W Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej odbyło się spotkanie na temat skuteczności kontroli legalności zatrudnienia w Polsce. Wzięła w nim udział główna inspektor pracy Iwona Hickiewicz. Zgodnie z przedstawioną przez szefową PIP informacją, inspektorzy pracy przeprowadzili w 2014 r. blisko 25 tys. kontroli, podczas których badali legalność zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich. Zweryfikowano legalność zatrudnienia ponad 166,5 tys. osób.
Niestety, nieprawidłowości w zakresie legalności zatrudnienia oraz przestrzegania przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 149 z późn. zm.) – dalej u.p.z.r.p. stwierdzono w co drugim kontrolowanym podmiocie. Nielegalne zatrudnienie lub nielegalną inną pracę zarobkową ujawniono w blisko 21% kontrolowanych podmiotach.
W zakresie legalności zatrudnienia cudzoziemców ogółem skontrolowano ponad 2 tys. podmiotów, w których wykonywało pracę 15,7 tys. cudzoziemców ze 117 państw. Naruszenia prawa wykazała co druga kontrola. Łącznie inspektorzy pracy wykazali nielegalne zatrudnienie i wykonywanie pracy przez 873 cudzoziemców.
W ocenie głównej inspektor pracy zwiększenie skuteczności działań kontrolnych wymaga przeprowadzenia zmian legislacyjnych. Co prawda w latach 2007-2014 zostało uwzględnionych szereg wniosków legislacyjnych Państwowej Inspekcji Pracy, jednak w codziennej praktyce kontrolnej inspektorzy wciąż napotykają na bariery prawno-administracyjne, których usunięcie wymaga wdrożenia nowych rozwiązań.
Przedstawiciele PIP przedstawili propozycje zmian, które zwiększyłyby skuteczność działań ograniczających nielegalne zatrudnienie. Najważniejsze z nich to wprowadzenie przez ustawodawcę obowiązku potwierdzania na piśmie ustaleń co do rodzaju i warunków umowy o pracę przed dopuszczeniem do pracy oraz ustanowienie regulacji, zgodnie z którą podmiot powierzający pracę innym osobom miałby obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego przed rozpoczęciem pracy.
Inspektorzy pracy postulują przyznanie im kompetencji do nakładania mandatów karnych za wszystkie wykroczenia określone w u.p.z.r.p., czy stworzenie mechanizmów umożliwiających monitorowanie wykorzystywania uproszczonego systemu zatrudniania cudzoziemców na podstawie oświadczeń. Ponadto, zdaniem PIP, konieczne jest nadanie odpowiednim przepisom rangi ustawowej oraz zobowiązanie pracodawców do informowania właściwego organu o podjęciu (lub niepodjęciu) pracy przez cudzoziemca oraz jej zakończeniu.
Innym postulowanym rozwiązaniem jest wyłączenie organów inspekcji pracy spod działania przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, poprzez wprowadzenie odrębnej regulacji odnoszącej się do kontroli wykonywanych w obszarze legalności zatrudnienia. Do ograniczenia szarej strefy w zatrudnieniu mogłoby się przyczynić także umożliwienie organom PIP przeprowadzania kontroli także byłych pracodawców, z prawem żądania okazania dokumentacji związanej ze stosunkami pracy za okres nieprzedawniony.
Jak podkreślił dyrektor Departamentu Legalności Zatrudnienia GIP Jarosław Leśniewski, „Państwowa Inspekcja Pracy nie jest w stanie w istotny sposób zmniejszyć skali zjawiska nielegalnego zatrudnienia i powierzania innej pracy zarobkowej, a tym samym usunąć jego przyczyn. Sankcje nakładane obecnie przez PIP nie są dostatecznym hamulcem, powstrzymującym przed naruszaniem przepisów w tym obszarze”.
Obecni na posiedzeniu przedstawiciele organizacji pracodawców zwracali uwagę na powody, dla których przedsiębiorcy decydują się na nielegalne zatrudnienie. W ich ocenie podstawową przyczyną ucieczki w szarą strefę są wysokie koszty pracy w Polsce.
Edward Kołodziejczyk