Dziś już dla nikogo nie powinno być zaskoczeniem, że środki ochrony podlegają wymaganiom dyrektywy Rady 89/686/EWG z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do środków ochrony osobistej (Dz.U. L 399 z 30.12.1989, s. 18) – dalej dyrektywa 89/686/EWG, co wiąże się z obowiązkiem posiadania przez producenta stosownej dokumentacji, odpowiedniego oznakowania, deklaracji zgodności oraz instrukcji (bez względu na kategorię), a dla wyrobów kategorii II i III certyfikatu oceny typu WE. Jednak wielu producentów nadal uważa, że nazywając wyrób np. „ubraniem roboczym” odsuwa od siebie odpowiedzialność.
Pracodawca ma obowiązek przeprowadzić dla każdego stanowiska pracy analizę ryzyka w celu identyfikacji zagrożeń występujących na tym stanowisku i doboru odpowiedniej ochrony. Ochronę pracownika można realizować w różny sposób, jednym z nich jest stosowanie ochron osobistych, których dobór jest niezwykle istotny z punku widzenia bezpieczeństwa użytkownika wykonującego określone czynności w miejscu pracy. Znając specyfikę danego stanowiska, zagrożenia, czas i sposób ekspozycji na zagrożenie, można dobrać odpowiedni środek ochrony chroniący część ciała użytkownika lub jego ciało całkowicie, o odpowiednim poziomie skuteczności, do stosowania samodzielnie lub w połączeniu z innym środkiem ochrony lub wyposażeniem.
Jeśli środek ochrony indywidualnej jest wadliwy oznacza to, że może nie zapewniać takiego poziomu lub skuteczności ochrony, do jakiej został przeznaczony. W zależności od rodzaju ŚOI oraz sposobu użycia może się okazać, że nie zapewnia ochrony w sytuacji zagrożenia, a zatem pracownik może być narażony na utratę zdrowia lub życia. W takiej sytuacji pracodawca ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 283 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. Pracownik, jeśli używa ochrony prawidłowo, nie ponosi kary, jeżeli natomiast ze swojej winy nie używa jej lub używa niezgodnie z instrukcją, ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 100 § 2 pkt. 3 k.p. oraz art. 211 pkt. 1-7.

Informacje dostarczane przez producenta
Producent lub jego upoważniony przedstawiciel mający siedzibę w UE, wprowadzając ŚOI na rynek musi dostarczyć kartę informacyjną (instrukcję) sporządzoną przez producenta, w której poza nazwą i adresem producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, muszą znajdować się wszelkie stosowne informacje na następujący temat:
- przechowywania, użytkowania, czyszczenia, konserwacji, obsługi i dezynfekowania. Zalecane przez producenta środki czyszczące, konserwujące i dezynfekujące nie mogą niekorzystnie wpływać na ŚOI lub użytkowników, jeżeli są stosowane zgodnie z odpowiednimi instrukcjami;
- działania danych ŚOI, stwierdzonego podczas testów technicznych sprawdzających poziom ochrony lub klasę ochrony;
- odpowiedniego wyposażenia ŚOI i charakterystyk ich części zamiennych;
- klas ochrony dla różnych poziomów zagrożeń i związanych z tym ograniczeń użytkowania;
- daty ważności lub okresu trwałości danych ŚOI lub ich określonych części składowych;
- rodzaju opakowania właściwego do transportu;
- znaczenia ewentualnych oznakowań.
Dokładna i zrozumiała karta informacyjna powinna być sporządzona przynajmniej w języku urzędowym Państwa Członkowskiego kraju przeznaczenia.
Znaki identyfikacyjne lub rozpoznawcze odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do bezpieczeństwa i zdrowia umieszczone na ŚOI tego typu lub rodzaju powinny być wykonane w formie zharmonizowanych piktogramów lub ideogramów i powinny pozostawać w pełni czytelne przez cały przewidywany okres użytkowania tych ŚOI. Ponadto oznaczenia te powinny być kompletne, dokładne i zrozumiałe tak, aby zapobiec błędnej ich interpretacji; w szczególności, gdy takie znaki zawierają słowa lub zdania, muszą być one napisane w języku, lub językach oficjalnym Państwa Członkowskiego, w którym dane urządzenia mają być stosowane.
Jeżeli ŚOI lub ich składnik są zbyt małe, aby można było umieścić na nich całość lub część niezbędnego oznakowania, taka informacja powinna być umieszczona na opakowaniu i w karcie informacyjnej dostarczonej przez producenta. W instrukcji powinna znaleźć się identyfikacja jednostki, która dokonała oceny typu WE.

