Ustalenie wynagrodzenia w kwocie netto nie narusza zasad polskiego prawa pracy - orzekł Sąd Najwyższy.

Pozwana wystąpiła do sądu rejonowego z pozwem o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenie jej warunków pracy i płacy. Na rozprawie strony zawarły ugodę, na mocy której powodowa spółka z o.o. cofnęła - za zgodą powódki - wypowiedzenie zmieniające. Strony ustaliły też, że łączący je stosunek pracy ulegnie rozwiązaniu na mocy porozumienia stron. W związku z rozwiązaniem stosunku pracy powodowa spółka zobowiązała się do zapłaty na rzecz pozwanej kwoty 62.000,00 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki. Wobec zawarcia ugody sąd umorzył postępowanie. Strona powodowa przelała jednak na rachunek pozwanej niższą kwotę, gdyż odliczyła od uzgodnionej kwoty podatek dochodowy od osób fizycznych. Z uwagi na to, że przelana kwota nie wypełniała w całości roszczenia pozwanej, wystąpiła ona o egzekucję pozostałej części należności. W konsekwencji w lutym i marcu 2014 r. dokonano zajęć rachunku bankowego pracodawcy.

Interpretacja Ministra Finansów

Powodowa spółka w marcu 2014 r. wystąpiła do Ministra Finansów o wydanie interpretacji indywidualnej w kwestii zwolnienia podatkowego. Minister zajął stanowisko, że odszkodowanie objęte ugodą stanowi przychód ze stosunku pracy i nie korzysta ze zwolnienia podatkowego przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3 i 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 2012 r. poz. 361). Stanowi on bowiem lucrum cessans, tj. korzyści utracone w związku z rozwiązaniem stosunku pracy. Zwolnienie podatkowe obejmuje natomiast odszkodowania restytucyjne, tj. w zakresie szkód rzeczywistych.

Ustalenie wynagrodzenia w kwocie netto

Wobec przegranych w sądach rejonowym i okręgowym powodowa spółka wniosła skargę kasacyjną. Sąd Najwyższy podzielił kilkakrotnie już wyrażany w jego orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym ustalenie wynagrodzenia w kwocie netto nie narusza zasad polskiego prawa pracy, a w szczególności art. 18 § 2 k.p. i art. 87 k.p. Wynagrodzenie netto gwarantuje bowiem pracownikowi otrzymanie zawsze umówionej kwoty, niezależnie od zmiany obciążeń podatkowych i składkowych. Pracownik decyduje o tym, czy ten sposób ustalenia wysokości wynagrodzenia jest dla niego korzystny.

Wynagrodzenie "netto" a minimalne wynagrodzenie za pracę

Takie ustalenie wynagrodzenia nie jest sprzeczne z art. 84 k.p. ani nie stanowi obejścia prawa (art. 58 k.c. i art. 18 § 2 k.p.). Wprawdzie ustalenie kwoty wynagrodzenia netto pracownika w umowie o pracę lub w postanowieniach układu zbiorowego może, ale nie musi, być niezgodne z normami prawa stanowionego przez państwo, które określają minimalne stawki wynagrodzenia w kwocie brutto (w szczególności chodzi tu o wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, Dz. U. 2015 r. poz. 2008). Po odjęciu od kwoty wynagrodzenia ustalonej w normie prawnej kwot podatku i składek ubezpieczeniowych może bowiem pozostać kwota mniejsza lub większa od kwoty wynagrodzenia netto ustalonej w umowie o pracę. Ustalenie wynagrodzenia netto w umowie o pracę jest jednak korzystne dla pracownika, gdyż zapewnia mu otrzymanie kwoty większej od kwoty, która byłaby wynikiem odjęcia kwot podatku i składek ubezpieczeniowych od kwoty wynagrodzenia ustalonej w normie prawnej.

Skutki umowy tylko dla stron

Korzystność dla pracownika uzgodnienia w umowie o pracę wynagrodzenia netto wyraża się ogólnie w tym, że kwota, którą pracownik faktycznie otrzymuje do swojej dyspozycji, jest uniezależniona od wysokości stawek podatkowych i stawek składek ubezpieczeniowych. Ponadto w takiej sytuacji nie interesuje go w istocie kwota ustalonego wynagrodzenia brutto, a jedynie kwota realnie otrzymywanego wynagrodzenia (netto). Choć więc co do zasady wynagrodzenie pracownika jest wynagrodzeniem brutto, to jednak może być (i będzie) wynagrodzeniem netto, gdy strony wyraźnie ustaliły wynagrodzenie pracownika w taki sposób. Umowa, że wynagrodzenie pracownika jest wynagrodzeniem netto, ma skutki tylko dla stron, a zobowiązanym do opłacania podatków i składek ubezpieczeniowych pozostaje płatnik, czyli pracodawca.

Rekompensata w kwocie netto

Zdaniem Sądu Najwyższego ten sposób ustalenia (w kwocie netto) będzie możliwy tym bardziej, gdy dotyczyć ma świadczenia takiego rodzaju jak swoista "odprawa" - rekompensata w związku z rozwiązaniem umowy o pracę. Między stronami zostało uzgodnione, że kwota ustalona w treści ugody będzie kwotą nominalną do wypłaty ("do ręki"), z uwagi na założenie obu stron, że stanowi ona odszkodowanie w związku z rozwiązaniem umowy o pracę. W tamtym czasie żadna ze stron nie wyrażała ewentualnych wątpliwości odnośnie do charakteru kwoty do wypłaty. Zatem treść ugody i poprzedzający jej zawarcie przebieg ustaleń pomiędzy stronami, a także późniejsze wystąpienie przez pracodawcę o interpretację do Ministerstwa Finansów, świadczące o powstałych później po jego stronie - a przynajmniej dopiero później wyartykułowanych - wątpliwościach, wskazywały, że kwota objęta ugodą miała zostać wypłacona pracownicy w wysokości uzgodnionej, zapisanej w ugodzie i określonej w kwocie netto.

Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 czerwca 2016 r., sygn. akt III PK 139/15.

Krzysztof Kwiatkowski