Prezes spółki z o.o. Andrzej K. złożył skargę przeciwko ZUS Oddział w Gorzowie Wielkopolskim, który obarczył go odpowiedzialnością za nieopłacenie w terminie składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zaległości były spore, gdyż dotyczyło to ponad 12 miesięcy, a powodem były poważne trudności w płynnością finansową spółki. Ta zwróciła się nawet do ZUS o odroczenie płatności, lecz bez skutku.
Uwolnienie się od odpowiedzialności
ZUS powołał się na ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych, w której zapisano, że do odpowiedzialności członków zarządu spółki stosuje się odpowiednio rozwiązanie przyjęte w art. 116 par. 1 Ordynacji podatkowej. Oznacza to, że zasadniczo odpowiadają oni całym swoim majątkiem za zaległości wobec ZUS.
Z tym, że nie stwierdzono niewypłacalności spółki. Dlatego decyzję ZUS prezes zaskarżył do sądu, powołując się na art. 116 par. 1 pkt 1b ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa w związku z art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwalniający z odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania finansowe spółki w związku z niezgłoszeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.
W Ordynacji podatkowej przewidziano kilka sytuacji, które pozwalają uwolnić się od odpowiedzialności. Mianowicie chodzi tutaj o:
- złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w terminie;
- zatwierdzenie układu w postępowaniu;
- wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości składkowych w znacznej części;
- udowodnienie, iż do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w terminie doszło bez winy danego członka zarządu.
Jeżeli zatem w danym stanie faktycznym zachodzi jedna z wymienionych powyżej okoliczności, wówczas członek zarządu spółki może uwolnić się od odpowiedzialności wobec ZUS.
Sąd I instancji przyznał rację skarżącemu Andrzejowi K. Według sądu, istniały podstawy do wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu za długi spółki aż do ogłoszenia upadłości. Odwołujący się to członek zarządu, a składki odprowadzała księgowa.
Dwie linie orzecznicze
Od tego wyroku apelację złożył ZUS. Sąd Apelacyjny w Poznaniu powziął wątpliwość: czy w sytuacji, w której brak jest podstaw do złożenia wniosku o upadłość, a pomimo tego dochodzi do powstania zaległości z tytułu niepłacenia przez spółkę składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne,, zastosowanie będzie mieć art. 116 par. 1 pkt 1b ustawy Ordynacja podatkowa, zwalniający z odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania finansowe spółki w związku z niezgłoszeniem wniosku o ogłoszenie upadłości bez swojej winy?
Sąd Apelacyjny stwierdził, że wyłoniły się w tej kwestii dwie linie orzecznicze:
- Członek zarządu nie odpowiada za zaległości składkowe. Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, może również po zakończeniu pełnienia tej funkcji, uwolnić się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe powstałe w tym czasie, jeżeli wykaże w postępowaniu podatkowym, że w okresie pełnienia przez niego funkcji członka zarządu nie było podstaw do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub postępowania zapobiegającego upadłości (tak jak w uchwale siedmiu sędziów NSA II FPS 3/09 z 10 sierpnia 2009 r. dotyczącej podatków)
- Członek zarządu spółki odpowiada za zaległości składkowe, nawet jeśli spółka ma trudności finansowe (WSA w Kielcach).
Sąd Najwyższy postanowił odmówić podjęcia uchwały, gdyż zagadnienie prawne przedstawione SN nie spełniało wymogów.
Jak wskazała sędzia sprawozdawca Halina Kiryło, pytanie prawne musi mieć abstrakcyjny charakter i służyć rozstrzygnięciu sprawy. W tym wypadku podjęcie uchwały nie odniesie się do stanu faktycznego, gdyż ten nie został wnikliwie przeanalizowany przez sąd II instancji.
Ponadto nie ma rozbieżności wykładni art. 116 Ordynacji podatkowej w zakresie składek. Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2009 roku jest trafna. Jeśli członek zarządu spółki z o.o. nie wystąpi z wnioskiem o upadłość i ma do tego uzasadnione powody, to nie odpowiada on za długi składkowe. W tej sprawie nie odpowiada za długi po odejściu ze spółki.
Postanowienie Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 13 marca 2024 r., sygnatura akt III UZP 7/23.