@page_break@

Zawartość certyfikatu oceny typu WE (CNB/P/00.138)
Certyfikat oceny typu WE ma szczególne znaczenie dla odbiorcy i powinien zawierać co najmniej następujące informacje:
- nazwa i numer jednostki notyfikowanej,
- nazwa i adres producenta,
- nazwa i adres autoryzowanego przedstawiciela, jeśli producent ma siedzibę poza UE/ EFTA — kraje EFTA, to państwa Unii Europejskiej oraz Islandia, Norwegia, Lichtenstein i Szwajcaria (jeśli to jest wymagane),
- oświadczenie o zgodności z dyrektywą. W przypadku, gdy normy zharmonizowane nie zostały zastosowane w całości lub częściowo za podstawę powinny być podane odniesienia do potwierdzenia zgodności,
- identyfikacja środka ochrony, model, szczegóły wyposażenia,
- inne dane niezbędne do identyfikacji środka ochrony, w tym — jeśli to konieczne — odniesienie do dokumentacji technicznej, która zawiera takie dane,
- w stosownych przypadkach — poziomy skuteczności ochrony albo klasy ochrony,
- warunki ważności certyfikatu, w tym data wydania, data zmiany, data ważności, a dla środka ochrony kategorii III odniesienie do art. 11 dyrektywy 89/686/EWG.
Podstawowe wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawiera załącznik II dyrektywy. Zawarto w nim istotne wskazania, które należy uwzględnić podczas projektowania środka ochrony, aby zachować najwyższy możliwy poziom bezpieczeństwa dla użytkownika. To, co użytkownik powinien wiedzieć na temat wyrobu powinno znaleźć się w informacji dostarczanej do wyrobu, najczęściej nazywanej instrukcją.
Środki ochrony zaklasyfikowane do kategorii III podlegają nadzorowi co najmniej raz do roku. Nadzór może być prowadzony przez jednostkę notyfikowaną, która wydała certyfikat lub inną jednostkę po podpisaniu z nią stosownej umowy. Potwierdzeniem przeprowadzenia kontroli jest sprawozdanie, które producent powinien otrzymać po jej zakończeniu. Jeśli wyrób nie został poddany kontroli lub jej wynik był negatywny, wyrób nie powinien być wprowadzany na rynek. Wyroby sklasyfikowane do kategorii III obok znaku CE posiadają czterocyfrowy numer jednostki, która sprawuje nadzór.
Deklaracja zgodności
Ochrony osobiste zaopatrzone są w deklarację zgodności, tzn. dokument wystawiany przez producenta wyrobu albo jego upoważnionego przedstawiciela, stanowiący wiążące prawnie przyrzeczenie stwierdzające zgodność wyrobu z wymaganiami zasadniczymi właściwych dyrektyw UE. Wystawienie deklaracji zgodności wiąże się z dużą odpowiedzialnością, ponieważ „domniemywa się, że wyrób, na którym umieszczono oznakowanie zgodności lub dla którego sporządzono dokumentację potwierdzającą spełnienie zasadniczych wymagań, jest zgodny z wymaganiami określonymi w obowiązujących przepisach”.
Informacje o wyrobach, które nie spełniają wymagań na etapie oceny zgodności przesyłane są przez Jednostki Notyfikowane do swoich jednostek autoryzujących (w Polsce do Ministerstwa Gospodarki), ale to dotyczy wyrobów, które nie przeszły pozytywnie procedury oceny zgodności lub wykazano brak skuteczności ŚOI w nadzorze nad certyfikatem. Natomiast oferowanie wyrobów, które nie spełniają stosownych wymagań (np. oferowany produkt nie jest dokładnie tym samym, który był wysłany do certyfikacji) jest oszustwem i jako takie powinno być ścigane prawnie. Użytkownik ma jednak niewielkie szanse rozpoznania, czy ŚOI jest sfałszowany. Jeśli powziął takie podejrzenie, powinien powiadomić organ nadzoru lub wykonać na swoje zlecenie badania laboratoryjne, a w przypadku gdy wynik potwierdzi niespełnienie wymagań, udać się do sądu. Odbiorca – użytkownik powinien wiedzieć, jakie zagrożenie występuje na danym stanowisku pracy i w konsekwencji, jakiej ochrony potrzebuje. Podstawowe informacje można znaleźć w normach dla ochron chroniących przed danym typem zagrożeń. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na prawidłową identyfikację kategorii wyrobu oraz na zgodność oznakowania na wyrobie, instrukcji używania i w deklaracji zgodności: nazwy producenta, nazwy wyrobu, numerów i datowania norm oraz poziomów skuteczności. Jednostki notyfikowane zwracają uwagę na poprawność oznakowania, ponieważ jest to jeden z elementów oceny wyrobu - błędne oznakowanie lub brak spójności powinny zwiększyć naszą czujność.
Przykładem mogą być rękawice oznaczone piktogramem „śnieżynki”, z zapisem EN 311, kategoria I. Prawidłowo rękawice takie powinny być sklasyfikowane w kategorii II, normą powołaną jest norma EN 511:2006 [PN-EN 511:2009].
Na rynku można znaleźć także ubrania chroniące przed działaniem łuku elektrycznego, które w swoim oznakowaniu nie posiadają obok znaku CE czterocyfrowego numeru jednostki notyfikowanej. Oznacza to, że wyrób został sklasyfikowany w kategorii II i nie podlega corocznemu nadzorowi, co powinno mieć miejsce dla wyrobów kategorii III.
Odbiorca może porównać produkty różnych producentów przeznaczone do ochrony przed tym samym zagrożeniem, konfrontując to z informacjami w poradnikach lub zasięgając informacji bezpośrednio w jednostkach notyfikowanych.
Problemem mogą być wyroby łudząco podobne i naśladujące znane marki, oznakowane zastrzeżonymi znakami towarowymi. Ten problem jest złożony, wymaga zwiększonego wysiłku od rzeczników patentowych i wymiaru sprawiedliwości.
Jednostki notyfikowane są zobowiązane do prowadzenia wykazów, które zawierają informację o wydanych certyfikatach oceny typu WE. Zwykle lista nie jest upubliczniana - należy kontaktować się osobiście, telefonicznie, mailowo czy listownie w celu uzyskania informacji o danym certyfikacie. Jeśli pracodawca lub użytkownik mają wątpliwości, czy dany środek ochrony powinien być oznakowany w szczególny sposób, sklasyfikowany do odpowiedniej kategorii, posiadać certyfikat lub nie, należy kontaktować się z jednostką notyfikowaną, PIP lub PIH.
Kontakt do każdej jednostki można znaleźć na portalu Unii Europejskiej, która prowadzi wykaz wszystkich jednostek notyfikowanych.

Anna Jakiel

Artykuł pochodzi z miesięcznika „Praca i Zdrowie".