Zgodnie z art. 1514 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z poźn. zm.) – dalej k.p., pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Kodeks pracy definiuje pojęcie pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy – zgodnie z art. 128 § 2 pkt 2 k.p., są nimi pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępcy lub pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz główni księgowi. Brak jest natomiast prawnej definicji kierownika wyodrębnionej komórki organizacyjnej. Przyjmuje się, że osoba zatrudniona na stanowisku kierowniczym musi nadzorować pracę, wyodrębnionej w strukturze organizacyjnej zakładu, jednostki. Takie wydzielenie danej jednostki organizacyjnej powinno znaleźć odzwierciedlenie w aktach organizacyjnych zakładu pracy (np. w regulaminie pracy).

Ponadto pracownikiem na stanowisku kierowniczym będziemy mogli nazywać jedynie osobę, której podstawowym zadaniem jest organizowanie i kierowanie procesem pracy w wyodrębnionej komórce organizacyjnej. Mianem kierownika nie będziemy mogli zatem określić pracownika, który, wykonuje pracę na równi z innymi pracownikami, nawet jeżeli sprawuje równocześnie nad nimi nadzór (wyrok z dnia 13 stycznia 2005 r., II PK 114/04; OSNP z 2005 r. nr 16, poz. 245). Wzmianka w umowie o pracę, iż zajmowane przez pracownika stanowisko ma charakter stanowiska kierowniczego, nie ma tutaj decydującego znaczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1981 r., I PR 92/81, OSNP z 1982 r. nr 5-6, poz. 82). Pamiętać bowiem należy, że pracownik, którego stanowisko jedynie nosi nazwę kierowniczego, lecz który w przedstawionym wyżej rozumieniu kierownikiem nie jest, nabywa prawo do wynagrodzenia za pracę nadliczbową na takich samych zasadach jak pozostali zatrudnieni w firmie pracownicy.
Zarówno kierownicy jednostek organizacyjnych, jak i osoby zarządzające zakładem pracy w imieniu pracodawcy, za pracę w godzinach nadliczbowych nie otrzymują żadnej rekompensaty. Od powyższej zasady przewidziano jeden wyjątek (art. 1514 § 2 k.p.). Mianowicie, kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych (ale już nie osobom kierującym zakładem) za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych w wysokości określonej w art. 1511 § 1 k.p., jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy. A zatem za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę lub święto kierownikowi wyodrębnionej komórki organizacyjnej powinien być w pierwszej kolejności udzielony inny dzień wolny od pracy, a jeżeli taka forma rekompensaty jest niemożliwa, należy mu wypłacić wynagrodzenie powiększone o 100% dodatek.
 
Ponadto, jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 czerwca 2004 r. (III PK 22/04, OSNP 2005/5/65, M.P.Pr.-wkł. 2005/7/1), osoby zatrudnione na stanowiskach kierowniczych (zarówno kierownicy jednostek, jak i osoby kierujące zakładem) nie mogą być pozbawione prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli wskutek niezależnej od nich wadliwej organizacji pracy są zmuszone do systematycznego przekraczania obowiązujących norm czasu pracy. Czas pracy osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych powinien być bowiem planowany w taki sposób, aby mogli oni wykonać swoje zadania w normalnym czasie pracy (przez 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w tygodniu). Jeżeli przekroczenie powszechnie obowiązujących norm czasu pracy następuje wskutek niezależnej od nich wadliwej organizacji pracy, to fakt ten nie pozbawia kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych ubiegania się o wypłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.
 
Uwaga! Zwolnienie z rekompensowania nadgodzin nie oznacza zwolnienia z oddania dnia wolnego za pracę w szóstym dniu tygodnia. Za pracę w takie dni przysługuje bowiem wszystkim pracownikom dzień wolny, udzielony do końca okresu rozliczeniowego w terminie uzgodnionym z pracownikiem (zgodnie z art. 1513 k.p.). Zasada ta dotyczy wszystkich pracowników w tym również pracowników zarządzających i kierowników wyodrębnionych jednostek organizacyjnych.
 
Jeżeli jednak opisana sytuacja dotyczyłaby np. głównego księgowego (tj. pracownika zarządzającego w imieniu pracodawcy zakładem pracy) pracodawca zobowiązany byłby jedynie do udzielenia temu pracownikowi dnia wolnego z tytułu pracy w dniu wolnym wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Tej grupie pracowników nie rekompensuje się bowiem dodatkowej pracy w niedziele.
Joanna Kaleta

 

Komentarz pochodzi  z Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.