1. Stan faktyczny

Wnioskodawca jest pracodawcą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p.. Wypłacając wynagrodzenia aktualnym pracownikom, jak również inne świadczenia byłym pracownikom (emerytom i rencistom), pełni funkcję płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie określonym przepisami ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. Nr 361 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.f.
Rodzaj działalności prowadzonej przez Spółkę wiąże się z ryzykiem wypadków przy pracy, wraz ze wszystkimi ich następstwami, w tym zwłaszcza kosztami rekompensat za uszkodzenie ciała czy rozstrój zdrowia pracownika, na podstawie art. 444 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – dalej k.c. Wobec niejednoznacznych interpretacji przepisów dokonywanych przez organy skarbowe różnych instancji i w różnym czasie, Wnioskodawca powziął wątpliwości co do zasad stosowania przepisów u.p.d.o.f. w stosunku do świadczeń otrzymywanych przez pracowników i b. pracowników na podstawie przepisu art. 444 § 1 k.c. w związku z wypadkiem przy pracy. Pod adresem Izby Skarbowej w Poznaniu skierował więc pytanie:
Czy wypłacane lub finansowane przez Wnioskodawcę na podstawie art. 444 § 1 k.c. pracownikom lub byłym pracownikom świadczenia korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.?

Ciąg dalszy przebiegał w sposób typowy dla wielu podobnych spraw. Fiskus wydawał interpretacje (decyzje) niekorzystne (czyli: nie korzystają bądź korzystają tylko w ograniczonym zakresie) dla płatnika podatku, ten się odwoływał, po czym cała procedura rozpoczynała się od nowa. Ostatecznie sprawa trafiła do sądu. Dnia 27 kwietnia 2011 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu wydał wyrok (I SA/Wr 3737/11), w którym stwierdził, że świadczenia wypłacane lub finansowane przez Spółkę na rzecz pracowników i byłych pracowników korzystają ze zwolnienia przedmiotowego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.
Organ skarbowy wniósł do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę kasacyjną. Skarga została oddalona na mocy wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 czerwca 2013 r., II FSK 2008/11. NSA stwierdził, że odszkodowania przyznane z tytułu uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia na podstawie art. 444 § 1 k.c. wolne są od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. Chcąc nie chcąc, dyrektor Izby Skarbowej musiał przyjąć interpretację korzystną dla podatnika. A oto obowiązująca po wyrokach WSA i NSA.

2. Prawidłowa interpretacja
Na podstawie art. 9 ust. 1 u.p.d.o.f. opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c u.p.d.o.f. oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Na postawie art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:
a. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
b. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
c. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
d. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
e. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
f. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
g. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
Należy zaznaczyć, że zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. objęte są tylko odszkodowania (zadośćuczynienia), których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub z przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Oznacza to, że zwolnienie nie obejmuje wszystkich odszkodowań, a tylko te, których wysokość lub zasady ustalania zostały określone wprost w stosownych przepisach prawa, z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych kategorii odszkodowań.
Z analizy wniosku wynika, że wypłata odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy odbywa się na podstawie uregulowań zawartych w k.c. W myśl art. 444 § 1 k.c., w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.
W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 445 § 1 k.c.).
Z treści przytoczonych przepisów wynika, że art. 444 § 1 k.c. określa zakres i sposób naprawienia szkody, stanowiąc w szczególności, że naprawieniu podlegają wszelkie wynikłe z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia koszty, precyzując dodatkowo zakres kompensacji w przypadku, gdy poszkodowany stał się inwalidą. Przepis ten określa zasady ustalenia odszkodowania, nie zaś - jedynie - ogólne przesłanki jego ustalenia.
Reasumując, choć wypłata na rzecz pracowników i byłych pracowników świadczeń z tytułu wypadku przy pracy stanowi źródło przychodu, to odszkodowania przyznane na podstawie art. 444 § 1 k.c. z tytułu uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia – korzystają ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.