłączenie prawa do świadczeń z powyższych przyczyn nie dotyczy uprawnionych członków rodziny. Wobec tego, w sytuacji, gdy w wyniku wypadku przy pracy ubezpieczony pracownik zmarł, nawet gdy wypadek powstał na skutek przyczynienia się ubezpieczonego, będącego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających (psychotropowych), uprawnieni członkowie rodziny nie zostaną pozbawieni prawa do przysługujących im świadczeń, określonych w u.u.s.w.p.

Edward Kołodziejczyk