Kto kieruje pracowników na okresowe badania lekarskie?

Przepisy bhp wymagają od pracodawcy, aby dopuszczał do pracy pracowników, którzy nie mają przeciwwskazań zdrowotnych do jej wykonywania. Realizacja tego obowiązku jest możliwa przez zapewnienie odpowiednich badań profilaktycznych oraz skierowanie pracowników do przychodni medycyny pracy.

Pytanie pochodzi z publikacji Serwisu BHP.

Przepisy nie precyzują, kto powinien w imieniu pracodawcy kierować pracownika na badania. W takim przypadku będzie to osoba lub komórka organizacyjna w zakładzie pracy wyznaczona przez pracodawcę.
Najczęściej taką komórką jest służba pracownicza (kadry). W tej komórce organizacyjnej najłatwiej śledzić terminy kolejnych badań, ponieważ w aktach osobowych pracowników przechowywane są kopie zaświadczeń wystawianych przez lekarza medycyny pracy. Do służby pracowniczej (kadr) wpływają również zwolnienia lekarskie od pracy, w tym powyżej trzydziestu dni niezdolności do pracy. W obowiązkach służby bezpieczeństwa i higieny pracy brak jest zobowiązania tej służby do kierowania pracowników na badania wstępne, okresowe i kontrolne. Pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy powinien w ramach prowadzonych kontroli, kontrolować aktualność badań wstępnych i okresowych pracowników oraz umożliwienie pracownikom, przez osoby kierujące pracownikami, realizację zaleceń lekarza, a także stosowanie się pracowników do zaleceń lekarza prowadzącego badania. Pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy powinien w zakresie doradztwa i współpracy z lekarzem sprawującym opiekę medyczną nad pracownikami weryfikować i uzupełniać dane zawarte w skierowaniach pracowników na badania. Lekarz medycyny pracy sprawujący opiekę nad pracownikami wydaje zaświadczenia o braku przeciwwskazań zdrowotnych (lub istniejących przeciwwskazaniach) na podstawie charakteru stanowiska pracy, opisu istniejących czynników szkodliwych i uciążliwych oraz innych przekazanych mu informacji, a także na podstawie własnych kontroli i przeprowadzonych badań w ośrodku medycyny pracy. W przypadku, gdy zadania do wykonania na stanowisku pracy są wielorakie – lekarz może określić przeciwwskazania (zakaz pracy na wysokości, ograniczenia podnoszenia i przenoszenia ciężarów) a jednocześnie dopuścić pracownika do pracy na tym stanowisku, przyjmując, że zadania określone w przeciwwskazaniach wykonywane będą sporadycznie przez zespół pracowników i będą mogły być wykonywane przez innych pracowników tego zespołu. Oznacza to, że pracownik z przeciwwskazaniami może wykonywać inne prace z pominięciem prac objętych przeciwwskazaniem. W przypadku, gdy wszystkie zadania pracownika są objęte przeciwwskazaniem, lekarz powinien orzec o przeciwwskazaniu zdrowotnym do pracy na danym stanowisku pracy. W takim przypadku pracownik nie może być zatrudniony na stanowisku, którego dotyczyło zaświadczenie wydane przez lekarza. Od orzeczenia wydanego przez lekarza medycyny pracy, pracodawca lub pracownik może odwołać się do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy, w ciągu siedmiu dni od daty wydania zaświadczenia, za pośrednictwem lekarza, który zaświadczenie to wydał.
Przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) - dalej k.p., w art. 229 określają ogólnie: pracowników, którzy podlegają badaniom lekarskim wstępnym, okresowym i kontrolnym, rodzaje badań oraz zasady przeprowadzania tych badań. W art. 212 k.p. przepisy zobowiązują osobę kierującą pracownikami m.in. do zapewnienia wykonania zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Z kolei art. 211 k.p. zobowiązuje pracownika m.in. do poddawania się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosowania się do wskazań lekarskich.
Badania lekarskie prowadzone są w myśl przepisów zawartych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.) - dalej r.b.l. Zgodnie z § 4 r.b.l. badanie profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Skierowanie to powinno zawierać: 1) określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane; 2) w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy - określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona (w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu); 3) w przypadku pracowników - określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony; 4) informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych oraz aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach. Zgodnie z § 5 r.b.l. - pracownik lub pracodawca, który nie godzi się z treścią wydanego zaświadczenia może wystąpić, w ciągu siedmiu dni od dnia wydania zaświadczenia, za pośrednictwem lekarza, który wydał to zaświadczenie, z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania. Badanie, o którym mowa wyżej, przeprowadza się w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy właściwym ze względu na miejsce świadczenia pracy lub siedzibę jednostki organizacyjnej, w której jest zatrudniony pracownik, a jeżeli kwestionowane zaświadczenie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy - w najbliższej jednostce badawczo-rozwojowej w dziedzinie medycyny pracy.
Obowiązki i uprawnienia pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) – dalej r.b.h.p. Zakres działania służby bezpieczeństwa i higieny pracy wynika z § 2 r.b.h.p., gdzie m.in. zapisano: doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; współdziałanie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, szczególnie przy organizowaniu okresowych badań lekarskich pracowników. Uprawnienia służby bezpieczeństwa i higieny pracy wynikają z przepisów zawartych w § 3 r.b.h.p.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.