SN: zwrot nienależnego świadczenia pobranego od ZUS następuje za 3 lata od ostatniej wypłaty

Jeżeli renta lub emerytura z ZUS został pobrane nienależnie, Zakład na prawo żądać zwrotu równowartości wypłaconych świadczeń za okres maksimum 3 lat od daty ostatniej wypłaty. To roszczenie nie ulega przedawnieniu.

Eugeniusz A. pobierał rentę inwalidzką w latach 1995-2005. W toku kontroli okazało się, że świadczenie to uzyskał na podstawie sfałszowanej dokumentacji medycznej. W efekcie ZUS najpierw zawiesił mu rentę, a w 2009 r., po uzyskaniu wyroku sądu karnego skazującego Eugeniusza A. na rok i 4 miesiące więzienia w zawieszeniu na 2 lata, wydał decyzję nakazującą mu zwrot ponad 42 tys. zł tytułem nienależnie pobranych rent wraz z odsetkami za 3 lata wstecz, tj. od 2002 r. do 2005 r..

Od tej decyzji odwołał się rencista, który w I instancji uzyskał korzystny wyrok – sąd uznał, że ZUS mógł żądać od Eugeniusza A. zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko za okres liczony od daty wydania decyzji zobowiązującej do zwrotu, tj. za lata 2006-2009, gdy już renta nie była pobierana. W efekcie zmienił decyzję ZUS i uwolnił rencistę od obowiązku zwrotu nienależnie pobranej renty. Odmiennie orzekł sąd II instancji, który z kolei przyznał rację ZUS i oddalił odwołanie. Skargę kasacyjną złożył ponownie Eugeniusz A., ale zwykły skład SN postanowił skierować do rozpoznania przez skład 7-osobowy pytanie prawne:

„Czy trzyletni termin z art. 138 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), za który organ rentowy może żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, należy liczyć od daty wydania decyzji zobowiązującej do zwrotu tego świadczenia, czy od daty wstrzymania wypłaty świadczenia ?"

SN wydał uchwałę uznającą, że wskazany w pytaniu trzyletni okres, za który organ rentowy może żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń obejmuje okres do ostatniej wypłaty (pobrania) nienależnego świadczenia. 

Termin ten nie jest bowiem terminem przedawniającym – jak uznał sąd I instancji – ale okresem pobierania nienależnych świadczeń, za jaki należy obliczyć kwotę którą należy zwrócić Zakładowi.

SN uznał też, że decyzja w sprawie zwrotu świadczeń może być podjęta później niż 3 lata od wypłacenia ostatniego świadczenia. Nie ma bowiem przepisu określającego termin przedawnienia, po którym ZUS nie mógłby wydać decyzji dotyczącej zwrotu pobranych nienależnie świadczeń. A to oznacza, że możliwość podjęcia przez ZUS takiej decyzji nie jest ograniczona w czasie.

 

Uchwała składu 7 sędziów Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego z 16 maja 2012 r. (sygn. III UZP 1/12)

 

Michał Culepa