Sposoby na zwiększenie elastyczności rynku pracy

W dniu 14 grudnia 2012 r. grupa posłów PO wniosła do Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy, który dotyczy wprowadzenia zmian w zakresie: definicji doby pracowniczej, przepisów dotyczących okresu rozliczeniowego czasu pracy, trybu wprowadzania przerywanego czasu pracy, wydłużenia niepłatnej przerwy w pracy, obniżenia stawek za pracę w godzinach nadliczbowych i rekompensowania pracy w dzień wolny.

Jak zaznaczają projektodawcy obecna sytuacja ekonomiczna zmusza do wprowadzenia pewnych zmian w przepisach prawa pracy oraz podjęcia działań mających na celu ochronę zagrożonych miejsc pracy oraz stymulowanie powstawania nowych. Projekt zakłada zmiany w zakresie: definicji doby pracowniczej, przepisów dotyczących okresu rozliczeniowego czasu pracy, trybu wprowadzania przerywanego czasu pracy, wydłużenia niepłatnej przerwy w pracy, obniżenia stawek za pracę w godzinach nadliczbowych, rekompensowania pracy w dzień wolny.

Dzięki zmianie definicji doby nastąpi obniżenie kosztów organizacyjnych i biurokratycznych prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Przeniesienie przepisów dotyczących doby pracowniczej z art. 128 do projektowanego art. 1311 Kodeku pracy spowoduje zwiększenie efektywności organizacji czasu pracy poprzez wprowadzenie możliwości niekiedy dwukrotnego rozpoczynania pracy w ramach indywidualnego rozkładu pracy w ramach jednej doby pracowniczej, bez skutku w postaci pracy w godzinach nadliczbowych. Pracodawca w wyniku tej zmiany zostanie uprawniony do określania długości dnia pracy w taki sposób, aby dzień pracy pracownika nie naruszał zasady 11 godzinnego nieprzerwanego odpoczynku, przy zachowaniu tygodniowej normy czasu, a pętać należy, iż pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, co będzie musiało być uwzględnione i zachowane po wejściu w życie nowych przepisów.

Projektodawcy proponują wprowadzenie maksymalnego okresu wydłużenia okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy. Warunkiem wprowadzenia dłuższego okresu rozliczeniowego jest uzasadnienie tego rozwiązania przyczynami obiektywnymi lub technologicznymi, lub dotyczącymi organizacji czasu pracy, oraz zachowanie ogólnych zasad dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Dłuższy okres rozliczeniowy ma zwiększyć elastyczność w zakresie organizowania czasu pracy, zwłaszcza w okresie sezonowości prac, braku stałych zamówień i występowania przejściowych trudności finansowych w firmie.

Istotą zmiany w art. 139 Kodeksu pracy jest ułatwienie wprowadzania systemu przerywanego czasu pracy. Ze względu na postulat konieczności rozszerzenia możliwości stosowania tego systemu czasu pracy proponuje się możliwość wprowadzenie przerywanego czasu pracy nie tylko na podstawie układu zbiorowego pracy, ale także zastosowanie porozumienia ze związkami zawodowymi lub przedstawicielstwem pracowników.

Dopuszcza się, aby pracodawca mógł wprowadzić przerwę w pracy, niewliczaną do czasu pracy, w wymiarze przekraczającym 60 minut, z zachowaniem przepisów ochronnych w zakresie dobowego i tygodniowego odpoczynku pod warunkiem, że pracownik złoży w tej sprawie indywidualny wniosek.

W projekcie wprowadza się nowe stawki za pracę w godzinach nadliczbowych. Zmiana polega na obniżeniu wysokości dodatków z dotychczasowych 100 proc. do 80 proc. oraz z 50 proc. do 30 proc. Dodatkowo zaproponowano zmianę art. 1513 Kodeksu pracy, mającą na celu umożliwienie pracodawcy wywiązania się z obowiązku rekompensowania pracownikowi dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w dniu wolnym wynikającym z pięciodniowego tygodnia pracy. Jeśli wykonywał on pracę w dniu dla niego wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy (w praktyce chodzi zazwyczaj o sobotę), to pracodawca jest zobowiązany udzielić innego dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego. Jeśli pracodawca nie ma takiej możliwości (np. kończy się okres rozliczeniowy), to należy umożliwić wypłatę pracownikowi stosownego dodatku do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w dniu wolnym od pracy. Proponuje się wprowadzenie możliwości oddania dnia wolnego w następnym okresie rozliczeniowym tak, aby spełnić podstawowy wymóg, to jest dokonać rekompensaty w naturze. Dopiero, kiedy w danym bądź kolejnym okresie rozliczeniowym oddanie czasu wolnego jest z różnych powodów niemożliwe, to pracodawca jest zobowiązany wypłacić dodatkowe wynagrodzenie za pracę. Analogiczne rozwiązanie obowiązuje w przypadku pracy wykonywanej w niedziele i święta (Art. 15111 Kodeksu pracy).