Hałasem infradźwiękowym nazywa się hałas będący „mieszaniną” hałasu o częstotliwościach poddźwiękowych, czyli mieszczących się w granicach od 2 do 20 Hz oraz hałasu o niskich częstotliwościach słyszalnych. Obecnie coraz powszechniej używa się pojęcia „hałas niskoczęstotliwościowy”, mieszczący się w zakresie częstotliwości 10-250 Hz.
Infradźwięki, wbrew powszechnemu mniemaniu o ich niesłyszalności, są odbierane przez organizm - poza specyficzną drogą słuchową - także np. przez receptory czucia wibracji. Progi tej percepcji znajdują się o 20÷30 dB wyżej niż progi słyszenia, zależy to głównie od poziomu ciśnienia akustycznego, czyli „siły” dźwięku. Gdy poziom ciśnienia akustycznego przekracza wartość 140 dB, infradźwięki mogą powodować trwałe, szkodliwe zmiany w organizmie. Możliwe jest występowanie zjawiska rezonansu struktur i narządów wewnętrznych organizmu, subiektywnie odczuwane już od 100 dB jako nieprzyjemne uczucie wewnętrznego wibrowania. Jest to obok ucisku w uszach jeden z najbardziej typowych objawów stwierdzanych przez osoby narażone na infradźwięki.
Dominującym skutkiem wpływu infradźwięków na organizm jest ich działanie uciążliwe, występujące już przy stosunkowo niewielkich przekroczeniach progu słyszenia. Jak wykazują badania krajowe i zagraniczne, hałas infradźwiękowy ma wpływ na pogorszenie sprawności psychofizycznej pracowników, powoduje uczucie zmęczenia, zmniejsza czujność i ostrość widzenia, może być przyczyną senności i zasypiania. Ma to szczególne znaczenie w przypadku kierowców, stanowiąc istotne zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego i przyczynę wypadków drogowych.
Głównym źródłem hałasu infradźwiękowego w środowisku pracy są niskoobrotowe sprężarki, wentylatory, silniki spalinowe, młyny, kotły parowe, piece hutnicze (zwłaszcza łukowe piece elektryczne) oraz urządzenia odlewnicze takie jak formierki i kraty wstrząsowe (do oczyszczania odlewów).
Najlepszą ochronę przed szkodliwym działaniem infradźwięków stanowi zwalczanie ich źródła w maszynach i urządzeniach. Gdy to nie jest możliwe, można zastosować np. tłumiki hałasu na wlotach i wylotach powietrza, antywibracyjne fundamentowanie maszyn i urządzeń, dźwiękoszczelne kabiny oraz tzw. aktywne metody redukcji hałasu polegające na aktywnym pochłanianiu i kompensacji dźwięku (praktyczne rozwiązania opracował CIOP-PIB). Badania mające na celu ocenę i ograniczenie hałasu wewnętrznego w pojazdach są prowadzone przez producentów pojazdów. Efektem tych prac jest m.in. wyciszenie hałasu wewnętrznego w samochodach przez zastosowanie uchylnych i izolowanych od silnika kabin dla kierowców, a w autobusach – instalowania silnika z tyłu pojazdu.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318) pracodawca-właściciel pojazdu ma obowiązek oceny i ograniczenia ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne do możliwie najniższego poziomu, a producent środków transportu powinien poinformować nabywcę pojazdu o poziomie emisji hałasu i drgań na stanowisku pracy. Jest oczywiste, że skuteczne ograniczenie narażenia na hałas i drgania mechaniczne w pojazdach drogowych jest możliwe na etapie konstruowania tych pojazdów, nie zaś u użytkownika.
Edward Kołodziejczyk